Tahkim tamam

Rekor

Kabul 448

Red 45

Çekimser 11

Uluslararası tahkimin yolunu açan ve bu yüzden uzun tartışmalara neden olan Anayasa

değişikliği teklifi, dün Meclis'te rekor oyla kabul edildi. Ecevit, tüm parti gruplarına teşekkür etti.

Olağanüstü bir tempoyla çalışan TBMM'de dün tarihi bir gün yaşandı ve uluslararası tahkime kapı açan Anayasa değişikliği rekor oyla benimsendi.

Anayasa değişikliğinin tümünün oylamasına 506 milletvekili katılırken, 448 kabul, 45 ret oyu kullandı. 11 üye çekimser kalırken 2 üye de boş oy kullandı. Sivil DGM öngören Anayasa değişikliğinde ise ancak 423 kabul oyuna ulaşılabilmiş, 40 da ret oyu kullanılmıştı.

TBMM'de temsil edilen 5 siyasi partinin de desteklediği değişiklik ezici bir çoğunlukla kabul edilirken, her partiden az sayıda üye bireysel çekincelerle tahkime karşı oy kullandı.

ANLAŞMANIN ETKİSİ

Tahkimin rekor oyla benimsenmesine hükümetin, muhalefetle yaptığı anlaşma etkili oldu. Muhalefet ile hükümet temsilcileri geçen hafta içinde üç gün süreyle yaptıkları görüşme maratonu sonunda Tahkim yasası ile Siyasi Partiler Yasası değişikliğinin içiçe görüşülmesi ve hükümet ve muhalefet partilerinin her iki değişikliğe de kabul oyu vermelerinde uzlaşmışlardı. Hükümet ile muhalefet arasındaki anlaşmanın bozulmadan sonuçlanmasıyla tahkim konusundaki Anayasa değişikliği referanduma gerek bırakmayan bir çoğunlukla kabul edilmiş oldu. Teklif 330'un altında oy alsa reddedilmiş, 367'inin altıda oy alsa referanduma gidilmesi zorunluğu doğacaktı.

DANIŞTAY, DANIŞMAN

Tahkim ve özelleştirmeyi öngören bu değişiklikle, artık Türkiye'de yatırım yapacak olan yabancılarla, devlet arasında yapılacak imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinde ihtilaf çıkması halinde, sorunu iki tarafın birlikte belirleyeceği ‘‘yabancı hakem’’ çözecek. Bu zamana kadar bu tür sözleşmelerde onay makamı olan Danıştay ise bundan böyle sadece 2 ay içinde görüşünü bildirmekle yetinecek. Danıştay'ın görüşü bağlayıcı değil, danışma nitelikli olurken, asıl bağlayıcı olan yabancı hakemin vereceği karar olacak.

FP SÖZÜNÜ TUTTU

FP'liler, Necmettin Erbakan, Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Hasan Hüseyin Ceylan, İbrahim Halil Çelik ve Şevki Yılmaz'ı kurtarıp, partilerinin kapatılmasını da önleyen SPY değişikliği karşılığında tahkim için vaat ettikleri destek sözünü tuttu. FP yöneticileri, dün TBMM'de tahkim oylamaları sürerken üyelerin oylamaya katılarak olumlu rey vermeleri için sıkı markaj ve yoklama usulü uyguladı. Bu sıkı markaj sonunda, Pazartesi günü yapılan 1. tur oylamalara göre daha yüksek oylar çıktı. Bu durum, liderini kurtaran FP'nin, anlaşmadaki sözünü sıkı tutması ve hükümete teşekkürü olarak yorumlandı.

FP'NİN KAZANCI

FP Lideri Recai Kutan, oylama için grup başkanvekillerinin yaptığı yoklama tutanağını bizzat inceleyerek, eksik olan milletvekilinin mazeretlerini sordu. Böylece koalisyon ortakları DSP, MHP ve ANAP ile FP arasında yapılan pazarlık sonuca ulaşmış oldu.

Tahkimle ilgili olarak dün Genel Kurul'da 4 madde hakkında ve bir de tümü üzerinde olmak üzere 5 ayrı gizli oylama yapıldı. 5 siyasi partinin lideri de oylamaların tamamına katıldı.

ECEVİT'TEN TEŞEKKÜR

Birleşimi yöneten TBMM Başkanvekili Murat Sökmenoğlu son oylamayı açıkladığında, salonda bulunan DYP Lideri Tansu Çiller'i kutlayan Başbakan Bülent Ecevit tüm grup yöneticilerine ayrı ayrı teşekkür etti.

Ecevit, oyunu unuttu

Gizli oylamada milletvekilleri, kabul-ret veya çekimser şeklindeki oylardan birini seçerek perdeli kabinlerde zarf içine koyup kutulara atıyor. Başbakan Bülent Ecevit, ikinci madde için kabinde oyunu zarfa koyduktan sonra kutuya atmayı unutarak, zarf elinde olduğu halde oturduğu sıraya doğru ilerledi. Ancak her zamanki gibi kendisini gölge gibi bir adım arkadan takip eden Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan, Ecevit'i uyardı. Bunun üzerine Ecevit, Özkan'ın eşliğinde dönüp 4-5 adım geri gelerek zarfını oy kutusuna attı. Bu arada Sosyal Güvenlik yasa tasarısının TBMM'de görüşmesi sırasında, başta Türk-İş Başkanı Bayram Meral olmak üzere ‘‘Emek Platformu’’nu oluşturan sivil toplum örgütleri liderleri dinleyici locasından görüşmeleri izlediler. Bu sırada DİSK eski Genel Başkanı, DSP'li Rıdvan Budak ile FP'li Abdülkadir Aksu da sendikacıların yanına çıkarak sohbet etti.

FP'de ‘kırmızı oy’ krizi

FP, yasaklı lideri Necmettin Erbakan'a bağımsız milletvekili olma yolunu açan Siyasi Partiler Yasası değişikliği karşılığında destek sözü verdiği tahkimin dünkü son oylaması sırasında, ciddi bir krizin eşiğinden son anda döndü.

Genel Başkan Recai Kutan, tahkimin dünkü oylamasında milletvekillerinin tam kadro Meclis'e gelip olumlu oy kullanmalarını sağlamak için seferber olurken, partinin etkili ismi Oğuzhan Asiltürk'ün el altından ‘‘ret oyu’’ kullanılması için kulis yaptığı iddiaları ortalığı karıştırdı.

Tahkimle ilgili Anayasa değişiklik teklifinin ilk oylamasındaki 42 ret oyunun, ikinci oylamada 52, üçüncü oylamada ise 56'ya yükselmesi, FP yönetimini harekete geçirdi.

Duruma el koyarak, ret oyu kullanılmaması yönünde milletvekillerine yakın markaj uygulayan Grup Başkanvekili Bülent Arınç, kendisine yakın bazı isimlere ise Asiltürk'ün tavrından yakınarak, ‘‘Verdiğimiz sözü tutmalıyız. Tahkimi destekleyeceğiz dedik, destekleyeceğiz. Biz verdiğimiz sözü tutmaya çalışırken, birileri çıkıp taş koyuyor’’ dedi.

Bu gelişmeler yaşanırken, Kutan'ın ise Asiltürk ile çalışma odasında uzun bir görüşme yapması dikkat çekti. Kutan, dördüncü oylama için Genel Kurul'a da Asiltürk'le birlikte indi. Bunun ardından yapılan dördüncü oylamada kullanılan ret oylarının sayısının 39'a düşmesi, FP yönetimine derin bir nefes aldırdı.

İzmit Körfez ve Boğaz Tüp geçişi bekliyordu

Uluslararası Tahkim'in kabulü, yabancı sermayenin ilgi duyduğu enerji başta olmak üzere, otoyol, köprü, tüp geçit, baraj gibi yüksek kaynak ve ileri teknoloji gerektiren projeleri yakından ilgilendiriyor.

1.4 milyar dolar tutarındaki İzmit Körfez Geçişi projesi, start almak için uluslararası tahkimin kabulünü beklerken, kredi görüşmeleri halen devam eden İstanbul Boğaz Tüp Geçiş Projesi'nin de sözleşme aşamasına geldiğinde uluslararası tahkim maddesine yer verilmesi bekleniyor.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın verilerine göre, uluslararası tahkimin kabulü ile toplam tutarı 12 milyar 924 milyon dolara ulaşan 64 enerji projesi hayata geçirilecek. Toplam kurulu güç kapasitesi 6 bin 771 megavat olan bu projelerin, tipi ve güçlerine göre dağılımı şöyle:

Tahkim nedir?

Uluslararası tahkim, kısaca şöyle tanımlanıyor:

Yabancı sermaye yatırımlarından doğan hukuksal uyuşmazlıkların, ülke yargı organlarında değil, iki tarafça belirlenen bir hakem kurulunda çözümlenmesi.

Kamu hizmeti niteliğindeki hizmetlerin ‘imtiyaz’ kabul edilmesi nedeniyle, bu hizmetlerin devri Danıştay incelemesine tabiydi. Kamu hizmeti niteliğindeki bir hizmeti, özel bir kuruluşa devretmek isteyen kamu kuruluşu, Anayasa gereği sözleşmeyi Danıştay'a göndermek zorundaydı. Danıştay da bu tip sözleşmelerde, tarafların uluslararası tahkime gitmesini kabul etmiyordu.

Yapılan Anayasa değişikliği, kamu imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden ya da devletin, KİT'lerin veya diğer kamu kurumlarının özel hukuk sözleşmeleriyle yürüttüğü hizmetlerden doğan anlaşmazlıkların, ülke dışında tarafların belirleyeceği bir hakem tarafından çözülebilmesine olanak tanıyor. Bunun için de sözleşmenin Danıştay incelemesinden geçirilmesi gerekmiyor. Yapılan değişiklikle, Danıştay'ın inceleme yetkisi, ‘görüş bildirme’ ye indirgendi.