Tanığa devlet koruması geliyor
Güncelleme Tarihi:
Tanıkların kimliğinin saklı tutulması ve güvenliğinin sağlanması konusunda alınacak önlemleri düzenleyen Tanık Koruma Kanunu Tasarısı, TBMM'ye sunuldu.
Tasarının gerekçesinde, haklarında tanık koruma tedbirleri alınması gereken kişilerin, bu tedbir kararlarının hangi suçlarda alınacağı, tedbir çeşitleri, tedbir kararlarının hangi makam veya mercilerce alınacağı, bunların süresi, uygulanması, uluslararası işbirliği ve bu konuya ilişkin diğer usul hükümlerinin yasal bir düzenlemeye kavuşturulması amacıyla hazırlandığı belirtildi.
Tanıklığın, tanık açısından karşılıksız olarak yerine getirilmesi gereken bir kamu görevi olduğu gibi, verdiği bilgilerden dolayı bir zarara uğramasına karşı gerekli tedbirleri almanın da devletin sorumluluğunda olduğunun vurgulandığı gerekçede, “Devlet, tanık olarak dinlendikten sonra, sırf bu tanıklığı nedeniyle hayat veya beden bütünlüğü ile mal varlığı tehlikeye düşebilecek kişiyi suçlularla baş başa bırakmamalıdır” denildi. Gerekçede şu görüşlere yer verildi:
“Terör örgütleri ile diğer örgütlerin sahip oldukları güç ve kullandıkları yöntemler karşısında klasik ceza muhakemesi önlemleri yetersiz kaldığından, bu tür örgütlere karşı farklı yöntemlerin kullanılması zorunlu olmuştur. Bu türlü suç örgütlerinin adalet önüne çıkarılamaması karşısında devletler, bu alanda gerekli iç yasal düzenlemelerin yanında, uluslararası alanda da yakın işbirliğine gitmektedir.”
Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve bildirgeler bağlamında Avrupa ülkeleri mevzuatlarında da konuya ilişkin yasal düzenlemelere yer verildiği ifade edilen gerekçede, Ceza Muhakemesi Kanununda da tanıklık görevinin yapılmasından sonra, kişinin kimliğinin saklı tutulması veya güvenliğinin sağlanması konusunda alınacak önlemlerin, kanunla düzenleneceğinin hükme bağlandığı hatırlatıldı.
KORUMA ALTINA ALINAN KİŞİLERİN ESTETİK
TBMM Başkanlığına sunulan tasarıya göre, tanık koruma tedbirleri, ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet hapis ve üst haddi 10 yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlar ile suç veya terör örgütünün faaliyeti çerçevesinde işlenen alt sınırı 4 yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda uygulanacak.
İşlenen suçun etkisiyle psikolojisi bozulmuş çocuk ve mağdurlar, mahkemede dinlenenlerin nişanlısı, evlilik bağı kalmasa bile eşi, kan hısımlığından veya kayın hısımlığından üst soy veya alt soyu, ikinci derece dahil kan veya ikinci derece dahil kayın hısımları ve evlatlık bağı bulunanlar ile yakın ilişki içerisinde olduğu kişiler tanık koruma kapsamına alınacak.
TANIK KORUMA TEDBİRLERİ
Tasarıya göre, kimlik ve adres bilgileri kayda alınarak gizli tutulacak ve kendisine yapılacak tebligatlara ilişkin ayrı bir adres tespit edilecek. Tanık koruma programı kapsamında olan kişiler, ses veya görüntüsü değiştirilerek özel ortamda dinlenecek.
Tutuklu veya hükümlü olanlar, durumlarına uygun ceza infaz kurumu ve tutukevlerine yerleştirilecek. Tanık koruma programındaki kişilere fiziki koruma sağlanacak ve silah ruhsatı verilecek. Adli sicil, askerlik, vergi, nüfus, diploma, pasaport, sosyal güvenlik gibi gibi belgeler değiştirilecek ve yeniden düzenlenecek.
Koruma altına alınan kişilerin taşınır ve taşınmaz mal varlığıyla ilgili haklarının kullanmasına yönelik tedbirler alınacak. Geçici olarak geçimini sağlaması amacıyla maddî yardımda bulunulacak. Koruma altındaki kişi çalışıyorsa iş yeri ya da iş alanı değiştirilebilecek. Öğrenim görenin devam etmekte olduğu her türlü eğitim ve öğretim kurumunun değiştirmesi sağlanacak.
Uluslararası anlaşmalara ve karşılıklılık ilkesine uygun şekilde, geçici olarak başka bir ülkeye yerleştirilebilecek.
Fizyolojik görünümün estetik cerrahi yoluyla veya estetik cerrahi gerektirmeksizin değiştirilmesi ve buna uygun kimlik bilgilerinin yeniden düzenlenmesi sağlanacak.
KİMLER KARAR VERECEK?
Fiziki koruma sağlanan ve kimlik bilgisi gizli tutularak tebligat için ayrı bir adres tespit edilenlere ilişkin tanık koruma tedbiri kararları; soruşturma evresinde, Cumhuriyet savcısı veya tanığın istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından, kovuşturma evresinde, Cumhuriyet savcısı veya tanığın istemi üzerine veya re'sen mahkemece verilecek. Karar verilmeden önce kolluk makamları ile diğer birimlerin hazırlayacağı değerlendirme raporları göz önünde tutulacak.
Bir yerde sulh ceza mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması hâlinde bu kararlar, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca bu işle görevlendirilen sulh ceza mahkemesi tarafından verilecek. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise tanığın istemi üzerine veya re'sen Cumhuriyet savcısı tarafından karar verilebilecek. Bu karar, 48 saat içerisinde görevli hâkimin onayına sunulacak.
Hâkim, kararını 72 saat içinde açıklayacak. Aksi hâlde, karar kendiliğinden kalkacak. Ancak ilgilinin rızasının bulunması halinde, fiziki koruma sağlanan ve kimlik bilgisi gizli tutularak tebligat için ayrı bir adres tespit edilenlere ilişkin tedbir kararı, hâkim onayına sunulamayacak.
Kovuşturma evresinde tanıklık görevinin yapılmasından sonra, koruma altına alınan kişiye silâh ruhsatı verilmesi ve fizyolojik görünümün estetik cerrahi yoluyla veya estetik cerrahi gerektirmeksizin değiştirilmesine ilişkin karar; tanığın istemi halinde Tanık Koruma Kurulu tarafından verilecek.
Tanık koruma kararının alınmasında; korunan kişi veya yakınlarının karşı karşıya kaldığı tehlikenin ağırlığı ve ciddiliği, soruşturma ve kovuşturma konusu suçun önemi, tanığın yapacağı açıklamalar, alınacak tedbirin yaklaşık maliyeti,
tanığın psikolojik durumu ve benzer mahiyetteki diğer özellikler de gözönünde
bulundurulacak.
Tanık koruma tedbirinin süresi, şeklinin değiştirilmesi, bu tedbirlerin kaldırılması veya devam etmesine, ilgili mercilerce re'sen veya hakkında tedbir uygulanan kişinin istemi üzerine, kararın uygulandığı tarihten başlamak üzere en geç 1'er yıl aralıklarla karar verilecek.
Kararı uygulayan koruma birimi, karar tarihinden itibaren her yıl veya gerektiğinde bu süreyi beklemeden uygulama ve takip raporu düzenleyerek, kararı veren makam veya mercine gönderecek.
Bu arada ağır ceza mahkemelerinin görev alanına giren suçlarla ilgili olarak Ceza Muhakemesi Kanununun ilgili maddesi uygulanacak.
TANIK KORUMA TEDBİRİNİ KALDIRILACAK HALLER
Tasarıda tanık koruma tedbirlerinin kaldıracağı durumlar ise şöyle sıralandı:
Koruma kararı verilmesine neden olan olay hakkında yanlış bilgi vermesi veya bildiği hususları açıklamaması, koruma kararı verilmesine neden olan olay hakkında yalan tanıklık veya iftiradan mahkûm olması, önceki kimlik bilgileri ile ilgili kendisinden talep edilen bilgiler hakkında yanlış ifade vermesi, koruma kararında belirtilen tedbirlere aykırı bir davranış içine girmesi, koruma sebeplerinin ortadan kalkması..
Kimliği saklı tutulan tanık, tanıklık ettiği olayları hangi sebep ve vesile ile öğrenmiş olduğunu açıklamakla yükümlü olacak. Kimliğinin saklı tutulması için, tanığa ait kişisel bilgiler, Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından muhafaza edilecek. Hazır bulunanların huzurunda dinlenmesi, tanık için ağır bir tehlike teşkil edecek ve bu tehlike başka türlü önlenemeyecekse ya da maddi gerçeğin ortaya çıkarılması açısından tehlike oluşturacaksa; hakim, hazır bulunma hakkına sahip bulunanlar olmadan da tanığı dinleyebilecek. Tanığın dinlenmesi sırasında ses ve görüntülü aktarma yapılacak.
Tanığın, duruşma salonunda fiziksel görünümünü engelleyecek tarzda mahkemece tayin ve tespit edilecek bir usule göre, dinlenmesine de karar verilebilecek.
KARARLARDA GİZLİLİK ESAS OLACAK
Tasarıda, tanık koruma kararının alınmasında Cumhuriyet başsavcılıkları ile mahkemeler tarafından uygulanacak usuller de belirlendi. Buna göre, kararlarda gizlilik esas olacak.
Koruma tedbirlerini uygulamak üzere, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünce tanık koruma birimleri kurulacak. Bu birimlerde yeteri kadar hukukçu, idari ve teknik uzman personel bulundurulacak.
Kolluk makamlarınca alınacak tedbirler ile yapılacak işlemler ve tanık koruma birimlerinin çalışma esas ve usulleri yönetmelikle belirlenecek.
Kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişiler, koruma kararının uygulanmasıyla ilgili kendi görev alanına giren konularda, işbirliği ve yardımda bulunmakla yükümlü olacak.
TANIK KORUMA KURULU
Tanıkların kimliğinin saklı tutulması ve güvenliğinin sağlanması konusunda alınacak önlemlere ilişkin İçişleri Bakanlığında Tanık Koruma Kurulu oluşturulacak.
Kurul; mesleklerinde fiilen en az 15 yıl görev yapma şartıyla, Adalet Bakanlığından idarî görevde çalışan birinci sınıf hakimler arasından 2, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca Ankara'da görev yapan birinci sınıf adli yargı hakim veya Cumhuriyet savcıları arasından seçilecek 1, İçişleri Bakanlığı merkez teşkilatından 1, Jandarma Genel Komutanlığından 1, Sahil Güvenlik Komutanlığından 1, Emniyet Genel Müdürlüğünden 2, Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünden 1 üye olmak üzere toplam 9 üyeden oluşacak.
Kurul, koruma kararını verirken, bu kararı uygulayacak koruma birimince düzenlenecek olan korumanın şekli, süresi ve diğer özelliklerine ilişkin ön değerlendirme raporunu dikkate alacak. Kurulun çalışma esas ve usulleri, yönetmelikle düzenlenecek.
Tanık Koruma Kurulu ile hakkında koruma kararı verilen kişi arasında mutabakat metni hazırlanacak. Bu metinde, uygulanacak önlemlerin şekli, süresi ve tarafların yükümlülükleri yer alacak. Kurulun kararları, mutabakat metninin imzalanmasından sonra uygulanacak.
Kurul, koruma kararı verdiği kişiler ile uygulanan önlemler hakkında hazırlayacağı faaliyet raporunu, her yıl Ocak ayı sonuna kadar İçişleri ve Adalet bakanlıklarına sunacak.
Kurul, alınan tedbir kararlarının süresine, değiştirilmesine, kaldırılmasına ve hakkında tedbir uygulanan kişinin şahsi hallerinin tedbirin uygulanmasından önceki hale getirilmesine karar verebilecek. Kararları, uygulanması için ilgili koruma birimine gönderecek, alınan tedbirlerin uygulanmasını ve yerine getirilmesini denetleyecek.
YABANCI ÜLEKLER
Tasarıya göre Türkiye'nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar uyarınca, anlaşma bulunmaması halinde ise karşılıklılık esasına uygun olarak bir yabancı tanığın Türkiye'de korunmasına, Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak İçişleri Bakanı karar verecek.
Yabancıların korunmasına ilişkin giderler, talep eden ülke makamlarınca karşılanacak. Kanun kapsamında alınan kararlar ve yürütülen işlemler gizli olacak; gizlilik, tedbir sona erdikten sonra da devam edecek.
Koruma kararlarının alınmasında ve uygulanmasında yer alan kamu görevlileri ile bu işlemlerde görev alan diğer kişiler, bu görevleri nedeniyle öğrendikleri bilgileri, görev sona erdikten sonra da açıklayamayacaklar. Hakkında tedbir uygulananlar için de aynı durum geçerli olacak.
TANIK KORUMA GİDERLERİNİN KARŞILANMASI
Alınacak koruma tedbirlerinin yerine getirilmesine ilişkin giderler, İçişleri Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten, örtülü ödeneğe yönelik esaslar doğrultusunda karşılanacak.
Koruma birimlerinde fiilen görev yapanlara, en yüksek devlet memuru aylığının ek gösterge dahil yüzde 35'ini geçmemek üzere, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığı ile Gümrük Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Devlet Bakanlığınca belirlenecek usul ve esaslara göre tazminat ödenecek.
ÖĞRENDİKLERİNİ AÇIKLAYANLARA 4 YILA KADAR HAPİS
Kanunun uygulanmasında görev alanlar arasından öğrendikleri bilgi ve belgeleri açıklayan, yayınlayan veya başkalarının bu bilgi ve belgeleri edinmesini ya da erişimini kolaylaştıranlar için 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası uygulanacak.
Kanun kapsamında olup da TCK'da belirtilen görevi kötüye kullanan ve yalan tanıklık yapanlara verilecek cezalar, yarı oranında artırılacak.
Kanunun uygulanmasında ihmali, kusuru veya kastı bulunan kamu görevlileri hakkında, tabi oldukları mevzuatta yer alan disiplin cezaları uygulanacak.
Koruma kararı verilmesine neden olan olay hakkında yalan tanıklık veya iftiradan mahkumiyet ile koruma kararında belirtilen tedbirlere aykırı bir davranışlar nedeniyle tanık koruma tedbiri kararının kaldırılması halinde, kararı uygulayan makamlarca yapılan giderler, tanıktan tahsil edilecek.
TANIK KORUMA BİRİMİNDE ÇALIŞANLAR DA KORUNACAK
Tanık koruma biriminde görev yapan personel, bu tasarı kapsamına giren suçlara ait istihbaratta veya soruşturmada görev alan kolluk amir ve memurları ile diğer kamu görevlileri, bu suçlarda kullanılan gizli soruşturması, tasarı kapsamına giren suçların ortaya çıkartılmasında yardımcı olan muhbirler ile bunların yakınları da tasarı hükümleri kapsamında korunacak.
Topluma Kazandırma Kanunu hükümlerine göre haklarında koruma tedbiri uygulananlara, tasarıdaki hükümler uygulanmayacak.
Tanıkların korunmasına ilişkin mevzuat hükümlerine göre alınacak koruma tedbirlerinin uygulanması için gerekli mal ve hizmet alımlarına ilişkin esas ve usuller, Maliye Bakanlığı ve Kamu İhale Kurumunun görüşleri alınarak, Adalet ve İçişleri bakanlıkları tarafından ortak çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.