‘Tazminat hakkı düşünceye karşı silah olmamalı'

Ankara 1. Asliye Hukuk Mahkemesi Hakimi Beyhan Azman'ın hazırladığı gerekçeli kararda, geniş kitlelere ulaşan karikatürlerle ilgili davada, hukuka ve adalete duyulan güvenin sarsılmaması için yargı ve hakimin siyasi bir düşünceyle hareket etmemesi gerektiği ifade edildi.

Kararda zamana, kişiye ve şartlara göre değişiklik gösteren subjektif bir değerlendirmeden ibaret olacak hüküm yerine, her bireyin kendi yapacağı yargılama sonucu vereceğe hükme uygun, hukuk kurallarına göre uyuşmazlığa çözüm getirilmesi gerektiği vurgulandı.

Karikatürün, kişilerin ya da olayların gülünç, alışılmadık, çelişkili yanlarını yakalayarak, bazen de yazı ile desteklenen, abartılmış çizgilerle mizaha dönüştürme sanatı olduğu belirtilen kararda, karikatürün amacının insanların anlık algılarına yönelerek güldürmek ve güldürürken düşündürmek olduğu ifade edildi. Kararda, karikatürün esasında ele aldığı unsurun insan olmadığına, onun tutum ve davranışları olduğuna dikkat çekildi.

İnsanların karikatürler nedeniyle gülünç duruma düşebileceği, bu durum karşısında kişilik haklarının ihlal edildiğini her zaman ileri sürebilecekleri dile getirilen kararda, “O zaman da karikatürün aslında bir sanat türü olmadığı, sadece hakaret etmenin bir yolu olduğu sonucu çıkar ki bu sonuç da karikatürü tamamen yasaklamayı gerektirir” denildi.

"SUSTURULMUŞ TOPLUM"

Gerekçeli kararda, şu görüşlere yer verildi:

“Tazminat, hakkın korunmasında kullanılan bir yoldur, ancak bu yolu fikirlerin serbestçe ifade edilmesinin karşısında bir silah durumuna getirmemek gerekir. Zira bilim adamları ve sanatçıları, düşünürleri, yazarları, şairleri tazminat silahı ile susturulmuş bir toplumda ilerlemeyi sağlayacak fikir zenginliği ortamının oluşması beklenemez. Fikir öyle bir şeydir ki, kimine göre doğru olan öbürünün doğrusu olmamaktadır.

Hatta bu doğrular zamana göre kişinin kendisinde bile değişebilmektedir. Düşünce ve fikirler olumluyu değil, olumsuzu da içerebilir. İncitici, aykırı ve endişe yaratıcı da olabilir. Önemli olan değer yargılarına ilişkin düşünce ve fikirlerin serbestçe ifade edilebilmesidir. Çoğulculuğun, hoşgörünün ve açık fikirliliğin bir gereği olduğu için demokratik toplumun temel taşlarından biri, hatta en önemlisi düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğüdür. Sanatçıların fikir ve düşüncülerini serbestçe açıklayabilmesi ile toplumun demokratikleşmesine katkısı göz ardı edilemez.”

“KARİKATÜRLER TEPKİ VE ELEŞTİRİ AMAÇLI”

Bu özgürlüğün de tüm özgürlükler gibi sınırları bulunduğuna işaret edilen kararda, Anayasa ve yasalarda güvence altına alınmış olan kişilik haklarına saldırıda bulunulmamasının yasal ve hukuki bir zorunluluk olduğu belirtildi. Karikatürlerin, toplumun tümünde veya bir kesiminde infiale sebebiyet vermemesi, gerçekte var olmayan bir durumu, olguları kasten çarpıtmak suretiyle varmış gibi göstermeye çalışmaması, kişileri ya da kurumları toplum içinde küçük düşürücü ve bu durumdan maddi veya manevi çıkar sağlamayı amaçlamaması gerektiği belirtilen gerekçeli kararda, bu kriterler gözetilmeden çizilen karikatürlerin hukuka aykırı olacağı kaydedildi.

Dergide, “Karikatürist Musa Kart, Tayyip Erdoğan kafalı kedi çizdiği için ceza aldı” yazısı ile yayınlanan karikatürlerin, karikatüriste karşı açılan davaya tepki ve eleştiri amacıyla yayınlandığının davalıların beyanlarından ve davaya konu karikatürlerden açıkça anlaşıldığı bildirildi.

Gerekçeli kararda, “Toplumu etkileme ve ileriye götürme gücünü sahip olan davacının, sahip oldukları güç nispetinde eleştiriye açık olması ve katlanması gerekir. Bu nedenle karikatürlerin hakaret amacı taşımadığı, kişilik haklarını ihlal etmediği kanaatine varıldığından davanın reddine karar verilmiştir” denildi.

DAVA SÜRECİ

Başbakan Erdoğan, Penguen Dergisi'nin 24 Şubat 2005 tarih ve 127 nolu sayısının kapağında, “Tayyipler Alemi” konulu karikatürlerde kendisinin fil, zürafa, maymun, deve, kurbağa, yılan, inek ve ördek şeklinde betimlediği gerekçesiyle, derginin sahibi Erdil Yaşaroğlu ile Pak Yayıncılık aleyhine 40 bin YTL'lik manevi tazminat davası açmıştı.

Ankara 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde görülen dava, 14 Şubat 2006 tarihindeki karar duruşmasında reddedilmişti.