Sülük tedavisinin tıpta yeri var mı? ‘Hepatit türevi kan hastalıkları bulaşabilir…’ 7 SORU 7 YANIT
Güncelleme Tarihi:
Geçtiğimiz günlerde hemoroid hastası bir kişinin sülük tedavisi yaptırdıktan sonra ölümden döndüğü haberleri, bu tedavi yöntemini yeniden gündeme taşıdı. Yanlış yapılan işlemlerin ya da hijyenik olmayan koşulların hayati sonuçlara neden olabildiği sülük tedavisi hakkında tüm merak edilenleri konunun uzmanlarına sorduk.
‘Alternatif tıp’ olarak adlandırılan hacamat ve sülük tedavisi özellikle son yıllarda çok fazla yaygınlaştı. Öyle ki, bu yöntemler sırasında başına ilginç olaylar gelen insanların hikayelerini de çok sık duymaya başladık.
Mayıs ayında Şanlıurfa’da bir Hacamat kazası yaşanmıştı. Hemoroid hastası bir kişinin tedavi için hacamat yaptırırken bardağın anüs bölgesine kaçtığı ve ameliyat olduğu haberleri medyada yer almıştı. O dönem bu konu çok konuşulmuş, hacamatın faydaları ve zararları mercek altına alınmıştı.
'Hekim olmayanların yapması suçtur' Hacamat yine gündemdeGeçtiğimiz günlerde de sülük tedavisi ile ilgili korkutucu bir haber gündem oldu. Hemoroid sorunu yaşayan 42 yaşındaki Ebru B., çareyi sülük tedavisinde aramak istedi. Fatih’te, bir apartman dairesinde, zilinin üzerinde ‘sağlıkçı’ yazan bir kişi tarafından yaptırdığı sülük tedavisi sonrası Ebru B., ölümden döndü.
Sorunlu bölgeye konan sülük bir türlü tutunamayınca, doktor olduğunu söyleyen görevli bölgeye jiletle müdahale etti. Doktor olduğunu iddia eden şahıs, kanamanın bir gün boyunca sürebileceğini de söyledikten sonra seans ücretini aldı ve Ebru B.’yi evine gönderdi.
Eve giderken kanaması artan kadın, evde banyoya girmek istediği sırada ise kendinden geçti, bilincini kaybetti. Saatlerce banyoda kalan kadın, şans eseri annesinin eve gelmesiyle hemen hastaneye kaldırıldı ve kurtuldu.
Yaşanan bu korkutucu olay sonrası sülük tedavisi yeniden gündem oldu. Her şeyden önce bu tedavi yönteminin tıpta yerinin olup olmadığı çok merak ediliyor.
Sülük tedavisi ile ilgili merak edilenleri konunun uzmanlarına sorduk. Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanı, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Zekayi Kutlubay ile Dermatolog Yasemin Fatih Amato bir noktada hem fikir: “Bu konuda bilimsel olarak yapılmış ciddi bir çalışma bulunmuyor.”
İşte sülük tedavisi hakkında merak edilen 7 soru 7 yanıt…
'SAĞLIK BAKANLIĞI'NIN KRİTERLERİNE GÖRE YAPILMALI'
1-) Sülük tedavisi tam olarak nedir?
Zekayi Kutlubay: Sülük tedavisi hirudoterapi olarak bilinir. Tıbbi sülüklerin kişinin şikayetine uygun belirli noktalara (tercihen akupunktur noktaları) yerleştirilmesiyle; yeni kan akışı, toksik maddelerin dışarı atılımı gibi pek çok fayda sağlayan geleneksel tıp tekniğidir. Genellikle iki cins sülükle bu tedavi yapılır. Bunlar Hirudo medicinalis ve Hirudo verbana türü sülüklerdir. 4 – 6 aylık sülükler kullanılarak yapılan bir tedavi yöntemidir.
Yasemin Fatih Amato: Alternatif tıp olarak diyebileceğimiz tedavi şekillerindendir. Her tedavide olduğu gibi ehil ellerde yapılması gerekmektedir. Özellikle Sağlık Bakanlığı’nın koyduğu kriterler ve yetkili sertifikaya sahip kurumlarda yapılmalıdır.
'VÜCUT AĞRILIKLARININ 3-10 KATI KAN EMERLER'
2-) Sülüğün kan emme sırasında vücudumuza salgıladığı maddelerin olduğu söyleniyor. Örneğin kanın pıhtılaşmasını engellediği, oluşmuş pıhtıyı erittiği ya da ağrı kesici özelliğe sahip olduğu gibi… Bu konuyu anlatır mısınız?
Zekayi Kutlubay: Sülükler konağa kuyruk emicisiyle yapışır ve baş emicisi ile ısırır. Ağrı oluşturmadan deriyi ağızlarında bulunan keskin dişleriyle delerek kan emmeye başlarlar. Salgısında lokal anestezik, pıhtılaşmayı önleyen, histamin benzeri damar genişleticiler vb. çeşitli maddeleri bu bölgeye salarlar. Sülüklerin tedavi edici özellikleri kan emerken vücuda verilen salgıda gizlidir. Bu salgı şu ana kadar izole edilebildiği kadarıyla 100′den fazla biyoaktif madde içermektedir.
Bunlardan bazıları pıhtılaşma önleyicileri, trombosit toplanma inhibitörleri, damar genişleticiler, anestezik, antimikrobik ve anti-enflamatuar maddelerdir. En önemli bileşenlerinden biri hirudin olup, pıhtılaşma karşıtı ve pıhtılaşma önleyici etkiye sahiptir. Sülükler vücut ağırlığının 3-10 katı kadar kan emer vücut ağırlığı arttıkça emdiği kan miktarı da artar. Sülükler bir yıla kadar beslenmeksizin yaşamını sürdürebilir.
3-) Sülüğün pek çok türü var. Tıpta kullanılanları hangileri?
Yasemin Fatih Amato: Hirudo medicinalis ve Hirudo verbana türü sülükler tedavi edici olarak kullanılıyor. Sertifikalı sülük üretim çiftliklerinde üretilen ve daha önce hiçbir canlı ile temas etmemiş sülükler tek kullanımlık olarak uygulanmalı ve uygulama sonrasında uygun şartlarda yok edilmeli.
'HERHANGİ BİR CİDDİ ÇALIŞMA, KANIT YOK'
4-) Sedef, egzama gibi cilt hastalıklarının yanı sıra vajinal hastalıklar ve hemoroid için de sülük tedavisini yapılıyor. Sülüğün bu hastalıklarda tedavi olarak kullanılmasının literatürde bir yeri var mı?
Zekayi Kutlubay: Sülüklerin ağız salgısında birçok biyoaktif molekül bulunuyor. Bu moleküllerin antiinflamatuar (iltihap baskılayıcı), pıhtılaşma azaltıcı, antimikrobiyal ve kollajen düzenleyici etkisi olduğu bazı çalışmalarla ortaya kondu. Bu nedenle bazı hastalar bu tedaviden fayda göreceğini düşünüyor.
Sedef ve egzama aslında mikrop içermeyen ama iltihaplı bir deri hastalığıdır. Kulağa bu nedenle sülük bu hastalığın tedavisinde kullanılabilir şeklinde hoş geliyor. Ancak sedef hastalığı travma ile, yani basit bir kaşıma veya deriyi çarpma/vurma gibi durumlarla bile yayılabilir. Bu açıdan dikkatli olmak gerekiyor.
Bu konularda bilimsel olarak yapılmış ciddi bir çalışma bulunmuyor. Hemoroid aslında bir çeşit varis olarak nitelendirilebilir ve bu nedenle de sülük tedavisi kullanılmaktadır. Ancak bu bölgenin deri yapısının oldukça hassas ve ince olduğu akılda tutulmalıdır. Öte yandan şunu söyleyebilirim ki bu tedavinin kanıta dayalı tıpta yeri yok.
Eski çağlarda sülük tedavisi adetin gelmesini sağlamak veya kısırlık için kullanılmış ancak güncel literatürde sülüklerin vajinal uygulaması ve yararlarına dair herhangi bir kanıt da bulunmuyor.
Sülük tedavisinde bir vakaya şahit olup olmadığını sorduğumuz Prof. Dr. Zekayi Kutlubay şöyle anlatıyor: Şu an Türkiye’de bazı tıp fakültelerinde geleneksel ve tamamlayıcı tıp (GETAT) bölümleri var. Benim şahsen uyguladığım bir tedavi değil, fakat üniversitemizin Avcılar yerleşkesinde kurulan GETAT merkezimizde uygulanıyor. Kendi öğrencimin bir hastası olmuştu. Behçet hastalığı olan bir hastası eklem ağrıları için sülük tedavisi yaptırmıştı ve sülüğün koyulduğu her yerde damar iltihabı olmuştu. Hasta hastaneye yatırılarak damardan antibiyotik ve kortizon tedavisi kullanmak zorunda kalmıştı.
'YANLIŞ UYGULAMA HAYATİ SONUÇLARA NEDEN OLABİLİR'
5-) Sülük tedavisinin zararları var mı?
Yasemin Fatih Amato: Sülükler kendi başlarına hareket eden kan emici canlılardır. Tedavi sırasında, tedaviyi yapan kişiye uyacağı tahmin edilir ama aksi de olabilir. Burada püf noktası ehil uygulamacılar ve tedavi sürecinde sürekli kontrolün elden bırakılmamasıdır. Başarısız uygulamalara baktığımızda belirttiğim iki sebepten birinin yapılmadığını görebilirsiniz. Göz kapağı ve çevresi, avuç içi ve ayak tabanı, önemli ana damarların üzerine (boyun, çene altı, koltuk altı, kasık bölgesi) yapılacak bir uygulama hayati sonuçlara neden olabilir.
Zekayi Kutlubay: Sülüklerin sindirim enzimleri olmadığından emdikleri kanın parçalanması için Aeromonas’lar gibi çeşitli bakterileri taşırlar. Tedavi esnasında sülüklerin insanlara bulaştırdığı A. hydrophila ve A. veronii türü bakteriler % 4 - 20 oranında enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Bu bakterilere bağlı olarak da hirudoterapi uygulanan hastalarda yumuşak doku enfeksiyonları görülebilir. Özelikle boğaza, burna tutunduğunda aşırı şişen sülük tıkayıcı olabilir.
ALERJİ, ENFEKSİYON, KAN YOLUYLA BULAŞAN HASTALIKLAR...
6-) Sülükle bulaşan hastalıklar neler? Kan yoluyla bulaşan hastalıklar bu tedaviyle geçer mi?
Yasemin Fatih Amato: Sülüklere bağlı hastalığın oluşma riski de bulunuyor. Bu hastalığa ‘hirudiniasis’ deniyor ve iki şekilde görülüyor. İlki; cilt üzerinde görülenidir. Kanamanın yanı sıra bu alanda şişlik, kızarıklık, kaşıntı, ürtika plağı, bül ve nekroz gelişebiliyor. Mikrobik ve alerjik semptomların görülmesi olasıdır. İkincisi de iç organlarda görülenidir. Sülüklerin iç organlarda yaptığı paraziter hastalıklardır. Bilerek ya da farkında olmadan vücut içerisine giren sülüklerin oluşturduğu rahatsızlıklardır.
Sülük tedavilerinde kullanılan sülükler özel sertifikalı çiftliklerde yetiştirilen, doğru ortamlarda muhafaza edilen ve işlem sonrasında doğru şekilde bertaraf edilenler olmalıdır. Aksi durumda kan yoluyla bulaşan hepatit türevi hastalıkların görülmesi olasıdır.
Zekayi Kutlubay: Sülüklerin üç adet çenesi ve küçük sivri dişleri vardır. İnsan derisine konulduğunda bu dişleri geçirerek kan emmeye başlar ve kendi salgısında bulunan pıhtılaşma önleyicileri insan vücuduna verir. Yani iki canlı arasında bir kan alışverişi olur. Bu nedenle de kan yoluyla bazı hastalıkların bulaşması teorik olarak mümkündür. Burada en önemli husus aynı sülüğün tekrar tekrar kullanılmamasıdır. Tıbbi sülük kişiye özel olmalıdır. Hastalıklar insandan insana yayılabilir. Ayrıca sülüğün salgıladığı bazı maddeler lokalize deri alerjisine yol açabilir ve bunları tedavi öncesinde öngörmek mümkün değildir. Bunun dışında yatkın olan hastalarda kanama bozukluklarına yol açabilir.
Sülüklerle her tür enfeksiyonun bulaşması mümkündür ve özellikle antibiyotiklere dirençli bazı bakterilerin bulaşması da söz konusu olduğu için dikkatli olunmalıdır.
7-) Sülük uygulaması eğer yapılacaksa kimler tarafından yapılmalı?
Zekayi Kutlubay: Öncelikle hastalar hekim olmayan kimseye sülük tedavisi konusunda itimat etmemeli ve ehil ellerde tedavi olmalıdır. Hekim tedavi öncesi hastasının kansızlık durumunu, olası kan pıhtılaşma bozukluklarını ve tedaviyi engelleyebilecek diğer durumları değerlendirerek süreci yönetir. Ayrıca 18 yaş altı çocuklara, gebelere ve emziren hanımlara sülük tedavisi uygulanmamalıdır. Sülük tedavisi bu eğitimi almış bir hekim tarafından ya da onun gözetiminde yapılmalıdır.