Tek katlı taş binadan bugüne Demokrasinin üç Meclis’i... 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlu olsun
Güncelleme Tarihi:
23 Nisan 1920 Cuma günü Ulus’taki tek katlı taş binada Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri atılırken, 1924 yılında geçilen İkinci TBMM binası ile de bu temeller sağlamlaştırıldı. 1961 tarihinde hizmete açılan bugünkü TBMM binası da 63 yıldır milli iradenin güçlü bir şekilde temsiline ev sahipliği yapıyor.
BAŞKENT Ankara’da, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna ve demokrasinin gelişimine ev sahipliği yapan üç Meclis binası bulunuyor. TBMM günümüzdeki binasına geçinceye kadar iki ayrı binada faaliyette bulundu.
- BİRİNCİ MECLİS: Birinci TBMM binasının tarihi 1915 yılına dayanıyor. Binanın projesi Mimar Salim Bey tarafından yapıldı. Projeyi yürütme görevi İttihat ve Terakki Fırkası Ankara temsilcisi Memduh Şevket (Esendal) Bey’e, projenin yapım işi ise Kolordunun Askeri Mimarı Hasip Bey’e verildi. Hasip Bey, Kurtuluş Savaşı sırasında şehit düştü. Savaş nedeniyle yarım kalan bina Necati Bey tarafından tamamlandı. Türk mimari stilinde olan iki katlı binanın en belirgin özelliği duvarlarında Ankara taşı (andezit) kullanılmış olması. Birinci TBMM binası, 23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılmasından, 15 Ekim 1924 tarihine kadar hizmet verdi. 1961’de müze haline dönüştürülen bina, 23 Nisan 1981 tarihinde ise “Kurtuluş Savaşı Müzesi” olarak ziyarete açıldı.
OSMANLI-SELÇUKLU-CUMHURİYET
- İKİNCİ MECLİS: İkinci TBMM binası, 18 Ekim 1924 tarihinden 1960 yılına kadar hizmet verdi. Mimar Vedat Tek tarafından Cumhuriyet Halk Fırkası Mahfeli (Genel Merkezi ve Hukuk Mektebi) olarak tasarlanan bina, bodrum üzerine iki kat olarak kesme taştan inşa edildi. Pencerelerde görülen kemerler, cephelerdeki çini panolar, geniş saçaklar, Osmanlı ve Selçuklu motiflerinin kullanıldığı kalem işi süslemeli ahşap tavanlar Cumhuriyet dönemi mimarisini yansıtıyor. Bina 30 Ekim 1981 tarihinde “Cumhuriyet Müzesi” olarak ziyarete açıldı.
ATATÜRK DÖNEMİNDE BAŞLADI
- BUGÜNKÜ MECLİS: Doğrudan Meclis binası olarak tasarlanan bugünkü TBMM binasının yapımına ise Mustafa Kemal Atatürk döneminde karar verildi. 4 Aralık 1936 tarihli Riyaset Divanı (Başkanlık Divanı) Kararı ve 11 Ocak 1937 tarihli 3090 Sayılı Kanun’la yeni bir meclis binasının yapımına karar verildi. Kanunda yapılacak binanın Türkiye Cumhuriyeti’ne yaraşır bir abide niteliğini taşıması koşulu benimsendi. Bu kapsamda binanın yapımıyla ilgili bir inşaat komisyonu kuruldu ve uluslararası bir proje yarışması düzenlenmldi. 14 projenin katıldığı yarışma, 28 Ocak 1938’de sona erdi ve uluslararası üne sahip mimarların oluşturduğu jüri (Hollandalı M. Dudak, İsveçli I. Tengbom, İngiliz H.Robertson), bu projelerin arasından üç projeyi de birinciliğe layık gördü. Neoklasik üsluba göre tasarlanmış bu üç proje arasından Mustafa Kemal Atatürk’ün de beğendiği Prof. Dr. Clemens Holzmeister’in projesi üzerinde karar kılındı.
1960 YILINDA İNŞAATI TAMAMLANDI
II. Dünya Savaşı’nın Türkiye’yi de birçok açıdan etkilemesi üzerine inşaatın yapımına 1941 yılında ara verildi. 29 Temmuz 1942 tarihinde yapımına yeniden başlandı. Prof. Dr. Holzmeister’in öğrencilerinden Mimar Ziya Payzın, yapı detaylarının çizimi için görevlendirildi. 1947’de kaba inşaatı tamamlandı. Aynı yıl inşaat Bayındırlık Bakanlığı’na devredildi. 1948’de ise Mimar Ziya Payzın, Prof. Dr. Holzmeister’in temsilcisi sıfatıyla inşaat çalışmalarını bizzat yürüttü. 1960 yılında inşaatı tamamen bitirilen bugünkü TBMM binası, 6 Ocak 1961 tarihinde Kurucu Meclis toplantısıyla hizmete açıldı.