Her 6 kişiden biri baş ağrısı çekiyor! Hangi tür baş ağrıları tehlikeli?

Bir anda başına giren ağrı ve beraberinde gelen ses hassasiyeti, Xavier Ortiz'i başlangıçta hiç endişelendirmedi. Sonuçta 20 yaşındaydı ve sağlıklıydı.

Planladığı üzere arkadaşlarıyla basketbol oynamaya gitti. Şansına birlikte basketbol oynadığı arkadaşlarının bazıları hemşireydi ve Xavier'in gözünün kaydığını fark edip hemen acil servise gitmesini söylediler.

MİGREN AĞRISI SANDILAR FELÇ GEÇİRDİ

Xavier'in baş ağrısı acil serviste daha da ağırlaştı. Işığa bakamıyordu, bulanık görüyordu, başı dönüyordu ve vücudunu bir tarafı uyuşmuştu. Acil serviste ilk müdahaleyi yapan doktor ağrının nedeninin migren olduğuna karar verdi. Xavier'e bir serum taktı ve birkaç ağrı kesici yazıp eve yolladı.

Ertesi gün Xavier, bir titreme nöbetiyle uyandı. Kız arkadaşı Natasha Sanchez hemen ambulans çağırdı ama acil tıp teknisyenleri merak edilecek bir şey olmadığını Xavier'in üşütmüş olabileceğini söyledi. 

%3 HAYATTA KALMA ŞANSI VARDI

Korkunç gerçek, ertesi gün bir başka nöroloğun Xavier'in beyin taramalarını değerlendirmesiyle ortaya çıktı. Genç adam çok ciddi bir felç geçirmişti ve hayatta kalma şansı sadece yüzde 3'tü. Daha sonra bir beyin cerrahının açıkladığına göre, felce Xavier'in beyin kökündeki bir pıhtı neden olmuştu ancak durum çok geç fark edildiğinden ameliyat imkânsız bir hal almıştı.

Bu olaylar 2021 yılının nisan ayında yani tam 1 yıl önce yaşandı. Neyse ki Xavier, hayatta kalan yüzde 3'ün arasındaydı. Haftalar boyunca ilaçla uyutulduktan sonra uzun süre hastanede rehabilitasyon gördü. Şu an evinde. Bilinci tamamen yerinde ama konuşamıyor, yürüyemiyor, en temel ihtiyaçlarını karşılamak için bile ailesine ihtiyaç duyuyor. Ortiz ailesi ise Xavier'in yaşadıklarını tüm dünyaya duyurmak ve gençlerde felç belirtilerine dair bilinci artırmak istiyor.

Aslına bakılırsa Xavier'in yaşadıkları birçoğumuz için çok tanıdık. Zira her gün milyonlarca insan, sabah yataktan başlarında bir ağrıyla kalkıyor ya da gün içinde bir anda baş ağrısı çekmeye başlıyor.

HER 6 KİŞİDEN 1’İ BAŞ AĞRISI ÇEKİYOR

Bilim dergisi Journal of Headache and Pain'de yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, baş ağrısının insanlarda görülme sıklığı yüzde 16 civarında. Yani dünya üzerindeki her 6 kişiden biri bugün baş ağrısı çekti, çekiyor ya da çekecek.

1961 ile 2020 yılları arasında dünyanın dört bir yanında farklı zaman dilimlerinde farklı yaklaşımlarla yapılmış 357 çalışmayı değerlendiren araştırmacılar, dünya nüfusunun yüzde 52'sinin aktif baş ağrısı bozukluğundan mustarip olduğunu ortaya koydu. (Aktif baş ağrısı bozukluğu geçtiğimiz 1 yıl içinde herhangi bir şekilde baş ağrısı çekmiş olmak olarak tarif ediliyor.)

Nöroloji uzmanı Prof. Dr. Dilek Necioğlu Örken, bazı durumlarda baş ağrısının altında ciddi bir hastalık olabileceğinden şüphe etmek gerektiğini dile getiriyor ve hangi tip ağrıları ciddiye almamız gerektiğini şu sözlerle anlattı:

-- Eğer baş ağrınız ilk ve en şiddetli baş ağrınızsa,

-- Sıklığı ve şiddeti giderek artış gösteriyorsa,

-- Yeni başlamış günlük baş ağrınız ya da süreğen günlük baş ağrınız varsa,

-- Ağrınız hep aynı tarafta oluyorsa,

-- Eskiden beri bildiğiniz baş ağrınızın karakterinde değişiklik olduysa,

-- Ateş ve kilo kaybı gibi sistemik bulgular eşlik ediyorsa,

-- Elli beş yaşından sonra başlamışsa,

-- Kanser hastalığınız ya da immun sisteminizi baskılayan başka bir hastalığınız varsa,

-- Hamile ya da yeni doğum yapmışsanız ve yeni başlayan baş ağrınız varsa,

-- Baş ağrınız egzersizle, öksürmekle ve ıkınmakla başlıyorsa,

-- Ağrınız için bir tedavi başlanmış ancak tedaviye cevap vermiyorsa baş ağrınızı ciddiye alıp mutlaka hekime başvurarak gerekli araştırmaların yapılması gerekir.”

Örken, buna karşılık tanısı konmuş, bilinen primer baş ağrıları için her seferinde hekime baş vurmak gerekmediğini söyledi ancak örneğin migreniniz varsa, ağrı sıklığı ve alınan ağrı kesici miktarı artış gösteriyorsa bu durumu ciddiye alıp nöroloji hekimine baş vurmak gerektiğinin altını çizdi.

KADINLARIN BAŞI DAHA ÇOK AĞRIYOR

Araştırmacılar dünya nüfusunun yüzde 7'sinin migren, yüzde 9'unun ise gerilim kaynaklı baş ağrısı çektiğini belirtti. Baş ağrısı bozukluğunda cinsiyet de önemli bir faktör olarak öne çıktı. Kadınların yüzde 17'si migren şikâyeti yaşarken erkeklerde bu oran yüzde 8,6'da kaldı. Ayın en az 15 günü hissedilen baş ağrılarının da kadınlarda erkeklere kıyasla çok daha yaygın olduğu anlaşıldı.

Örken, hormonal olarak kadınların aktif olduğu dönemde baş ağrısı sıklığının daha yüksek olduğunu, bazı kişilerde menopoz ile migren baş ağrılarının etkinliğinin azalabileceğini belirtti.

AĞRIYI KESMEK BAZEN CİDDİ HASARLARA YOL AÇABİLİR

Örken, ağrıdan kurtulmak için doktora başvurmadan ağrı kesici kullanma konusunda herkesi uyardı.

“Nedenini bilmeden ağrı kesici kullanmak sadece baş ağrısı için değil, vücuttaki hiçbir ağrı için doğru değildir. Erken tanı aldığında tedavi edilebilecek bazı hastalıkların tanısının gecikmesine ve tedavi şansımızın azalmasına neden olabilir. Nedenini bilmeden ağrıyı kesmek bazen de geri dönüşü olmayan hasara yol açabilir."

Klinik anlamda, baş ağrısı başlığının altında 100'den fazla farklı kategori bulunuyor. Bunların bazıları birkaç saatte geçen kısa süreli ağrılar, bazıları ise hayatı tehdit edebilecek kadar ağır etkiler yaratabiliyor. Aşağıda en yaygın görülen baş ağrısı çeşitlerine, bunları önleme ve tedavi yollarına biraz daha yakından baktık...

MİGREN AĞRILARI

Migren ağrıları başın bir tarafında zonklama şeklinde ortaya çıkıyor. Bulanık görme, mide bulantısı, ışığa ve sese akut hassasiyet de migren ağrılarına eşlik edebiliyor. Yukarıda da dediğimiz gibi migren, kadınlarda daha yaygın görülüyor. Bilim insanları bunu yumurtalık steroid hormonlarıyla (örneğin adet dönemimdeki östrojen düşüşüyle) bağlantılandırarak açıklıyor.

Migreni tetikleyen faktörler arasında en yaygın olanları stres, yemek atlama ve yetersiz uyku. Dolayısıyla günlük rutinden ayrılmamak migren ataklarını önlüyor. Yapay tatlandırıcılar, işlenmiş etler, eskitilmiş peynirler ve alkol de migren tepkisine yol açabiliyor.

Kings College London Nöroloji Profesörü Dr. Peter Goadsby, "Migreniniz varsa gününüze istikrar katarak kendinize yardımcı olabilirsiniz. Düzenli uyku, düzenli yemekler, düzenli egzersiz... Migreni olan insanlara 'sıradan' bir hayat yaşamalarını tavsiye ediyoruz" dedi.

Migren ataklarının tedavisinde kullanılan triptan tipi ilaçlar ne yazık ki her hastada işe yaramıyor ve bazı önemli yan etkilere yol açıyor. Son dönemde daha etkili tedaviler de geliştirildi. ABD'de kullanılmaya başlayan gepant ve ditan tipi ilaçların kalp sorunu olan hastalarda daha güvenli olduğu düşünülüyor.

Migren ağrılarının kalıcı bir çözümünün olmadığını, migrenden kurtulmanın tamamen mümkün olmasa da tedaviler ile sıklığını ve şiddetini çok azaltmanın mümkün olduğunu belirten Örken, migren baş ağrını başlatan nedenleri saptayarak onları yaşamımızdan çıkarmanın migrenden kurtulmanın en önemli adımı olduğunu önemle vurguladı.

GERİLİM AĞRILARI

Fazlasıyla yaygın olan bu ağrılar, migrenin aksine zonklama şeklinde değil, hafif-orta yoğunlukta sabit bir ağrı olarak hissediliyor. Mide bulantısı, ışık ve ses hassasiyet gibi durumlara da yol açmıyor.

Baş ağrısı için yaygın olarak kullanılan ağrı kesiciler bu ağrılar üzerinde etkili ancak gerilim ağrıları çoğu zaman vücutta başka bir soruna işaret ediyor. Bu sorunların başında dehidratasyon, uykusuzluk, duygusal stres, diş sıkma ya da diş gıcırdatma gibi diş sorunları, aşırı kafein tüketimi geliyor.

Yanı sıra postür bozukluğu ve boyun kaslarında sertleşme de gerginlik ağrılarına neden olabildiğinden fizyoterapi ve akupunktur ile önlenebildiğine dair çalışmalar bulunuyor.

Mayo Clinic Nöroloji Profesörü Dr. Todd Schwedt, Telegraph'a yaptığı açıklamada, "Bu baş ağrıları kafa, boyun ve omuzlardaki kas kasılmalarındaki anormalliklerin sonucu olabilir. Kasları ısıtmak, masaj yapmak ve hafifçe esnetmek fayda sağlayabilir" diye konuştu.

COVID AĞRILARI

Yapılan araştırmalar şu an Covid-19'un ilk belirtilerinden birinin baş ağrısı olduğuna işaret ediyor. Hastalığın başında ortaya çıkan ve 3 ila 5 gün süren bu ağrılar başın her iki tarafında basınç ya da batma şeklinde açığa çıkıyor.

Goadsby baş ağrılarının grip gibi birçok solunum yolu enfeksiyonunda yaygın olduğunu ancak Omicron'da çok öne çıktığını belirtiyor. Bunun sebebi muhtemelen hücrelere giren virüs sayısının artmasıyla ortaya çıkan enflamasyona beynin migren benzeri bir ağrıyla tepki vermesi.

Covid kaynaklı baş ağrılarının yaygın ağrı kesicilere karşı dirençli olduğunu gösteren araştırmalar var. Alternatif olarak sinüs basıncını azaltmak için burun damlası kullanımı tavsiye ediliyor.

KÜME BAŞ AĞRILARI

Küme baş ağrıları oldukça nadir görülüyor. Başın bir yanında, özellikle de göz çevresinde odaklanan bu çok kuvvetli ağrıları Schwedt, "İnsanların yaşadığı en acı verici durumlardan biri olarak görülür" sözleriyle tarif etti.

Daha çok erkeklerde görülen bu ağrı her gün aynı saatte ortaya çıkıyor. Tedavisinde oksijen terapisi, sumatriptan enjeksiyonları veya nazal spreyler gibi özelleşmiş teknikler kullanılıyor.

Günde birkaç kez tablet formunda alınan ilaçlar, küme baş ağrılarının tedavisindeki en yaygın seçenek kabul ediliyor. Ancak bu haplardaki etken madde bazı hastalarda kalp sorunlarına yol açtığından düzenli EKG kontrolü gerektiriyor.

Örken de, küme baş ağrısının görülme sıklığının % 0,1, başlangıç yaşının ise genellikle 20-40 arasında olduğunu belirtti. Bu hastaların %5-20’sinde aile öyküsü olduğunu %85’inin sigara içtiğinin altını çizdi ve bu ağrıyı şöyle tarif etti:

“Tipik ağrı tek taraflı %90 göz arkasında, %70 şakakta ve %50 üst çene üzerindedir. Ağrı şiddetlidir ve keskin, saplanıcı, oyucu ve yanıcı olabilir. Çoğunluk günde 1-3 atak yaşar. Tedavi edilmezse ataklar 15-180 dakika sürer. Baş ağrısı ile aynı tarafta göz kızarması ve yaşarması, burun akıntısı, göz kapağı ödemi, yüzde terleme ve kızarma, kulakta dolgunluk hissi ve göz bebeğinde küçülme görülür. Migren baş ağrısında olduğu gibi atak ve önleyici tedaviler olmak üzere iki çeşit tedavi mümkündür.”

AŞIRI İLAÇ KULLANIMI KAYNAKLI AĞRILAR

Geri sıçrama ağrısı diye de bilinen bu ağrılar en az üç ay boyunca düzenli parasetamol, ibuprofen, triptan ya da opioid tipi ağrı kesici kullanmış hastalarda görülüyor. Normalde ağrıyı kesen bu ilaçlar, haftada iki kereden daha sık kullanıldığında, baş ağrılarını tetikleyici bir etki yapıyor.

Araştırmalar özellikle kronik migren hastalarının ya da ayda 15 günden fazla baş ağrısı çeken kişilerin, aşırı ilaç kullanımı kaynaklı ağrılara açık olduğunu belirtiyor.

Doktorlar bu kişilerde, ağrıyı maskelemektense baş ağrısı ataklarının kökenini tespit edip önleyici terapilere yönelmenin uygun olduğunu belirtiyor.

Schwedt, "Eğer bir kişi sık sık baş ağrısı hissediyorsa ya da çektiği ağrıların sıklığının arttığını düşünüyorsa, bir uzmanla görüşüp önleme seçeneklerini değerlendirmeli" diyor. Schwedt bu seçeneklere örnek olarak yaşam tarzı değişikliklerini, vitamin desteklerini, beslenme değişikliklerini ve atakları önleyen başka ilaçların kullanımını sıralıyor.

GÖZ YORGUNLUĞU KAYNAKLI BAŞ AĞRILARI

Göz yorgunluğu hem gerginlik ağrılarını hem de migreni tetikleyebiliyor ama aynı zamanda ayrı bir ağrı şekline de yol açıyor. Belli bir şeye, özellikle de bir ekrana uzun süre odaklanan kişilerde ortaya çıkan bu ağrılar genelde gözlerin arkasında ya da çevresinde hissediliyor ve gözlerin bir süre dinlendirilmesiyle ortadan kalkıyor.

Bu ağrıların ortaya çıkmasının nedeni, yakın mesafeden ekrana odaklanıldığında gözlerin içindeki ve çevresindeki kasların fazla çalışması, zaman içinde yorulup acıması. Sürekli göz kısmak aynı zamanda yüz kaslarında spazmlara yol açıp göz yorgunluğu kaynaklı baş ağrılarını tetikleyebiliyor.

Schwedt, bu tür ağrılar yaşayanların bir göz doktoruna muayeneye gitmesini tavsiye ediyor. Diğer öneriler ekrana yansıyan ışıkları önlemek, 2 saatten daha fazla aralıksız çalışmamak, ekranı gözlerden 60-65 santimetre uzağa yerleştirmek, sık sık göz kırparak gözlerin nemlenmesini sağlamak ve ekran koyuluğunu düşürmek olarak sıralanıyor.

SABAH AĞRILARI

Bir tür gerginlik ağrısı olan sabah ağrılarının yanlış postürde uyuma gibi birçok tetikleyicisi var. Uzmanlar sürekli sabah ağrıları çekenlerde uyku apnesinin de yaygın olduğunu belirterek bir doktorla görüşülmesi tavsiyesinde bulunuyor.

Sabah ağrılarının diğer sebepleri arasında uykusuzluk, uykuda diş gıcırdatma ve kafein yoksunluğu sayılıyor. Kafein tüketimi kan damarlarını daralttığından, aniden kafeinsiz kalmaz, damarların genişlemesine ve beyne kan akışının artmasına neden oluyor. Beyin bu kan miktarına alışmaya çalışırken baş ağrıları yaşanıyor.

SEKS KAYNAKLI BAŞ AĞRILARI

Nüfusun yüzde 1'inde görülen bu bağ ağrıları özellikle 30'larındaki ve 40'larındaki kişileri etkiliyor. Goadsby, seks kaynaklı bağ ağrılarını ikiye ayırıyor. Birincisi sevişmenin başlangıcında ortaya çıkan, ilişki sırasında süregelen ve boşalmadan sonra yoğunlaşan ağrılar, ikincisi ise doğrudan orgazmın sebep olduğu ağrılar.

Orgazm ağrılarının "kafanızın arkasına bir kalasla vurulmuş gibi" hissettirdiğini ifade eden Goadsby, bu ağrıyı hissedenlerin hemen ambulans çağırmasını tavsiye ediyor. Zira çoğunlukla iyi huylu olan orgazm ağrıları beyinde kanamaya yol açan anevrizmalardan da kaynaklanabiliyor.

Goadsby, "Bu, acile gitmenizi gerektiren birkaç ağrıdan biri. Kendi kendine kanamasız da yaşanabilir, kanamaya da yol açabilir. Farkı ayırt edemezsiniz, bu nedenle hepsini ciddiye almalısınız. Çünkü kanamalar hayatınızı tehlikeye atabilir" diye konuştu.

Örken, seksüel aktivite ile başlayan, genellikle iki yanlı, başın arka kısmında daha belirgin künt bir ağrı olan ve orgazm sırasında en şiddetli haline ulaşan orgazm ağrısının dakikalar hatta saatler sürebileceğini ancak her seksüel aktivitede ortaya çıkışının öngörülmediğini belirtti. Erkeklerde kadınlardan daha çok görülen bu ağrının hayat boyu görülme sıklığının sadece %1 olduğunu, yirmili ve ellili yaşlarda olmak üzere iki piki olduğunu sözlerine ekledi.

Örken, hayatında ilk kez bu sorunu yaşayanların mutlaka hekime başvurması gerektiğini, çünkü seksüel aktivite sırasında ortaya çıkan bir ağrı ile ilk kez başvuran hastada tanı koymadan önce beyin kanaması, beyin damar yırtılması, beyin toplar damar tıkanması gibi yapısal nedenlerin uygun incelemelerle elenmesi gerektiğinin altını çiziyor. Çünkü baloncuk yırtılmasına bağlı subaraknoid kanama geçiren kişilerin %4-12’sinde ağrı başlangıcında seksüel aktivite vardır.

Prof. Dr. Ege Can Şerefoğlu, orgazm baş ağrılarının erkeklerde kadınlardan 4 kat fazla görüldüğünü söyledi ve son yıllarda bu konuda yapılan araştırma raporuna göre orgazm baş ağrılarının ortalama başlangıç yaşının 40 ila 49 yaş arasında olduğunu söyledi. Şerefoğlu, migren baş ağrıları, harekete dayalı baş ağrıları veya öksürük ağrıları olan kişilerde orgazm baş ağrılarının ortaya çıkma olasılığı daha fazla olduğunu, bu durumun da  orgazm baş ağrıları ile diğer baş ağrılarının ortak bir mekanizma ile ortaya çıktıkları hipotezini güçlendirdiğini sözlerine ekledi.

Kaynak: Insider, The Guardian