Sosyal Sigortalar Kanunu, TBMM'de aynen kabul edildi

Temel yasa olarak 6 bölümde ele alınan kanunun görüşmeleri sırasında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Murat Başesgioğlu, milletvekillerinin sorularını cevaplandırdı.

Kolesterol ilaçlarının devlet tarafından karşılanmasına ilişkin uygulamaya yönelik soru üzerine Başesgioğlu, “Bu ilaçların hangi şartlarda karşılanacağı konusunda bir algılama sıkıntısı var. İlgili Bakan arkadaşa, konuyu ileteceğiz. Yanlış anlaşılmalar düzeltilerek, bu ilaçların hastalara verilmesinde eski uygulamaya devam edilecek” diye konuştu.

Bakan Başesgioğlu, sosyal güvenlik mevzuatının, 950 maddelik dağınık ve parçalı bulunduğunu, yeni düzenlemelerle mevzuatın 172 maddeye indirildiğini anlattı.

Kız çocuklarının sağlık hizmetinden yararlanmalarına ilişkin soruları da cevaplandıran Başesgioğlu, “Kız çocukları, 18 yaşına kadar hangi şartta olursa olsun ücretsiz sağlık hizmetinden faydalanacaklar. Kız çocuklarından orta öğretim görenler 20, yüksek öğrenim görenler ise 25 yaşına kadar sağlık hizmeti alacaklar. Bundan sonraki dönemde ise eğer herhangi bir işe yerleşmişse prim ödeyecek, eğer prim ödeme gücü yoksa, devlet tarafından primleri ödenerek sağlık hizmeti verilecek. Yani kız çocuklarına ilişkin sağlık hizmeti alanında herhangi bir kısıtlama söz konusu değildir” diye konuştu.

Sosyal güvenlik konusunun istismara açık olduğuna dikkati çeken Başesgioğlu, “İstismara açık bir konunun üstüne cesaretle gittik. Amacımız, Türkiye'nin gerçeklerine uygun bir sosyal koruma sistemi hayata geçirmektir” dedi.

Görüşmelerin tamamlanmasının ardından yapılan oylamada Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, aynen kabul edildi.

GENEL KURULDA DA DEĞİŞİKLİK YOK

Sezer'in 15 maddesindeki düzenlemeler nedeniyle geri gönderdiği ve Plan ve Bütçe Komisyonunda değişiklik yapılmadan benimsenen kanun, Genel Kurulda da değişikliğe uğramadı. Temel yasa olarak 6 bölüm halinde görüşülen kanun, önemli düzenlemeler içeriyor.

Kanuna göre, yüksek öğrenim görmüş 25 yaşından büyük kız çocukları, kendisine bakmakla yükümlü kişinin sağlık sigortasından yararlanamayacak.

Çalışanlar, köy mahalle muhtarları, kendi hesabına bağımsız çalışanlar, kamu idarelerinde çalışanlar sigortalı sayılacak. Ayrıca; polislerin, akademide geçen başarılı eğitim süreleri, sigortalılık süresine eklenecek.

Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklar hakkında, kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak. Çırak, işletmelerde beceri eğitimi gören öğrenciler ile üniversite sırasında zorunlu staj yapan öğrenciler de kısa vadeli sigorta kollarına tabi tutulacak.

Harp malulleri ile Terörle Mücadele Kanunu veya asayiş ve güvenliğin sağlanması ile ilgili kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlananlardan bu kanuna tabi çalışanlar hakkında, aylıkları kesilmeden kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak.

SİGORTALI SAYILMAYANLAR

Adına prim ödensin veya ödenmesin 18 yaşına kadar sağlık hizmetinden ücretsiz yararlanabilecek.

Sigorta zorunluluğu olmayanlar şunlar:

-İşverenin, işyerinde ücretsiz çalışan eşi,

-Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar akrabalar arasında, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar,

-Ev hizmetlerinde süreksiz çalışanlarla ev hizmetlerinde iş akdi ile sürekli çalışmasına rağmen aylık kazançları prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olanlar,

-Er ve erbaşlar, yedek subay okulu öğrencileri, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluştan gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurtdışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar,

-Meslek ve sanat okulları ile yüksekokullarda yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler, sağlık hizmeti sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan hasta veya maluller,

-18 yaşını doldurmamış olanlar,

-Kamu idareleri hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olduğunu belgeleyenler,

-Niteliği itibariyle bir kişinin, bir gün içinde yapabileceği işlerde yevmiyeli olarak çalışanlar,

-Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciliyle birlikte, kanunla kurulu meslek kuruluşlarına usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar,

-Aylık kazançlarından bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olduğunu belgeleyenler.

Sigortalıların tescili ve diğer işlemlerinde, sigorta sicil numarası olarak TC kimlik numarası kullanılacak.

BABALARA EMZİRME YARDIMI

Sigorta kapsamındakilere iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde şu yardımlar sağlanacak:

-İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, sigortalıya geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilecek. Sürekli iş göremezlik geliri bağlanacak. Bu nedenlerle ölen hak sahiplerine gelir bağlanacak, cenaze yardımı ödenecek. Gelir alan eş ve çocuklara evlenme yardımı verilecek.

-Hastalık, analık hallerinde, geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilecek. Geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi için 120 gün olan kısa vadeli sigorta primi bildirilme şartı, 90 güne çekiliyor.

Sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe, çocuğun yaşaması şartıyla doğumdan sonraki 6 ay süresince her ay, doğum tarihinde geçerli asgari ücretin üçte biri tutarında emzirme yardımı verilecek.

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu, ilgili raporlarla meslekte kazanma gücünün en az yüzde 10 oranında azaldığı tespit edilen sigortalılar, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanacak. Bu gelir, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanacak.

Kısa vadeli sigorta kolları kapsamına girenlerden askere giden sigortalının askerlikte geçen hizmet süresi, hükümlülükle sonuçlanmayan tutuklulukta geçen süre, iş kazası, meslek hastalığı sonucu geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalının iş göremediği süre, sigortalının greve katılması veya işverenin lokavt yapması halinde geçen süre, sigorta kapsamının dışında kalacak.

MALUL SAYILMA

Çalışma gücünün en az yüzde 60'ını iş kazası veya meslek hastalığı sonucu kaybettiği tespit edilen sigortalı, malullük sigortası bakımından malul sayılacak. Ancak sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce sigortalının çalışma gücünün yüzde 60'ını kaybettiği tespit edilirse, sigortalı bu hastalık veya arızası sebebiyle malullük aylığından yararlanamayacak.

Sigortalıya malullük aylığı bağlanabilmesi için sigortalının en az 10 yıldan beri sigortalı bulunup, 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları priminin bildirilmiş olması gerekecek.

Malullük aylığı, prim ödeme gün sayısı 9 bin günden az olan sigortalılar için 9 bin gün üzerinden, 9 bin gün ve daha fazla olanlar için ise toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden hesaplanacak. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaçsa, tespit edilen aylık bağlama oranı 10 puan artırılacak.

9 BİN İŞGÜNÜ PRİM VE YAŞ SINIRI

Kanun yürürlüğe girdikten sonra sigortalı sayılacak olanlar, kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9 bin günlük malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından yararlanabilecekler.

Emeklilik yaşı 2036'dan itibaren kademeli olarak artırılacak. Emeklilik yaşı 2048'de kadın ve erkek için eşitlenerek 65 olacak.

Buna göre, emeklilik yaşı, 1 Ocak 2036 ila 31 Aralık 2037 tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61; 1 Ocak 2038 ila 31 Aralık 2039 tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62; 1 Ocak 2040 ila 31 Aralık 2041 tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63; 1 Ocak 2042 ila 31 Aralık 2043 tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64; 1 Ocak 2044 ila 31 Aralık 2045 tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65; 1 Ocak 2046 ila 31 Aralık 2047 tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65; 1 Ocak 2048 tarihinden itibaren kadın ve erkek için 65 olacak.

Sigortalılar, yaş hadlerine 3 yıl eklenmek ve adlarına en az 5 bin 400 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla yaşlılık aylığı alabilecekler.

AYLIK BAĞLAMA ORANI

Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce malul sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle malullük aylığından yararlanamayan sigortalılara, en az 15 yıldan beri sigortalı bulunma en az 3 bin 960 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla aylık bağlanacak.

Çalışma gücündeki kayıp oranının yüzde 50 ila 59 arasında olduğu tespit edilen sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olma ve 4 bin 320 gün, kayıp oranı yüzde 40 ila 49 arasında olduğu belirlenen sigortalılar en az 18 yıldan beri sigortalı olma ve 4 bin 680 gün, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla, yaş koşulu aranmaksızın emeklilik aylığına hak kazanacak.

Yeraltı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak en az 20 yıldan beri çalışan sigortalı maden işçilerinin emeklilik yaşı ise 55 olacak.

Yeni düzenleme, “erken yaşlanma”yı da öngörüyor. Buna göre, 50 yaşını dolduran ve “erken yaşlanma” nedeniyle yaşlılık aylığı bağlanması gereken yaşa ulaştığı tespit edilen kişiler, yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde, yaşlılık aylığından yararlanacak.

Sigortalıların, işsizlik sigortası ödeneği aldıkları süre içinde malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, prime esas asgari kazanç üzerinden hesaplanacak ve bu, İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanacak.

Aylık bağlama oranı, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi geçen toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için 2015 yılı sonuna kadar yüzde 2,5, 2016 yılı başından itibaren ise yüzde 2 olarak uygulanacak. Bu hesaplamada, 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınacak ancak, aylık bağlama oranı yüzde 90'ı geçemeyecek.

FİİLİ HİZMET ZAMMI

Sigortalıların görevlerinde fiilen çalışmak suretiyle geçen hizmet sürelerine bu sürenin her 360 günü için belirlenen fiili prim gün sayıları, fiili hizmet süresi zammı olarak eklenecek. Madende çalışanlar için bu süre 180 gün, radyasyonla çalışan sağlıkçılar, gazeteciler, polisler, MİT görevlileri, subay, astsubay, jandarma; fabrika, atölye gibi yerlerde çalışan kaynakçı vb. işçiler ile infaz koruma memurları için 90 gün olarak belirlendi.

GÖREVDEN AYRILAN CUMHURBAŞKANINA YAŞLILIK AYLIĞI

Cumhurbaşkanı iken bu görevinden ayrılanlara, istekleri üzerine, istek tarihinde cumhurbaşkanına ödenen aylık ödeneğin yüzde 40'ı oranında yaşlılık aylığı bağlanacak.

TBMM başkanı veya başbakan iken bu görevinden herhangi bir nedenle ayrılanlara, istekleri üzerine, başvuru tarihini takip eden aybaşından itibaren, cumhurbaşkanına ödenmekte olan ödeneğin yüzde 40'ı esas alınarak, cumhurbaşkanına bağlanacak yaşlılık aylığının yüzde 75'i oranında aylık bağlanacak.

Yaş haddinden emekliye ayrılan ve 15 yıl fiili hizmet süresini dolduranlar ile 30 yıl fiili hizmet süresini tamamlayanlardan kadrosuzluk nedeniyle resen emekli edilenlere, yaşlılık aylığı bağlanacak.