Tek kişilik oda sistemine geçiyoruz

Yunan Gardiyanlar Federasyonu Başkanı Aravadinos, Yunanistan'daki cezaevi sistemini Hürriyet'e anlattı

Andonis Aravadinos Yunanistan'ın en büyük hapishanesi olan Koridalos'un Başgardiyanı. Türk hapishanelerine düzenlenen büyük operasyon sırasında, Yunan gazetelerinin Türkiye'ye veryansın ettiği günlerde, bir televizyon programına çıkmış ve Yunanistan'da ve bütün Avrupa'da mahkumların Türkiye'deki yeni cezaevlerindeki gibi 1-2 kişilik odalara geçtiğini, Türk mahkumların niye karşı çıktığını anlamadığını söylemişti. Bir yandan Türkiye’deki cezaevlerinde yaşananlara da akıl erdiremeyen Aravadinos, Yunanistan'da tamamen yenilenen cezaevi güvenlik sistemini anlattı.

Andonis Aravadinos Yunan Gardiyanlar Federasyonu Başkanı. Yunanistan'ın en büyük hapishanesi olan Koridalos'un da Başgardiyanı.

Siyah kıvırcık saçları ve kalın siyah bıyığıyla, görür görmez tereddüt etmeden Türkçe konuşmaya başlayacağınız kadar Türk'e benziyor. 40 yaşlarında, gözükara bir gardiyan..

Aravadinos'la ilk tanışmam Türk hapishanelerine düzenlenen büyük operasyon sırasında oldu. ‘‘Midnight Express’’ başlıklarıyla Yunan gazetelerinin Türkiye'ye ‘‘veryansın’’ ettiği günlerdi. ‘‘Ölüm hücreleri’’ diye F-tipi cezaevlerine karşı kampanyanın sürdüğü bir sırada, Aravadinos bir televizyon programına çıktı, Yunanistan'da ve bütün Avrupa'da mahkumların Türkiye'deki yeni cezaevlerindeki gibi 1-2 kişilik odalara geçtiğini, Türk mahkumların niye karşı çıktığını anlamadığını söyledi.

MIDNIGHT EXPRESS GÖZLÜĞÜ

Kıyametin koptuğu bir sırada, şimşekleri üzerine çekebilecek böylesine cesur bir açıklama yapması doğrusu beni şaşırttı. Hemen aradım. Birkaç gün sonra randevu verdi. Koridalos'ta buluştuk.

Doğrusu hayatımda ilk gördüğüm cezaevinin Koridalos olduğunu itiraf etmeliyim. Ama hem okuduklarıma hem de Koridalos'da gördüğüme dayanarak söyleyebilirim ki, Türk ve Yunan cezaevleri arasında bazı ciddi farklılıklar var. Ne suçluları bizimkilere benziyor. Ne de suç kavramı bizdeki gibi. Yunan hapishanelerinde sadece adi suçlular var, tarikatlara benzeyen siyasi ideolojilere saplanmış örgütlerle boğuşmuyorlar.

70-80 kişilik koğuşlar da yok Yunan cezaevlerinde. Mahkumlar, bizdeki gibi üst üste yaşadıkları koğuşlardan çıkmamak için ölüme yatmıyorlar.

Aksine artık diğer Avrupa ülkelerindeki gibi, Yunanistan'da mahkumlar 1 ya da 2 kişilik odalara geçmek için dilekçe veriyorlar.

YÜZDE 75’İ TEK ODA

Sadece Yunanistan'da değil Avrupa'nın hiçbir köşesinde kurtarılmış hapishaneler de yok. Bırakın 9 uzun yılı, 15 gün bile hapishanelerine giremeyen devletin var olabileceğini kimse düşünemiyor bile. Zaten Türkiye'deki olaylara da bu boyutlarıyla bakmıyorlar. Yunanlılar olaya bir yandan Türkiye fobisiyle karışık ‘‘Midnight Express’’ gözlüğüyle, diğer yandan da Albaylar cuntası sendromuyla bakıyor ve tepki gösteriyorlar.

Yunanistan'da günlerce kopan kıyamette, olaylara akılcı yaklaşan tek Yunanlı herhalde Koridalos cezaevinin başgardiyanıydı.

Başgardiyan'la bir saatten fazla konuştuk. Türk hapishanelerindeki olaylar karşısındaki şaşkınlığını hiç gizlemedi Aravadinos. Türkiye'de 9 yıldır devlet güçlerinin bazı hapishanelere giremeyişini aklı almıyor, ‘‘Niye bu kadar geç kalındı,’’ diye soruyordu.

Söze, bizde kıyamet kopmasına yol açan yeni cezaevlerinin Yunanistan'da yaygın olduğunu söyleyerek başlıyor Aravadinos. ‘‘Biz hapishanelerimizde tamamen oda sistemine geçiyoruz. Eğer Türkler, 60-70 kişilik koğuşlar yapmaya mecbur kalmışlarsa bunu bilemem ama koğuş sistemi çok kötü. Biz cezaevlerinin yüzde 75'ini odaya çevirdik. Koridalos'da sadece bir bölümde hem koğuş hem odalar var. Ama koğuşta en çok 20 mahkum kalıyor. Koğuşlar belki sosyal bir yaşantı da sağlıyor ama hem sağlık hem de güvenlik açısından çok kötü. Artık bütün Avrupa'da odalarda 1 ya da 2 mahkum kalıyor. Mahkumlar onu veya bunu isteyebilirler. Ama iyisini yapma yükümlülüğü devletin omuzlarındadır.’’

Aravadinos mahkumların kendilerini hangi koşullarda güvende hissettiklerinin de önem taşıdığını söylüyor:

‘‘Türkiye'deki mahkumların tek kişilik odaya karşı çıkma nedenlerini bilmiyorum. Bu nedenle de direnişlerinin nedenini anladığımı söyleyemem. Ama mahkumlar açısından oda çok daha iyi. Ayrıca bu sistemde cezaevinin kontrolü, koğuş sisteminden çok daha kolay.’

AV TÜFEĞİ NASIL GİRER?

Aravadinos Türk hapishanesine av tüfeği girdiğini duyunca öyle şaşırmış ki, ‘‘Av tüfeği nasıl girer? Bu birçok konuda soru işareti yaratıyor,’’ diyor. Sonra masasının yanındaki dolabı açıyor ve içinden birçok kesici alet çıkartıp gösteriyor: ‘‘Bakın adam karyolanın demirlerini kesip bıçak yapmış. Ama biz her gün odalara girip arıyoruz. Hiç boş bırakmıyoruz.’’

İsyanlardan önce mahkumların kahve ve çay yapabilmeleri için küçük tüpler kullanmalarına izin verilmiş Koridalos'ta. Ama sonra yasaklanmış. Başgardiyan şöyle anlatıyor: ‘‘1984-1985'de mahkumlar tüpleri uyuşturucu olarak kullandılar ve hatta 4-5 mahkum öldü. Tüpler kalsaydı silah olarak kullanırlardı. Yemekhanenin bulunduğu bölümde tüpler var. Türk cezaevlerinde tüp kullanılmasına izin verilmesi büyük hata.’’

Bazı Türk cezaevlerine, duvarların yıkılarak girildiğini görmek de şaşırtmış Aravadinos'u: ‘‘Koridalos isyanlarının bastırılması sırasında her olayın içindeydim. Bizde böyle bir şey yaşanmadı. Bu uygulamayı gören bazı meslekdaşlarımız bu sorun böyle de çözülür diyebilirler ama, biz isyanlar sırasında diyaloğu sonuna kadar kullanıyoruz. Diyalog yöntemi yüzünden sabrımızın taştığı oluyor ama şimdiye kadar bu yöntemle sonuç aldık. Diyalog dışındaki bir yöntemi ben de tümüyle reddetmiyorum. Ancak bu kimle görüştüğüne ve ne ölçüde haklı olduklarına da bağlı. Yunanistan'da meydana gelen 10-15 isyandan 1-2'sinde mahkumların haklı oldukları yanlar vardı. ’’

Koridalos'da da gerekirse gaz bombaları kullanılıyor. Başgardiyan, aldıkları önlemleri ve uyguladıkları yöntemi şöyle anlatıyor:

‘‘1996 isyanından sonra cezaevinin belirli yerlerinde tavana yakın yerlerde delikler açtık. Buralardan göz yaşartıcı bomba atıyoruz. Ve mahkumları belirli alanlara doğru sürüklüyoruz. Sıkıştırınca da müzakere kolay oluyor.’’

Bir saatin sonunda Koridalos'tan ayrılırken, Aravadinos Türk ceza infaz memurlarına da Hürriyet aracılığıyla sesleniyor: ‘‘Sıkıntılarınızı anlıyoruz. Bir heyet oluşturun ve Atina'ya gelin Sizlerle tecrübelerimizi paylaşmaya hazırız.’’

Avrupa'da da kapasitenin üstünde mahkum var

Avrupa'da birçok cezaevinde olduğu gibi Koridalos'da da kapasitesinin üzerinde mahkum bulunuyor. 1000-1200 mahkum için yapılan Koridalos'da 2200 mahkum var. Bütün Yunanistan'daki 4800-5000 kişilik cezaevlerinde ise 8150 mahkum kalıyor. Bazı Avrupa ülkelerinde durum çok daha kötü. Fransa'da 48 bin kişilik cezaevlerinde 60 bin, İspanya'da ise 29 bin kişilik cezaevlerinde 40 bin mahkum var.

Güvenlik sisteminin temeli, gruplaşmayı önlemek

Koridalos'daki güvenlik sisteminin temelinde ‘‘gruplaşmaları önlemek’’ yatıyor. Yani bizdeki gibi, bir örgütün lideri militanlarını bir koğuşta toplayıp eylem yapamıyor.

1998'deki son isyandan sonra Koridalos'da bütün güvenlik sistemi yeniden düzenlenmiş. ‘‘Gruplaşmaya kesinlikle izin vermiyoruz. Bunu hissettiğimiz anda hemen parçalıyoruz. Bu, kontrolü ve güvenliği sağlamak açısından son derece önemli’’ diye anlatıyor Aravadinos.

Koridalos'da sadece suça göre değil, cezaya göre de ayırım var. 2 yıla kadar ceza alanlarla, uyuşturucu kullananlar ayrı bölümlerde kalıyor. Mahkumlar öylesine kontrol altında ki, koridorlar belirli yerlerde demir parmaklıklı kapılarla kesilip adeta ara barikatlar kurulmuş. Gardiyanlar bütün koridorları ve avluları kameralardan izleyebiliyorlar.

Ayrıca, gardiyanlar neredeyse her gün hücreleri kontrol ediyorlar. Son isyandan sonra dışardan hapishaneye silah ve kesici alet sokulmasını önlemek için mahkumların avukatlarla görüşecekleri bölüm bile yeniden düzenlenmiş. Aravadinos ‘‘son düzenlemelerle hapishanede mahkumlarla avukatların görüşebileceği bölümü cezaevinin ortasına aldık. Böylece mahkumlar bütün cezaevini dolaşıp avukatıyla görüşmek zorunda kalmıyor. Bu da güvenliği arttırdı,’’ diyor.

Koridalos Cezaevi Yunanistan'ın vitrini

Koridalos, Yunanistan'daki 28 cezaevinin en büyüğü. Hapishane, yüksek tel örgülerle çevrili beton duvarların içine adeta gömülmüş gibi. Dışardan sadece nöbetçi kuleleri ve demir parmaklıkların ardındaki Müdür ve gardiyanların binası görülebiliyor. H harfi gibi, 3 katlı inşa edilen Koridalos'ta 6 ayrı bölüm var. Bölümler birbirine koridorlarla bağlı ama demir parmaklıklarla birbirlerine geçişleri kontrol altında tutuluyor. Hapishanenin her köşesine kameralar yerleştirilmiş. Gardiyanlar hapishane koridorlarını 24 saat izliyorlar. Koridalos'da hücreler 12 m2. Başlangıçta 1 veya 2 mahkum için yapılmış, ancak mahkum fazlası olduğu için bu odalarda 3-4 kişi kalıyor. Cezaevinde mahkumların yararlandığı voleybol, basketbol ve futbol sahaları var. Mahkumlar cezaevinin çeşitli işlerinde çalışabiliyorlar. 1 iş günü karşılığında cezalarından 2 gün kesiliyor.