Tek rakibimiz Gambiya

Önce iyi haber: Uluslararası Basın Özgürlüğü Sıralaması’nda iki sene önce gerisinde kaldığımız Svaziland’ı geçmiş vaziyetteyiz. Üstelik geçmek de ne kelime. Svaziland’a bir değil, tam iki sıra fark atmışız.
Kötü haber ise basın özgürlüğü açısından 180 ülke arasında 154’üncü sırada yer almamız. Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), hafta içinde 2014 Basın Özgürlüğü Sıralaması ve haritasını açıkladı. Haritaya baktığınızda Türkiye’yi, renginden kolayca bulabilirsiniz. Çünkü Sınır Tanımayan Gazeteciler, Türkiye’nin üzerini TOMA’dan sıkılan boyalı sular gibi kırmızıya boyamış. Bu kırmızının mesajı, “ülkenizde basın özgürlüğü için alarm zilleri çalıyor” demekmiş.
Eloğlu bununla da yetinmeyip neden 154’üncü sırada olduğumuzu da açıklamış: “Türkiye, gazeteciler açısından dünyanın en büyük hapishanesi olmaya devam ediyor. Gezi Parkı olayları; güvenlik kuvvetlerinin acımasız yöntemlerini, medyada otosansürün yükselişini ve Başbakan’ın popülist söylemlerinin yarattığı tehlikeleri ortaya koydu. Yaklaşan seçimler ve Barış Süreci dikkate alındığında, 2014 Türkiye’deki sivil özgürlükler açısından belirleyici bir yıl olacak”.
Fiziki komşularımız açısından listede Türkiye’nin gerisinde iki ülke var. Esad ya da Esed demeniz fark etmez, iç savaşın esaretindeki Suriye Basın Özgürlüğü Sıralaması’nda 180 ülke arasında 177’inci sırada yer alıyor.
‘Dost ve kardeş ülke Azerbaycan’la basın özgürlüğü açısından da kardeş sayılırız. Azerbaycan sıralamada Türkiye’nin altı basamak altında 160’ıncı sırada. Irak da dahil diğer komşularımızın durumuysa bize göre daha iyi.
Mesela ekonomik krizle boğuşan Yunanistan listede 11 sıra gerilemesine rağmen 99’uncu sırada bulunuyor. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ise Basın Özgürlüğü listesinde Türkiye’nin 71 sıra üstünde, 83’üncü sırada yer alıyor.
Ama gelin biz fiziki komşularımızı bir yana bırakıp Basın Özgürlüğü Haritası’ndaki komşularımıza bakalım. Yeni komşularımıza göz atalım...

Neşelİ kralın ülkesİ: Svazİland
Basın Özgürlüğü Sıralaması’nda iki sıra altımızda (156) bulunan Svaziland’la üç yıldır kıyasıya bir rekabet içindeyiz. Svaziland, yeni komşularımız arasında en şenlikli ülke. Aslında ülkenin neşe kaynağı, Kral Mswati’nin bizzat kendisi. Mswati, nüfusunun yüzde 40’ı HIV virüsü taşıyan ve yarısı 1 dolarlık gelirle yaşamaya çalışan Svaziland’ı kafasına göre yöneten bir kral. Her yıl ülkesinin genç kızları arasında ‘Yetenek Sizsiniz Svaziland’ tarzı bir yarışmayla kendine yeni bir eş seçiyor. Bu töreni izleyen gazetecilerin, seçim hakkında olumsuz bir yayın yapma hakkı bulunmuyor. Bir gazetecinin sadece bu yüzden 15 yıldır hapiste olduğunu hatırlatalım.

Kardeşimiz öğrenmek istiyor: Gambiya
Tıpkı Svaziland gibi Gambiya ile de iki senedir sıkı bir rekabet içindeyiz. Gambiya bu sene bir basamak altımızda (155) yer alıyor. Ülkesinde despot tutumları ve yolsuzluk haberleriyle anılan Gambiya Cumhurbaşkanı Yahya Jammeh tesadüf eseri, Basın Özgürlüğü Sıralaması’nın açıklandığı gün Türkiye’deydi. Resmi törenler sırasında elinde taşıdığı Kuran-ı Kerim, asa, tespihiyle dikkat çekti. Ülkesinin ekonomi konusunda Türkiye’yi örnek aldığını dile getirdi ve “Gambiya bunları kardeşinden öğrenmek istiyor. Çünkü kardeşiniz olan bir ülke size her zaman doğru yolu gösterir” dedi. Yolsuzluk haberlerinin medyada yer bulamadığı Gambiya hakkında Freedom House’un 2013 yılı raporunda, “Hükümet hukuki ve hukuk dışı yöntemlerle medyaya baskı uyguluyor” ifadeleri kullanılıyor.

Tanıdık bir komşu: Irak
Siyasi ve fiziki haritadaki komşularımızdan Irak, Basın Özgürlüğü açısından da sınır komşumuz sayılır. 2003’teki işgal sonrasında şiddet sarmalından bir türlü çıkamayan Irak, bu duruma rağmen Türkiye’nin bir sıra üstünde (153) yer almış vaziyette. Suriye’deki iç savaş, tıpkı Türkiye gibi Irak’ı da etkilemiş durumda. Ülkedeki silahlı gruplar, gazetecileri kaçırmaktan ve öldürmekten çekinmiyor. Geçen yıl Irak’ta 10 gazeteci öldürüldü. Bunun yanı sıra merkezi yönetimle, Bölgesel Kürt Yönetimi arasında ve mezhepler arasındaki çatışmalar da basın özgürlüğünü olumsuz etkiliyor.

Lanet olası federaller: Meksika
Basın Özgürlüğü Haritası’ndaki üst komşularımızdan (152) Meksika, Hollywood filmlerinden de bildiğiniz üzere oldukça hareketli bir ülke. Bu hareketliliğin sebebi uyuşturucu. Ülkedeki uyuşturucu savaşları, devleti, çeteleri ve gazetecileri karşı karşıya getiriyor. ABD sınırından Arizona’ya mancınıkla uyuşturucu nakliyatı yapabilecek kadar enteresan örgütlere sahip Meksika’da gazeteciler, uyuşturucu kartelleriyle güvenlik güçleri arasında sıkışıp kalıyor. Uyuşturucu savaşları sebebiyle Meksika’da son 13 yılda, 88 gazeteci öldürüldü, 18’i ise kayıplara karıştı. Eski başkan Calderon’un, uyuşturucu sorununu bitirmek için başlattığı orantısız güç politikası 60 bin kişinin ölümüyle sonuçlandı. Tüm bu verilere rağmen Meksika, Basın Özgürlüğü listesinde Türkiye’nin iki basamak üzerinde yer alıyor.

Türkiye’nin önlenemez düşüşü

Yıl Sıra

2005 98
2006 100
2007 101
2008 103
2009 123
2010 138
2011-12 148
2013 154
2014 154

Sıralama nasıl hazırlanıyor

Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), Basın Özgürlüğü Endeksi’ni hazırlarken 5 kıtada ifade özgürlüğüne ilişkin çalışan 18 sivil toplum kuruluşu ve 150’den fazla gazeteciyle temasa geçiyor. ‘Çoğulculuk, bağımsızlık, şeffaflık, otosansür, yasalar, yönetim’ gibi altı kriteri dikkate alıp bir hesaplama yapıyor.