Tarih kıymete bindi

Bir zamanlar sıkıcı bir ders olan tarih, günlük hayatımıza girdi.

OKULDAN DIŞARI TAŞTI

Yakın bir geçmişte tarih ortaokul-lise sıralarında bir ezber dersi, üniversitelerde kapalı bir loncaydı. Şimdi okuldan dışarı çıktı. Dünyamızın, ülkemizin, cemaatimizin, şehrimizin, mahallemizin, ailemizin geçmişini öğrenmek istiyoruz. Kadifenin, kahvenin, mutfağın, geminin tarihini merak ediyoruz. Okuyor, tartışıyor, soyağacı çıkarıyoruz. Evimizin duvarları bile sahici ya da sahte fermanlarla doldu!

SEMT TARİHÇİLİĞİ DOĞDU BÜYÜDÜ

1980'lerde bir yandan Çelik Gülersoy, bir yandan İletişim Yayınları, İstanbul tarihçiliğini yeniden başlattı. Mahalleler, sokaklar, binalar kitapçıklara konu oldu. Tarih Vakfı İstanbul Ansiklopedisi'ni yayımladı. Fest Turizm 11 yıldır İstanbul'da tarih gezisi düzenliyor. İstanbul'un anlatılmadık semti kalmadı. Hatta ‘‘nostalji’’ insanı çıldırtır hale geldi.

AİLEMİZ ACABA NEREDEN GELİYOR?

Eskiden ne büyükanneler anlatır ne torunlar dinlerdi. Ama şimdi soyağacı çıkartmak bir hobi. Mesela Hüseyin Kalkavan, 10 kuşakta 2353 kişiden oluşan sülalesini çıkartmak için üç yıl uğraştı. Şirin Devrim ailesinin hayatını ‘‘Şakir Paşa Ailesi’’nde anlatınca çok satar bir yazar haline geldi. Tarih Vakfı geçen yıl ‘‘Aile Albümleri’’ sergisini düzenledi.

PROMOSYON MALZEMESİ

Gazeteler promosyon olarak tarihi keşfettiler. Hürriyet, İsmail Hakkı Uzunçarşılı ve Enver Ziya Karal'ın 11 ciltlik ‘‘Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi’’ni, Milliyet 4 ciltlik ‘‘Türk Tarihi’’ni, Sabah 10 ciltlik Hammer Tarihi'ni verdi. Zaman iki ciltlik bir ‘‘Osmanlı Medeniyeti Tarihi’’ni, Radikal Şevket Süreyya Aydemir'in 8 kitabını veriyor.

GAZETELERE SAYFA OLDU

Murat Bardakçı gazetelerin çok uzun bir aradan sonra yeniden tarihe yer ayırmalarında öncü oldu. Hürriyet'te pazar günleri yayımlanan 'Öteki Dünya' adlı sayfası, gazete okurunu tarihe ısındırdı. Başka gazetelerde de böyle köşeler başladı. Bardakçı güncel olayı yakalıyor, geçmişte benzerini buluyor ve insana neredeyse ‘‘tarih tekerrürden ibarettir’’ dedirtiyor.

BENİM CEMAATİM EN ŞANLISI!

Etnik kimlik tartışması tarihsiz yapılamazdı. Neredeyse her etnik-dini cemaatin kendi tarih kitapları çıktı. Vitrinleri ‘‘Çerkeslerin Tarihi’’ ya da ‘‘Bektaşiliğin Tarihi’’ gibi kitaplar doldurdu. Bu kervana Müslüman olmayan topluluklar da katıldı. Yahudilerin İspanya'dan göç etmesinin 500. yıldönümünü kutlamak için 1992'de vakıf kuruldu. Son zamanlarda tarihteki Ermeni kaynakları da hızla Türkçe'ye çevrildi.

75'İNCİ YIL, 700'ÜNCÜ YIL

Arka arkaya iki yıldönümü, tarihi fişekledi. Devlet hem Cumhuriyet'in 75. yılında, hem de Osmanlı'nın 700. yılında birçok projeye para verdi. Kitaplar çıktı, sergiler açıldı, defileler yapıldı, modaya ay-yıldızlar ve tuğralar girdi. Osmanlı'ya duyulan ilginin iyi bir örneği: Yapı Kredi Yayınları Cogito Dergisi Osmanlılar Özel Sayısı'nı 5 kez, Sanat Dünyamız Yaratıcı Osmanlılar Özel Sayısı'nı 2 kez bastı. Bellini'nin Fatih portresi bile İstanbul'a geldi...

BEYAZ PERDEDE YİNE PARLADI

Tarihi film kolay mı? Dekor ve kostüm için para lazım; geçmişi canlandırmak için de bilgi! İkisi de bizde fazla yok. Ama bir zamanların Malkoçoğlu, Fatihin Fedaisi gibi filmlerinden sonra 1990'larda yeni tarihi filmler çekildi: ‘‘İstanbul Kanatlarımın Altında’’ (Mustafa Altıoklar), ‘‘Kuşatma Altında Aşk’’ (Ersin Pertan), ‘‘Harem Suare’’ (Ferzan Özpetek) ve şu anda gösterimdeki ‘‘Salkım Hanımın Taneleri’’ (Tomris Giritlioğlu).

ŞİRKETLER DE KİMLİK PEŞİNDE

Şirketler önce pahalı tarih kitaplarına, sonra da restorasyonlara destek olmaya başladılar. Kimlik arayışı onları da sardı, kendi geçmişlerinin kurum kimliği için iyi bir malzeme olabileceğini keşfettiler. Çoğu şirket Tarih Vakfı'na tarihini ısmarladı. Mesela Osmanlı Bankası bu işte öyle ileriye gitti ki, kendi müzesini kurmaya karar verdi...

SANSASYONLA SİYASET ARASINDA

Tarih, siyasi bir silah. Geleceği göremeyen politikacı geçmişe sarılıyor. Sansasyon merakı da gazeteciyi şaşırtıyor. Öyle ki tarihçilerimizin duayeni Halil İnalcık ‘‘Fatih'in annesi Hıristiyandı, bu yüzden mi Hıristiyanlığa ilgi duyuyordu?’’ sorusunu soran muhabiri hafif azarlamak zorunda kalıyor. Çünkü muhabir son dönem hariç neredeyse bütün padişahların annelerinin Hıristiyan kökenli cariyeler olduğunu bilmiyor. İşte bu yüzden tarihçiler uyarıyor: Tarihin kötüye kullanılmaması için tek çare bilgi!

En son tarih dedikoduları

Ayşe Kulin, Şakir Paşa ailesinden sanatçı Füreya'nın romanını yazıyor.

Murat Bardakçı ‘‘Son Osmanlılar’’ kitabını yeni belgelerle tekrar yazıyor. Mısır hanedanı da yazsam mı yazmasam mı diye düşünüyor.

Doğan Kitapçılık bir ‘‘Kleopatra’’ romanının telif haklarını almış.

Cemal Kafadar'ın ABD'de yazdığı ve tarih çevrelerinde çok tartışılan, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu anlattığı kitabı ‘‘İki Cihan Áresinde’’ çevirisi zor olduğundan ancak 2000 sonunda Türkçe çıkacak.

Kadın tarihçiler depremlerle ilgileniyor! Caroline Finkel'ın ‘‘1894 Depremi’’ çalışmasına TÜBİTAK opsiyon koymuş. İletişim de genç bir kadın tarihçinin aynı konulu çalışmasını yayımlıyor.

Yılmaz Karakoyunlu'nun Abdülhamid'le ilgili bir piyesi sahneye konuluyor.

NAKKAŞ OSMAN

III. Murad devrinin büyük sanatçısı Nakkaş Osman'ın ekibiyle hazırladığı ünlü Hünername'den bir sahne: Topkapı Sarayı'nın ikinci avlusu ve kubbealtı. Nakkaş Osman, Orhan Pamuk'un ‘‘Benim Adım Kırmızı’’ adlı romanının kahramanlarından biri.

EN ÇOK SATANLAR

Padişah Anaları

Ali Kemal Meram/Toplumsal Dönüşüm Yay.

'Yabancı' kökenli cariyeleri eleştiren kitap 20 yıl sonra yeniden basıldı, çok ilgi görüyor.

Modernleşen Türkiye'nin Tarihi

Erik Jan Zürcher / İletişim Yayınları

Hollandalı tarihçinin Batı'daki ders kitabı.

Konstantinopolis Düştü

Steven Runciman / Doğan Kitapçılık

Ünlü İngiliz tarihçinin klasik kitabı 25 yıl önce basılmıştı. Yine basıldı ve ilgi görüyor.

Şahbaba

Murat Bardakçı/ Pan Yayıncılık Son Padişahın yeni belgelerle biyografisi.

Bu Mülkün Sultanları

Necdet Sakaoğlu / Oğlak Yayınları

Padişahların kısa biyografileri.

İstanbul Gezi Rehberi

Murat Belge / Tarih Vakfı Yurt Yayınları

Sürekli yeni baskıları yapılan kitap İstanbul'u tarihi yönleriyle anlatıyor.

Yazılmamış Tarihimiz

Cemal Kutay / Aksoy Yayıncılık

Kutay'ın eski tarih yazıları tanesi 1 milyon liralık bir dizi halinde çıkmaya başladı.

Osmanlı İmparatorluğu

Bir Çöküşün Yeni Tarihi

Alan Palmer / Sabah Kitapları

Amerikalı tarihçinin kitabı şu anda yedinci baskısını yapıyor.

ROMANLAR VE ANILAR

GÜVEN

Vedat Türkali / Gendaş

Türkiye Komünist Partisi’nin romanı. Kitap satış listelerinde üst sıralarda. (İki cilt)

Benim Adım Kırmızı

Orhan Pamuk / İletişim Yayınları

Ünlü yazarın Osmanlı nakkaşlarını ve bir cinayet öyküsünü anlattığı son romanı.

Meyyale

Hıfzı Topuz / Remzi

Hıfzı Topuz çok satan bu ilk tarihi romanında kendi ailesinin hikayesini anlatıyor.

Moğol Kurdu

Homeric / Doğan Kitapçılık

Fransız yazarın Cengiz Han'ın hayatını anlattığı roman satış listelerinin başlarında.

Semerkant

Amin Maalouf / Yapı Kredi Yayınları

Lübnan asıllı Fransız yazarın Ortadoğu tarihini romanlaştırdığı kitaplardan biri.

Şakir Paşa Ailesi

Şirin Devrim / Doğan Kitapçılık

Şirin Devrim'in ailesinin hikayesini anlatıyor.

Kılıç Yarası Gibi

Ahmet Altan / Can Yayınları

İstibdat dönemini anlatan roman. Yazarın romanın devamını yazması bekleniyor.

Kösem Sultan

Jean Bell / Aksoy Yayıncılık

Bir Fransız yazarın IV. Murad ve Deli İbrahim'in annesini anlattığı romanı.