TBB Başkanı Fatma Şahin, koronavirüsle mücadelenin formülünü açıkladı: Yerelden merkeze güçbirliği

TBB ve belediyelerimiz pandemi sürecini nasıl karşıladı? Virüsle mücadelede belediyelerin en zorladığını konular ve Türkiye Belediyeler Birliği’nin çözümleri neler oldu?

Tüm dünyada şehirlerde yaşayan nüfus hızla artıyor. Dünya nüfusunun yarısından fazlası, Türkiye’nin ise yüzde 94’ü belediye sınırları içerisinde yaşıyor. Giderek şehirleşen dünyada, kaynakları etkin kullanmak, halkın refah ve huzur içerisinde yaşamalarını sağlamak noktasında belediyeler çok önemli görevleri üstleniyor. Özellikle kriz zamanlarında belediyelerin aldıkları tedbirler hayati önem taşıyor.

Pandemi sürecinde zaman zaman hafta sonları ve bazen yaş sınırlamasına bağlı olan sokağa çıkma kısıtlamaları tüm dünyada şehir ekonomilerini çok olumsuz etkiledi. OECD tahminlerine göre bu kısıtlamalar her ay ekonomilerin yüzde 2 daralmasına neden oldu. Sektörlere bağlı olarak bu etki bazı şehirlerimizde çok daha ağır oldu. Üç ay devam eden kısıtlamalar şehir ekonomilerinin yüzde 6 civarında daralmasıyla sonuçlandı.

Belediyelerimiz COVID-19 sürecini en ön cephede karşıladı. Çok çalıştı. Ondan bahsedelim ama Cumhurbaşkanımızın liderliğinin, yaşanacak sorunları önceden görmek ve önlemleri almak noktasındaki önemini en başta belirtmek gerek. İlk yapılan işlerden olan bir Bilim Kurulu’nun oluşturulması ve bu kurulun tavsiye kararlarıyla hareket edilmesi ile diğer ülkelere kıyasla Türkiye süreçten en az zararla çıktı. Tabii bunda son 18 yılda oluşturulan sağlık altyapısının, Türkiye’de yetişmiş hekimlerin ve sağlık çalışanlarının eğitimlerini ve tecrübelerini bu mücadeleye yansıtmasının da çok önemli katkısı oldu.

Belediyelerimiz hizmet ettikleri şehir halkının bu pandemiden etkilenmemesi için tüm önlemleri almak, bakanlıklarımızın, valiliklerimizin koordinasyonunda şehirdeki çalışmaları yapmak zorundaydılar. Bunu da büyük oranda başardılar. Hem ülke genelinde hem şehirlerin içinde valilikler, STK’lar, belediyeler ve halk güven esaslı bir koordinasyon içindeydi. Türkiye’de güçlü bir dayanışma ve güven altyapısı oluşturuldu. Bu bize ülkemizi en az zararla çıkarma fırsatı verdi. Belediyelerimizin çalışmaları COVID-19 salgınıyla mücadelenin önemli bir parçası. Buradaki çalışmalar halkımızın sağlığını ve hayat kalitesini de doğrudan etkiliyor. Salgının ülkemizde kontrol altına alınması ile ekonomik ve sosyal etkilerinin en aza indirilmesi sürecinde belediyelerimiz ve tabii ki Türkiye Belediyeler Birliği yoğun çalışmalar yürüttü. Bir belediye başkanı ve TBB’nin de başkanı olarak yapılan çalışmaları yakından takip ettim.

DÜNYAYI GÖZLEMLEDİK

Pandemi Türkiye’nin gündemine girdiği andan çok önce Dış İlişkiler birimindeki arkadaşlarımıza dünya belediyelerinin pandemi önlemlerini incelemelerini istedim. Türkiye Belediyeler Birliği Başkanı olarak bu koronavirüs meselesi ilk çıktığı andan itibaren Genel Sekreterimiz Birol Ekici ile istişare ettik. Bu istişareye daha sonra genel sekreter yardımcılarımız ve bölüm müdürlerimiz de katıldı. Nasıl bir yol haritası çizebileceğimizi konuştuk. İlk aklımıza gelenler doğal olarak tüm belediyelerimizin bu süreçten nasıl etkilenebileceği oldu. Tecrübeli belediye başkanlarımızla görüştük, daha önceden belediye başkanlığı yapmış deneyimli isimlerle konuştuk. Anladık ki bazı mevzuat düzenlemeleri yapılmazsa hayatın neredeyse durma noktasına geldiği, geleceği bu dönemde belediyelerimiz çok büyük sıkıntılar yaşayacak.

Belediyelerin de en zorlandığı alanların başında bu süreçteki belediye hizmetlerinin finansmanı geldi. Koronavirüs krizi yürümekte olan belediye projelerini olumsuz etkiledi. Bu alanda Türkiye Belediyeler Birliği Encümeni 23 Mart 2020 ivedi şekilde çevrimiçi toplanarak belediyelerimizin elini rahatlatacak ve vatandaşa kesintisiz hizmet sunmalarını sağlayacak tavsiye kararlar aldı. TBB Encümen toplantısı belki bu dönemde yapılan ilk resmi çevrimiçi toplantılardan birisidir.

KRİTİK KARARLAR ALDIK

Bu toplantıda;

- Belediyelerimizin borçları nedeniyle merkezi idare genel bütçe vergi gelirleri paylarından yapılan kesintilerin nisan ve mayıs aylarında yüzde sıfır olması,

- Belediyelerin içme suyu hizmetlerinin kesintisiz yürütülmesi için birikmiş elektrik borçlarının yapılandırılması,

- Belediyelerin geçmişe dönük borçlarından dolayı haciz ve icra takiplerine maruz kalmaması için düzenleme yapılması,

- Belediyelerin ve su kanal idarelerinin İller Bankasından çekmiş oldukları teminatlı krediler dahil, kredi borçlarının kredi ve faiz ödemelerinin 2020 yılı sonuna kadar ertelenmesi,

- Belediyelere, İLBANK ve kamu bankalarından faizsiz veya düşük faizli kredi verilmesi,

- Belediyelerin toplu taşıma araçlarında kullanılan akaryakıttaki ÖTV ve KDV oranının yüzde 1’e indirilmesi, bu araçlarla taşınan yolcu başına da destek verilmesi,

- Belediyelerce işletilen raylı sistemlerde kullanılan elektrik için düşük tarife uygulanması,

- Belediye personelinin bir kısmı izne ayrıldığından dolayı kısa çalışma ödeneğinden belediyeler, bağlı kuruluşları ve belediye şirketlerinin de faydalandırılması için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın (İŞKUR) tedbir alması,

- Nisan ve mayıs aylarında yapılacak olan belediye meclis toplantılarının yapılıp yapılmaması kararının belediye başkanının takdirine bırakılması gibi konularda oy birliğiyle tavsiye kararı aldık.

3.8 MİLYAR TL’LİK KAYNAK

TBB Encümeni’nde oybirliğiyle aldığınız bu kararları hükümete ve yetkili mercilere iletip, talep ettiğiniz kararları aldırabildiniz mi?

Bildiğiniz üzere Türkiye Belediyeler Birliği 1389 belediyenin üyesi olduğu ülke düzeyinde kurulan tek belediye birliği. Kuruluş amacı, parti ve bölge ayrımı gözetmeksizin belediyelerin menfaatlerinin korunması açısından merkezi idare ile yakın işbirliği içinde çalışmak. Bu çerçevede Cumhurbaşkanlığı ve tüm bakanlıklarla doğrudan temas kuruyoruz. Belediyelerin taleplerini gecikmeksizin aktarıyoruz. Bakanlıklarla irtibatlarını sağlıyoruz. Merkezi idare kurumlarla iletişimi sağlıyoruz. Bu çalışmaların da karşılığını alıyoruz.

Encümenden çıkan kararları Sayın Cumhurbaşkanımız ve ilgili Bakanlarımıza iletmemizin akabinde ilk adım olarak Cumhurbaşkanlığımızca bu dönemde belediyeler aleyhine haciz yapılmaması ve belediyelerin genel bütçe vergi gelirlerinden borçlarına mahsuben yapılan kesintilerin durdurulmasına karar verildi.

Özellikle 17 Nisan 2020 tarihinde yürürlüğe giren 7244 sayılı Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Vergi ve SGK ödemeleri ertelenmek suretiyle belediyelere 3,8 milyar TL’lik bir kaynak oluşturuldu.

Ayrıca bazı vergi ve harçlar ile kiraların, satış bedellerinin ve su faturalarının tahsilinin ertelenmesi ve toplu taşımanın desteklenmesine imkân verildi.

Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından verilen kısa çalışma ödeneği ile belediyeler ve şirketlerinde istihdamın korunması sağlandı. Bunlar hep Türkiye Belediyeler Birliğinin Bakanlıklarla ve diğer kamu kurumlarıyla olan sıcak iletişimi sayesinde oldu.

DÜNYA İLE TEMAS HALİNDE

TBB olarak mevzuat düzenlemeleri için çalışırken öte yandan da belediyelerimizin dünya belediyeleri ile tecrübe ve bilgi paylaşımına imkan sağlayacak toplantılar düzenledik. Bu çerçevede dünyadaki önemli belediye birlikleri, şehirler yöneticileri ve gönül coğrafyamızdaki belediyelerle karşılıklı tecrübe paylaşımını geliştirmek üzere düzenli görüşmeler gerçekleştirdik. Yapılan görüşmelerde Brezilya Belediye Birliği ülkemizin salgınla mücadeledeki başarısını Cumhurbaşkanımız tarafından yürütülen güçlü liderliğe, kurumlar arası koordinasyona ve başarılı sağlık sistemine bağlarken; Norveç Belediyeler Birliği ise ülkemizde net bir yönetim ve liderlik olduğunun altını çizerek benzeri bir süreç tecrübe ettiklerini anlattılar.

Kıbrıs, Filistin, Azerbaycan, Tunus ve Bosna Hersek gibi ulaşabildiğimiz her ülkedeki yerel yönetimlerinde teknik kapasitelerini geliştirmek üzere çalışmalar da yürütmekteyiz.

Belediyelerimizin bildiğiniz üzere hijyen kitleri ve gıda paketleri dağıtımları oldu. Bizde TBB olarak uygun bütçelerimizin olduğu Avrupa Birliği projelerimizde, belirli faaliyetlerimizi yenileyerek belediyelerimizin sosyal yardımlarına katkı sağlayacak çalışmalarda bulunduk.

TALEPLERİMİZ VAR

Normalleşme sürecinde hem merkezi idareden hem vatandaşlardan beklentileriniz nelerdir?

Belediyeler merkezi idare ile vatandaş arasında köprü olan kurumlar. Haliyle de vatandaşlarımızın beklentilerini merkezi hükümetle uyum içinde yerine getirmeye çabalamalıyız. Bu minvalde TBB olarak merkezi idareden beklentilerimiz konusunda bir hazırlık da yaptık. Şöyle sıralayabilirim:

Sadece maske ve sosyal mesafe olarak değil, birçok yere temas ettiğimizden dolayı, eldiven yerine kolonya ve el dezenfektanı farkındalığını yansıtacak kamu spotu reklamlarının yayınlanması.

COVID-19 konusunda vatandaşlarda farkındalık oluşturulması için belediyelerimizle işbirliği içinde çalışılması.

İşsiz kalan vatandaşlarımıza İŞKUR aracılığı ile program oluşturarak belediyelerde 9 aylık, 12 aylık iş ihtidamı sağlamak ve bunu merkezi idarenin karşılaması. Personellerin işe alınmadan önce antikor ya da COVID-19 PCR testlerinden geçmesi.

Artık yepyeni bir sosyal hayata geçiyoruz. Bu kapsamda halkımıza da önemli görevler düşüyor. Vatandaşlarımızdan beklentilerimiz de tabi ki belediye çalışanlarımız, sağlık çalışanlarımız ve güvenlik çalışanlarımızın emeklerini boşa çıkarmamak için önlemlere hassasiyet göstermeleri. Sosyal mesafe ve maske kullanımına uymaları. Toplum sağlığını riske atmamak için bu süreçte toplu ulaşımda klima kullanılmayacak ve sosyal mesafeye özen gösterilecek. Halkımızdan bu konularda anlayış bekliyoruz. Ayrıca böylesi yorucu bir dönemin kamu çalışanlarımızın üzerinde de birtakım etkileri olması doğal. Bu sebeple vatandaşlarımızdan anlayış rica ediyorum.

ARTIK DAHA TECRÜBELİYİZ

Pandemi sadece ülkemiz için değil tüm dünya için büyük bir tecrübe oldu. Neler yapmamız gerektiğini yaşayarak öğrendik. Salgının ilk günlerinde Cumhurbaşkanlığımız önderliğinde başlayan koronavirüsle mücadele sürecinden merkez ve yerel güç birliği yaparak en az zararla çıktık. Artık daha tecrübeliyiz, daha hazırız. İnşallah ülke olarak aldığımız koruyucu ve önleyici tedbirlerle bir daha böyle bir süreç yaşamayız. Biz TBB olarak yurt içinde ve yurt dışınde bu konudaki tecrübe ve bilgi paylaşımlarımıza devam edeceğiz. Krizler kendinizi imtihan etmek için bir fırsattır. Biz TBB olarak şemsiyemiz altındaki tüm belediyelerimizin hizmetlerini kesintisiz sunabilmeleri için her türlü desteği vermeye devam edeceğiz. Bildiğiniz üzere ben aynı zamanda bir belediye başkanı olarak, Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı olarak da belediyelerimizin yaşadığı sıkıntıları, sorunları iyi biliyorum. Bu sorunları ancak, bizim oraların deyişiyle “Damdan düşen anlar”. Ben de şu anda Gaziantep’te pandemi ile mücadele konusunda yaptığımız çalışmalarla bir “damdan düşen”im. Yani aynı zamanda başkanlığını yaptığım TBB’nin çalışmalarına benim de belediyemin de şehrimin de ihtiyacı var.

EYLEM PLANIMIZ HAZIR

Tüm yerel yönetimlerimizin, BM Sendai Afet Sözleşmesi’nde de belirtildiği gibi “Yerel Afet Eylem Planları” hazırlamasına yardımcı olmayı planlıyoruz.

Ayrıca bu dönemde edindiğimiz yeni beceriler ve dijital yaşam üzerine yeni meslek alanlarının ve yeni ekonomik girişimlerin gelişeceğini de görmek zor değildir. Bizim yaşam biçimlerimiz değiştiğinde kent içerisindeki davranışlarımız da değişiyor. Bu da belediye hizmetlerinin değişmesi anlamına geliyor. Belediyelerimiz “akıllı şehirler”, “dijital ekonomi”, “dijital kentleşme” gibi kentleşme yaklaşımlarına dikkat etmeli.

Türkiye Belediyeler Birliği olarak dünya gündeminde yerel yönetimleri ilgilendiren en önemli kurumlarla bir araya gelerek çalışmalar yürüttük. Dünya kentleşmesinin yeni dönemde ortaya koyacağı politikaları üyesi bulunduğumuz Dünya Belediyeler Birliği (UCLG) bünyesinde de 10 madde ile tüm dünyayla paylaştık. Lakin Türkiye Belediyeler Birliği olarak ulusal düzeyde de bu çalışmaları yürütecek “yeni demokrasi”, “yeni kentleşme”, “yeni ekonomi” gibi farklı terimler üzerinde çalışacağız. Bu kapsamda ülke çapında uygulanabilecek taslak “yerel vizyon” önerisi hazırlık çalışmalarını başlattık.

Bu süreçte yerel ekonomik kalkınmanın önemi ve yerelden sürdürülebilir bir ekonomi modeli inşa edilmesinin önemi çok belirgin bir şekilde ortaya çıktı. TBB olarak önümüzdeki süreçte “yerel turizm vizyon belgeleri”, “yerel ekonomik kalkınma planları”, “kent ekonomisi” gibi başlıklarla sürdürülebilir ekonomi üzerine çalışmalar yürüteceğiz.

Bunları yaparken de doğayı ve yeşili koruyacağız. Şehirlerimiz yeşil olacak. “ Türkiye Yeşil” olacak. Cumhurbaşkanımızın eşi Sayın Emine Erdoğan tarafından desteklenen ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülen “Sıfır Atık” projesi kapsamında yürütülen faaliyetlerinde ev ve şehir hijyeni bakımından önemi bir kez daha görüldü.