Tanrı’nın dilini öğrendik

Başkan Clinton, genetik şifrenin çözümünü tarihin en büyük buluşlarından biri olarak tanımladı. Clinton, Beyazsaray'da düzenlediği basın toplantısında ‘‘Tanrı'nın yaşamı yarattığı dili öğreniyoruz’’ dedi.

Clinton: Bu çok büyük bir keşif

ABD Başkanı Bill Clinton, uluslararası çalışmalar sonucu insanların genlerinin haritasının ortaya çıkarılmasını, tarihin en büyük buluşlarından biri olarak nitelendirdi ve ‘‘Tanrı'nın yaşamı yarattığı dili bugün öğreniyoruz’’ dedi.

Clinton'ın önemli buluşla ilgili Beyaz Saray'da düzenlediği basın toplantısına, İngiltere Başbakanı Tony Blair de uydu bağlantısıyla Londra'dan katıldı. Clinton, konuşmasında, genlerin haritasının çıkarılmasının, büyük İtalyan matematikçi, astronom ve fizikçi Galileo Galilei'nin (1564-1642) buluşlarıyla eşit öneme sahip olduğunu belirterek, bu buluşla kanser, şeker, Parkinson ve Alzheimer hastalığının tedavisinde yeni bir devir açılacağını anlattı. Clinton, ‘‘Tanrı'nın en kutsal armağanının ne kadar harika, güzel ve karmaşık olduğunu daha yakından anlıyoruz’’ dedi.

Clinton, buluş çerçevesinde sağlanacak ilerlemelerle insanların yaşamlarının hem zenginleşeceğini, hem de uzayacağını belirterek, ‘‘Ancak önümüzde çok büyük bir görev var. Genlerin hastalıklarla bağlantısının belirlenmesi, yeni teşhis ve tedavi yöntemlerinin ortaya çıkarılması gerekiyor’’ diye konuştu.

CLINTON’DAN BLAİR’E: BEBEĞİNİN ÖMRÜ 25 YIL DAHA UZADI

Clinton, basın toplantısına uydu kanalıyla Londra’dan katılan İngiltere Başbakanı Tony Blair’e kısa bir süre önce çocuk sahibi olduğunu hatırlatarak, ‘‘Bu buluştan sonra sizin bebeğinizin ömrünün 25 yıl uzayacağını söyleyebilirim’’ dedi.

İngiltere Başbakanı Blair de ‘‘Tarihin en büyük gelişmelerinden birine bugün şahit olduğumuza kuşku yok’’ dedi. İnsan genlerinin haritasının çıkarılmasının, antibiyotiklerin bulunuşundan daha büyük bir başarı olduğunu anlatan Blair, ‘‘Bu, 21'inci yüzyılın ilk dev teknolojik zaferi’’ diye konuştu.

İnsanın genetik dizisi 3.5 milyon harften oluşuyor

İNSANIN gen haritasını çıkarmayı amaçlayan The Human Genom Projet, ABD ve İngiltere devlet kuruluşlarınca 1990 yılında başlatıldı. Aynı dönemde Rockvill'deki Celera Genomics adlı şirket de çalışmalarına başladı.

Celera şirketinde bilim adamları, 3.5 milyon harften oluşan insanın genetik dizisini doğru olarak sıralayabilmek için, süper bilgisayarlarında 480.000.000.000.000.000.000 işlem yürüttüler.

Alman, Japon, Fransız ve Çinli bilim adamlarının da katkıda bulunduğu on yıllık çalışmalar sonucunda, insanın genetik dizisinin yüzde 97'si doğru olarak sıralandı. Dizinin yüzde 3'ü insan vücudunda insülin, hemoglobin gibi proteinlerin oluşumunu düzenliyor. DNA'da bulunan geniş boşluklardaki kimi genler ise, elektrik düğmesi gibi başka genleri açıp kapıyor.

Genlerin yüzde 98'i şempanzeye uyuyor

İnsanın genetik yapısıyla ilgili bilgiler o kadar çok ki, kitaplar üst üste konulduğunda 70 metre yüksekliğe erişebiliyor.

Bir kişi, gününün her saniyesini gen haritasının bir harfini ezberlemekle geçirirse, gen bilgilerinin tümünü ezberlemek için yüz yıl gerekiyor.

Dünyanın en çok tartışılan bir teorisinin cevabı da bilimadamlarından geliyor. İnsanın gen yapısı şempanzeye yüzde 98 oranında uyuyor.

Her hücredeki DNA kodu içinde 3 milyar gen harfi bulunduğu belirtilirken, vücutta 75 trilyon hücre bulunduğu da hatırlatılıyor.

Amerikan ve İngiliz bilimadamları araştırmaları boyunca her saniye 12 bin DNA harfini deşifre ettiklerini belirttiler.

Genetik sözlük

Genetik şifre: Hücre çekirdeğindeki kimyasal dille yazılmış formül. Dioksiribo Nükleik Asit (DNA) denen bu şifre fosfat ve şekerden oluşuyor. Tek yumurta ikizleri dışında iki kişinin aynı genetik şifreye sahip olma olasılığı 2 milyonda birdir.

Gen: Yunanca doğum ya da başlangıç anlamındaki ‘genos’tan geliyor. Yaşamı belirleyen genler, DNA sarmalında yer alıyor. Ancak genler DNA'nın % 2 ile % 4'ünü oluşturuyor. Geri kalanına ise ‘boş’ DNA deniyor. 28 bin ile 140 bin arasında gen olduğu sanılıyor.

Kromozom: İnsanlarda genleri taşıyan 23 çift kromozom bulunuyor. Döllenme sırasında çocuk anneden 23 kromozom, babadan 23 kromozom alıyor. Döllenme XX olarak gerçekleştiğinde bebeğin cinsiyeti kız, XY olduğunda ise erkek oluyor. Kromozomlar birbirine eklense 160 milyar kilometrelik şerit oluşur.

DNA sıralaması: DNA mikroskop altında dört renkte görünür. Bunlar A, T, C ve G harfleriyle adlandırılır. Tüm canlılar bu harflerin yan yana dizilmesinden oluşur. Bu dizinlerin 3 milyar farklı kombinasyonu vardır.

Gen terapisi: İnsana gen nakledilmesi ya da hatalı genin onarılarak hastalığın tedavi edilmesine gen terapisi deniyor.

25 yıl sıkın dişinizi ölümsüzlük geliyor

Bilim, yaşamın sırrını çözüyor. Bilimadamları, Human Genome Projesi'yle insanın genetik şifresinin yüzde 97'sinin çözüldüğünü açıkladılar. Bu buluşla pek çok hastalık, gen tedavisiyle önlenebilecek.

Kimin ne kadar şansı var

10 YAŞ: 2015’te 25 yaşında olacak. Bu kişiler hastalıktan ölüm nedir bilmeden yaşayabilecekler.

20 YAŞ: 2015'te 35 yaşında olacak. İntihar etmez ya da trafik canavarı olmazlarsa onlar da hastalıktan ölme kavramını unutacaklar.

30 YAŞ: 2015'te 45 yaşında olacak. Normal koşullarda bu kişiler de torunlarının torunlarını görebilecek kadar yaşayabilecek.

40 YAŞ: 2015'te 55 yaşında olacak bu kişilerin, Türkiye koşullarına göre dişlerini sıkması gerekecek.

50 YAŞ: 2015'te 65 yaşında olacak. Mezarda emeklilik sınırındaki bu kişiler şanslarını zorlamalı.

60 YAŞ: 2015'te 75 yaşında olacak. Hálá kansere yakalanmamışlarsa büyük olasılıkla kalpleri tekliyordur. Şansı en az gözükenler bu yaş grubundan itibaren başlıyor. Yine de ne derler: Öldürmeyen Allah, öldürmez...

Ay'a gitmekten daha önemli

Gen haritasının çözülmesiyle ilgili ilk açıklamayı, Londra'da Dr. John Sulston (solda), Dr. Michael Morgan (ortada) ve Dr. Michael Dexter (sağda) düzenledikleri basın toplantısında yaptılar. Dr. Dexter, ‘‘İnsanın gen haritasını çözmek bence Ay'a gitmekten de, tekerleğin icadından da çok daha önemli. Çünkü bu bilgi insanlık varoldukça önemini koruyacak’’ dedi.

Alınyazısının kara kutusu

ABD'nin liderliğinde 18 ülkenin katılımıyla yürütülen Human Genome Projesi çevçevesinde insanın yaşam sırrını içeren DNA'yı oluşturan 3.1 milyar tane genetik ünite deşifre edildi. Genetik şifreyle ilgili ilk açıklama Londra'dan geldi:

İnsan genlerinin % 97'si çözüldü ve bu genlerin % 85'inin doğru şekilde sıralanması tamamlandı.

Wellcome Vakfı Başkanı Dr. Michael Dexter, ‘‘İnsanın gen haritasını çözmek, aya gitmekten de önemli bir gelişmedir’’ dedi.

Dexter, ‘‘Çünkü bu, insanlık varoldukça önemini koruyacak ve kullanılabilecek bir bilgidir’’ diye konuştu.

Dr. Dexter, insanın gen haritasının çözülmesiyle insanlığın bir gecede bütün hastalıklara çare bulmasının beklenemeyeceğini, ancak pekçok hastalığın tedavisiyle ilgili gelişmelerin sırada olduğunu belirtti. Dexter, böylece kanserden kalp hastalıklarına kadar geniş yelpazedeki pek çok hastalığın önlenmesinin mümkün olabileceğini anlattı. Amerikan ve İngiliz bilimadamlarının yaptıkları araştırmalar, insanların genetik açıdan % 99.8 oranında birbirlerine benzediklerini ve farklılıkların da geriye kalan binde 2 oranını belirlediğini ortaya koyuyor.

Bundan sonra neler olacak?

Genetik haritanın çözümlenmesiyle 2015 yılına kadar kanser dahil pekçok hastalığa karşı tedavi geliştirilecek.

2002-2003: İnsanın genetik haritası % 100 oranında deşifre edilecek. DNA ünitelerinin sıralanması tamamlanacak, ne işe yaradıkları bulunacak.

2002-2010: Kanser, şeker ve felç gibi hastalık risklerini belirleme testleri denenmeye başlayacak. Hemofili, kalp hastalıkları ve bazı kanser türlerine karşı gen tedavisi geliştirilecek.

2015: Kişinin gen yapısına göre özel tedavi metodları geliştirilecek. Bu sayede kanser dahil birçok hastalık tedavi edilebilecek.

2025: Genetik bozukluklar onarılarak Akdeniz anemisi gibi hastalıklara son verilecek.

2050: Pekçok potansiyel hastalık daha nüksetmeden moleküler bazda önlenebilecek. Ancak herkesin bu tedavi metodlarından yararlanamayacak, eşitsizlikler artacak. Ortalama yaşam süresi 90 ile 95 yaşa çıkacak. Yaşlanmayla ilgili pekçok gen deşifre edilecek bu sayede insan ömrü uzamaya devam edecek.

2050: İnsanoğlunun geçmişi sayesinde daha fazla bilgi sahibi olacağız. Genetik araştırmalar sayesinde atalarımızın, ne zaman nereden göç ettikleri, kimlerle akraba olduğumuz açıklık kazanacak.

Farenin gen haritası insanınkinden değerli

‘GENOM’ diye adlandırılan insan genleri haritasının açıklanması tıp dünyasında heyecan uyandırırken, şirketler açısından fare gen haritasının insanınkinden daha değerli olduğu ileri sürüldü. Uzmanlar fare gen haritasının piyasa değerinin 7 milyar dolar olduğunu belirtirken, insan gen haritasının çözümünde önemli rol alan ‘‘Celera Genomic’’ adı şirket, Amerikan hükümet kuruluşlarının yaptığı çalışmaya paralel olarak fare genlerinin de haritasını çıkarttı. Şirket yetkilisi Samuel Broder, fare gen haritası bilinmeden insan gen haritasının bir işe yaramayacağını öne sürerek, insan ve fare genlerinin birbirine çok benzediğini, ancak parçacıkların (junk) tamamıyla farklı olduğunu söyledi.

Farede insan yumurtası

ÇEŞİTLİ tıbbi tedavi yöntemlerinin kadınlarda kısırlığa yol açmasının artık önüne geçiliyor. Kanadalı bilim adamları yumurtalık dokusunu farelere aşılayarak saklamayı başardılar.

Toronto'daki Mount Sınai Hastanesi Samuel Luenfield Araştırma Enstitüsü'nden Dr.Ariel Revel araştırmaya başkanlık etti. Avrupa Üreme ve Embriyoloji Derneği'nin dün Bologna'daki konferansında konuşan Dr.Revel iki hastadan alınan altı yumurtayı, iki farenin sırt kaslarına nakletti. Daha sonra yumurtalar farelerden geri alındı ve ikisi laboratuvar koşullarında olgunlaştı. Bu gelişme üç günde gerçekleşti. Dr.Revel, ‘‘Bir yıl içinde bu tekniğin uygulamaya konulabileceğini zannediyorum’’ dedi.