Tatil için itoloji çalışın

İte sormuşlar niye havlıyorsun diye, 'korkutuyorum' demiş... Kız evladı yerine düşerse bir eğerli at, yerine düşmezse bir uyuz it... Köpeğin intizarı geçse günde bir tavuk öldürür... Bunlar Avanos'lu çanak ustası Galip Körükçü'nün on yıldır derlediği köpek atasözlerinden birkaçı. Derlemesine katkıda bulunacaklardan üç kişiyi Galip Körükçü Avanos'ta bir hafta ağırlayacak.

Nevşehir'in Avanos İlçesi çanak, çömlek ve çini ustaları ile tanınır. Galip Körükçü de Avanos'ta oturan ve baba mesleğini devam ettiren kırk yıllık çanak ustalarından biri. Ancak onu diğer ustalardan ayıran özelliği on yıldır köpeklerle ilgili atasözü derlemesi yapması. Çocukluğundan bu yana sayısız köpeği olan Körükçü'nün köpek sevgisi onu bu birbirinden ilginç atasözlerini biriktirmeye yöneltmiş. Şu anda 10 köpeği olan Körükçü, bildiklerini atölyesinde bulunan 20 santim eninde 70 santim boyundaki tahtaya yazmaya başlamış önce. Atölyesine gelip gidenler okumaya başlamış bu sözleri. Önce hobi olarak başladığı bu uğraşı beş yıl önce profesyonelliğe döküp derlemeye başlamış: ‘‘Köpeklerle ilgili öylesine çok söz var ki. Zamanımın çoğu atölyemde geçtiği için onları tahtaya yazdım.’’

Galip Körükçü'nün ünü, Avanos İlçesi'nden taşmış Türkiye'ye oradan Avrupa'ya yayılmış. Şimdi ona Türkiye'den ve Avrupa'nın çeşitli ülkelerinden her gün en az altı yedi mektup geliyor. Bazen postacının Körükçü'nün çanak atölyesine 10-15 mektup dahi bıraktığı oluyor. Bu mektuplar, ‘‘Merhaba! Köpek atasözlerini biriktirdiğinizi öğrendim. Bu çalışmanıza katkıda bulunmak isterim. Bildiğim birkaç köpek atasözü var’’ diye başlıyor. Mektup yazanlar kadın erkek, yaşlı genç herkes. ‘‘Her gün Türkiye'nin her tarafından bir çok mektup geliyor. Belçika'dan, Almanya'dan bile gönderenler oluyor. Günde 7-8 kez de telefon görüşmesi yapıyorum.’’

Galip Körükçü'nün elinde şimdi 1000'e yakın köpek atasözü var. Bunları yakında ‘‘İtoloji’’ adı altında bir kitapta toplayacak. Derlemesine atasözleri ve deyimlerle katkıda bulunacaklara da bir sürprizi var Körükçü'nün. Katkıda bulunanların içinden en ilginç atasözlerini gönderen üç kişiyi, bir hafta Kapadokya tatili ile ödüllendirecek. Elinde köpeklerle ilgili ilginç atasözleri olanlar için adres: Galip Körükçü. PTT karşısı No. 24 Avanos-Nevşehir.

İt, köpek, enik, zağarın yazarı

Avanos'lu 40 yıllık çömlekçi Galip Körükçü gibi İçel'li 20 yıllık edebiyat öğretmeni Ahmet Yanar da köpekle ilgili atasözlerini toplayan bir derlemeci. Bunları geçtiğimiz yıl ‘‘Hayvan Motifli Atasözleri ve Deyimlerimiz’’ adlı 310 sayfalık bir kitapta topladı. Kitabın 160-190 sayfaları arası ‘‘İt, köpek, enik, zağar’’ başlığı ile köpek atasözlerine ayrılmış. Ahmet Yanar güzel eserler yok olmasın diye böyle bir çalışmaya girdiğini söylüyor: ‘‘Bu kitabı yazabilmek için yöresel dergileri, Halk Eğitim Merkezleri'nin çıkarmış oldukları yayınları, dünyaki atasözler ile Türkiye'dekileri karşılaştıran kitapları, kültürel ve folklorik ağırlıklı eserlerimizi taradım. Bu 400 kadar atasözü ve deyimin yanısıra yaklaşık 1000'e yakın köpekle ilgili halk ağzından derlediğim sözleri de toparladım.’’

Köpekli atasözleri

Akılsız iti yol kocatır.

Bakmakla usta olunsa köpekler kasap olurdu.

Bayram eti ile it tavlanmaz.

Cami duvarına işeyen köpeğin ölümü yakındır.

Çoban köpeği ne yer ne yedirir.

Davulsuz düğün köpeksiz köye benzer.

Eceli gelen köpek çobanının ekmeğini yer.

Enik büyür it olur, yavşak büyür bit olur.

Her ite taş atılsa, dünyada taş kalmaz.

İki it boğuşursa yolcunun işi rastgider.

İmamın itine köpek denmez.

İt anasını, çingen babasını tanımaz.

İte sormuşlar niye havluyorsun 'korkutuyorum' demiş, niye geri kaçıyorsun 'korkuyorum' demiş.

İti an sopayı eline al.

İti seven bite katlanır.

İtle yatan itle kalkar.

İtler paşa olsa, bitler vezir olurdu.

Kız evladı yerine düşerse bir eğerli at, yerine düşmezse bir uyuz it.

Köpeğin intizarı geçse günde bir tavuk öldürür.

Tingildeyen köpeğin takkesi önüne düşer.

Tuz ekmek hakkı bilmeyen itten de beterdir.

Yal vakti itten, yem vakti attan sakın.

(1000 Köpek Atasözünden bir derleme).