Temporal Lob Epilepsi hastalığı nedir? TLE hastalığının temel özellikleri neler?

Temporal Lob Epilepsi, intihar ettiği öne sürülen Yavuz Yılmaz ile birlikte gündeme geldi. Yılmaz'ın ölümünün ardından açıklama yapan İstanbul Kent Üniversitesi'nin değindiği Temporal Lob Epilepsi hastalığı araştırılan konular arasında yer aldı. Peki, Temporal Lob Epilepsi nedir? İşte, merak edilen hastalık hakkında bazı bilgiler

Panik nöbeti yapan hastalıklar arasında sayılan Temporal Lob Epilepsi hastalığı ya da kısaca TLE, yetişkin bireyde sıklıkla görülen dirençli durumdaki epilepsi sendromunun adıdır.  Bu sendromun bireylerde tanımlanması sonrasında rezektif cerrahi başarısı ameliyat sonrasında yeni bellek anormalliklerinin ortaya çıkmaması ve nöbetlerin kontrol altına alınması ile ile ölçülür. Sendrom günümüz tıp dünyasında iyi tanımlanmış bir durumdur ve materyal özgünlüğü Milner ve ark.nın araştırmaları ile ortaya konmuştur.

Kavram genel anlamda sağ ve sol temporal lobların farklı türdeki hafıza materyalini işlemesi olarak tanımlanır. Kurama göre insan belleğinde sözel (verbal) ve görsel (nonverbal) materyalin ayrı olarak işlenmesi esasına ("materyale özgü olan") dayanan sağ ve sol temporal loblar görev ayrımı ile birbirlerini tamamlar. Sağ ve sol temporal loblara ait olan materyale özgü etki, sendroma yakalanan hastaların ameliyat sonrasında ortaya çıkardıkları nöropsikometrik formlarla ortaya konmuştur.

Epilepsi cerrahisi sonrasında ortaya konan araştırma ve çalışmalar ile taraf ve materyal özgünlük özelliği arasındaki anatomik hareket ve ilişkiyi açıklamaya yöneliktir. Cerrahi tedavi uygulanmamış Temporal Lob Epilepsi hastalarında görülen materyale ait bellek bozuklukları ana nöropsikolojik bozukluklar arasındadır. Bellek bozukluğu oguların hemen hemen hepsinde belirli bir seviyede gösterilmekle beraber özellikle sol mesial temporal sklerozlu (MTS) hastalarda sözel bellek yönünün işlevinde anormallikler görülür. Sözel olmayan bellek işlevinde olan kayıp sağ MTS için bazı araştırmalarla bildirilmektedir fakat diğerine göre daha az belirgindir. Genel olarak yaygın olan girdilere göre epileptik aktivite bellek bozukluklarını süreç içerisinde derinleştirir ve yaygın hale getirir. Günümüzde ilaca dirençli bir yapı gösteren TLE'li hastaların en önemli tedavi seçenekleri arasında epileptik nöbetlere neden olan bölgenin cerrahi müdahale ile çıkarılması vardır. Yapılan cerrahi müdahalenin vereceği olumlu sonuç ise diğer özellikteki fokal epilepsilere oranla yüksektir fakat ameliyat sonrasındaki nöbetlerin devamlı hale gelmesi bellek bozukluğunu artırma riskini içinde barındırır.

TLE tedavisi süresince cerrahi müdahaleye karar verme aşamasında nöropsikometrinin uygulanmasının temeli son yarım yüzyıla kadar gitmektedir. 1950'li yıllarda Scoville ve Milner gibi araştırmacıların öncü nitelikteki çalışmaları günümüzde genel prensiplerine kavuşmuştur. Değerlendirmelerin temeli de günümüzde belleğin hipokampal modeli ve materyal özgünlük kavramından meydana gelmektedir. Epileptik foküs/hipokampal hasarın EEG ve MR ile tespit edilmesi ile bellek testlerinin ortaya koydukları ilişki ve materyallere ait özgübellek bozukluğu arasındaki ilişkili ve uyumlu yapı, ameliyat sonrası süreçte hem nöbetlerin duracağı, hem de belleğe özgü sorunların gelişmeyeceğinin bir ölçütü olarak yorumlanmaktadır. Bunun tam tersi olma durumunda ise temporal lobda gösterilemeyen bir hasarın varlığına işaret edilir. Aynı zamanda bellek bozukluğu ve nöbetlerin devam etmesini ifade eder. Bu mantık materyal aitlik ve özgünlük modeline dayanmaktadır ve ameliyat öncesi karar verme durumunun temelidir.

Temporal lob nöbetlerinin belli başlı özellikleri şunlardır:

Çevrenin farkında olmama
Sabit bakma
Dudak şapırdatma
Tekrarlanan yutma ya da çiğneme
Olağandışı parmak hareketleri, toplama hareketi gibi
Temporal lob nöbetinden sonra şunlar olabilir:
Kısa süreli zihin bulanıklığı ve konuşmakta zorluk çekme
Nöbet sırasında meydana gelen olayları anımsayamama
Başkası söyleyene kadar nöbet geçirdiğinin farkında olmama
Aşırı vakalarda, temporal lob nöbeti olarak başlayan şey bir grand mal (tonik-klonik) nöbetine dönüşebilir (çırpınma ve bilinç kaybıyla kendini belli eder).

PANİK NÖBETİ YAPAN HASTALIKLAR

Prof. Dr. Özcan Köknel, Temporal Lob Epilepsisi gibi panik nöbeti yapan diğer hastalıkları şöyle sıralıyor:

Solunum sistemi hastalıkları
Bronşit
Astma
Amfizem
Kollagen akciğer hastalıkları
Akciğer fibrosis

İç salgı bezleri hastalıkları
Kan şekerindeki oynamalar
Hiper troidi
Adet öncesi sorunları
Gebelik
Karsinoid tümor
Kansızlık

Kalp damar hastalıkları
Kalp vurum sayısındaki artış
Koroner damar hastalıkları
Miyokard enfarktüsü
Mitral kapak yetersizliği
Aort kapak yetersitliği
Kan basıncının yükselmesi
Kansızlık sorunları
Kan basıncının düşüklüğü

Sinir sistemi hastalıkları
Migren
Temporal Lob Epilepsisi
Baskıya bağlı sinir hastalıkları
Baş dönmesi
Orta kulak iltihabı