Süper Bakan HSYK teklifi

4 yıl önce seçimle gelen 22 HSYK üyesi yeniden seçilecek. Teklifle HSYK’da ‘asıl’ ve ‘tamamlayıcı’ diye yeni bir üyelik modeli gelecek. Kimin asıl, kimin tamamlayıcı üye olacağını ise Bakan belirleyecek. Üye sayısı 11’e çıkarılıp görev alanı yeniden belirlenen HSYK 3’üncü Dairesi ise ‘5+5’ şeklinde 2 heyet halinde çalışacak. Adalet Akademisi Başkanı’nı da kanun çıkınca ilk toplantısında Bakanlar Kurulu seçecek. İşte teklif:

1- Teklif neden hazırlandı ve kim verdi?

HSYK’nın Adli Kolluk açıklaması ve Başbakan Tayyip Erdoğan’ın “Yetkim olsa HSYK’yı anında yargılardım” sözlerinin üzerine HSYK Kanunu’nda değişiklik bekleniyordu. Ancak AK Parti beklenenden kapsamlı, 6 kanunu değiştiren, HSYK ve Adalet Akademesi’ni kökten yeniden yapılandıran 52 maddelik kanun teklifini TBMM’ye verdi. Teklifin verilmesinin HSYK 3’üncü Dairesi’nin İstanbul Emniyet Müdürü Selami Altınok ile ‘Büyük Rüşvet Operasyonu’nu yöneten Zekeriya Öz ve savcılar hakkında inceleme kararı verip 1’inci Daire’nin de Öz’ü Bakırköy’e atadığı güne rastlaması ilginç bir tesadüf oluşturdu.

2- Seçimle gelen 22 HSYK üyesi ve bürokratlar ne olacak?

Kanun’un yürürlüğe girmesiyle 4 yıl önce neredeyse tamamı bakanlıktan geçen tüm personelin görevi sona erecek. HSYK’daki mevcut müfettişler, tetkik hâkimleri, Teftiş Kurulu Başkanı ve Başkanvekili ile HSYK Genel Sekreteri’nin görevi bitecek. HSYK’daki idari personel görevden alınacak. Aynı zamanda HSYK 3’üncü Daire Başkanı da olan Başkanvekili Ahmet Hamsici, HSYK 1’inci Daire Başkanı İbrahim Okur, HSYK 2’nci Daire Başkanı Nesibe Özer başta seçimle gelen 22 Kurul üyesinin dairelerdeki görevleri sona erecek. 10 gün içinde bakan, hangi HSYK üyesinin hangi dairede görev yapacağını kendisi belirleyecek.

3- Üyelerin durumu ne olacak?

HSYK’daki daire başkanlarını, daireler kendi içlerinde seçiyordu. Şimdi bakanın seçtiği 2 adaydan birini o daire değil HSYK Genel Kurul’u seçecek. Daire başkanlığında üyelerin çoğunluğunun oyunu alma şartı değil katılanların oyunun çoğunu almak yeterli olacak. Yasak kalktığı için artık müsteşar 3 daireden birine başkan olabilecek.

4- Teftiş kurulu başkanı ve genel sekreteri kim atayacak?

Teftiş kurulu başkanı, genel sekreter ve sayıları 4’ten 5’e çıkarılan biri idari yargıdan gelecek genel sekreter yardımcıları bakan tarafından yeniden belirlenecek. Teftiş kurulu başkanlığı doğrudan bakana bağlı olacak. HSYK’da görev yapacak tetkik hâkimlerini de bakan seçecek. Kurul’a nakden ve açıktan atanacak personel için bakan yetkili.

5- HSYK’nın genelgeleri ne olacak?

HSYK’nın 4 yıl boyunca yayımladığı tüm genelge ve kararlar, kanun yürürlüğe girdiğinde iptal edilecek. Yönetmelik çıkarma yetkisi genel kuruldan alınarak sakana verilecek. Savcıların adli, hâkimlerin idari görevlerini belirleme ve bu konuda genelge çıkartma yetkisi de Adalet Bakanı’na geçti.

6- Bakan HSYK üyelerine soruşturma açabilecek mi?

Seçimle gelen HSYK üyeleri hakkındaki disiplin işlemlerini artık HSYK Genel Kurulu yerine Adalet Bakanı tek başına yürütecek ve karara bağlayacak. Bakan, HYSK üyelerini görevden alma yetkisine kavuşacak. HSYK üyelerinin adli suçlarıyla ilgili soruşturma ve dava açılması izinlerini de yine bakan verecek. Bakan, genel kurulun disiplinle ilgili kararları vereceği toplantılara da bundan sonra katılabilecek. AK Partililerin ‘korsan bildiri’ diye eleştirdiği bildiriye imza atan 17 HSYK üyesine, Bakan Bekir Bozdağ kanun yürürlüğe girdikten sonra soruşturma açabilecek. Bakan artık hâkim ve savcıların, yönetmeliklerine aykırı davranışlarına soruşturma açabilecek.

7- Dairenin hangi işe bakacağını kim belirleyecek?

HSYK Genel Kurulu, daire kararlarına yapılan itirazları karara bağlayamayacak. Dairelerin hangi işlere bakacağına artık bakan karar verecek. Bakan, gelen dosyayı istediği daireye sevk edebilecek. Genel kurulun toplantı günlerini ve gündemini de bakan belirleyecek. Dairelerin kararlarına yapılan itirazı genel kurul değil, bir sonraki numaralı daire karara bağlayacak. Genel kurulun toplantı yeter sayısı da korsan toplantıları önlemek için 15’ten 17’ye çıkarılıyor.

8- HSYK’ya üye seçim sistemi nasıl değişti?

Anayasa Mahkemesi’nin anayasaya aykırı diye iptal ettiği düzenleme yeniden getirildi. HSYK’ya üye seçiminde Danıştay, Yargıtay ve ilk derece mahkemelerindeki seçimlerde her yargı mensubu aday sayısı kadar kişiye oy verebiliyordu. Ancak değişiklikle artık sadece bir adaya oy verilebilecek. Hükümet çevrelerinde, HSYK’nın mevcut dengesinin, bu hükmün daha önce Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmesinden dolayı bu şekilde oluştuğu görüşü yaygın.

9- Dairelerin dengesini bakan nasıl değiştirecek?

Şu anda HSYK’nın 3 ayrı dairesinde 7’şer kurul üyesi var. Teklifle 3 dairenin üye dengesi bakanın istediği gibi değişecek. 1 ve 2’nci daire 5’er, 3’üncü daire ise 11 üyeden oluşacak. HSYK’da 3 dairenin üye dengeleri bizzat bakan tarafından belirli kesimlere yakın üyelerin çoğunlukta olmayacağı şekilde değiştirilecek. Yargı çevrelerinde “3 daireye operasyon yapıldı. İlk 2 daire önemli daireler. İstenmeyen üyeler 3’üncü daireye” yorumu yapıldı.

10- HSYK 3’üncü Daire’nin görev alanı nasıl değişti?

HSYK 3’üncü Dairesi’nin, hâkim ve savcılarla ilgili denetlemelerde karar verme ve şikâyetleri karara bağlama yetkisini HSYK 2’nci Daire’ye devredecek. Bu daire 5’er kişilik 2 heyet halinde çalışabilecek ve 11 kişiden oluşacak.

11- Komisyon başkanını belirleme yetkisi ne oldu?

Mahkemelerin görev alanlarını ve üye dengesini belirleyen adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonlarının başkanları ve bir asıl, bir yedek üyesini belirleme yetkisi de HSYK’dan alınarak bakanlığa verilecek.

12- Adalet Akademisi’nde ne olacak?

Türkiye Adalet Akademisi’nin başkanı da yapısı da kökten değişecek. Eğitimler konusunda hükümetin belirleyiciliği esas olacak. Teklif yürürlüğe girdiğinde, Türkiye Adalet Akademisi’nin başkan, başkan yardımcıları, genel kurul, yönetim kurulu, denetim kurulu üyeleri; yeni usule göre atama, seçim ya da görevlendirme yapılması için mevcut görevleri sona erecek. Eğitim merkezi müdürü ve müdür yardımcıları, HSYK tarafından; kadrosu akademide bulunan diğer personel ise Adalet Bakanlığı tarafından görevlerinin sona erdiği tarihten itibaren 15 gün içinde başka bir göreve atanacaklar. Hâkim-savcıların meslek içi eğitimleri HSYK’dan alınıp Adalet Akademisi’ne verilecek.

13- Akademi Başkanı’nı kim seçecek?
Kanun yürürlüğe girince Adalet Akademisi’nin başkanı yardımcıları ve daire başkanını 10 gün içinde bakan atayacak. 15 gün içinde ise bakan 3 akademi başkanı adayını Bakanlar Kurulu’na sunacak. İlk Bakanlar Kurulu’nda başkan atama ya da görevlendirmesi yapılacak. Adalet Akademisi Genel Kurulu’na bakan tarafından seçilen üye sayısı 0’dan 6’ya çıktı. Yargıtay ve Danıştay’ın 7 üyesi, 3’e düştü.