Sorun söyleyelim

Cevap: Kuran, peygamberleri münir (ışık tutucu) olarak nitelendiriyor. Oysaki, Allah nurdur. Yani, ışığın bizzat kendisi. Kuran da, Allah'a ait kelam olarak nur diye isimlendirilmiştir. Bunun bizi götüreceği sonuç şudur: Hz. Peygamber'in açıklamaları nur değil, münir, yani bizzat vahiy değil, vahye getirilmiş yorumlardır. Elbette ki bu yorumlar en mükemmel yorumlardır.

Ancak, burada meselenin belkemiği olan bir noktaya önemle dikkat etmek gerekir. Hadislere yüklediğimiz bu değer, önümüzdeki sözün kuşkusuz bir şekilde Hz. Peygamber'in sözü olması halinde geçerlidir. İşte burada şu soru karşımıza çıkıyor: Söz, Hz. Peygamber'in mi, değil mi? Hadis ilminin, daha genel ifadeyle, İslam tarihinin en zorlu ve en hayati sorunlarından biri de budur.

Hz. Peygamber'in sözü olduğunda kuşku bulunmayan beyanlar, mütevatır dediğimiz hadislerdir. Bunlarsa çok az sayıdadır. Lafzı ve manasıyla mütevatır sayılan hadisleri ikiye, hatta bir taneye indirenler vardır.

Mütevatır hadis, yalan üzere birleşmeleri aklen, dinen ve tarihen mümkün olmayan bir topluluğun varlığında ve muhtevasında söz birliği ettikleri hadislerdir. Mütevatır dışında kalan hadislere, İslam bilginleri haber-i vahit (çoğ. ahbar-ı ahad), yani tek kişiden nakledilen haber demişlerdir. Hadis ilmi açısından, mütevatır olmayan bütün rivayetler haber-i vahit sayılır.

Kısacası, hadis alanı hayli söz götüren bir alandır. Yüzlerce, binlerce hadis uydurulmuştur. Bu uydurma hadislerin İslam bilginlerinin çok sayıda çalışmasına konu teşkil ettiğini hepimiz biliyoruz.

Düşünülsün ki, İslam'a bütün varlıklarını adamış ilk müminler, yani en büyük sahabiler çok az sayıda hadis rivayet etmişlerdir. Bunların bazılarının rivayetleri parmakla sayılacak kadar azdır. Rivayetleri binlerle ifade edilen kişiler İslam'a çok sonraki devirlerde girmiş olan zatlardır. Bu olgu, üzerinde olduğumuz konu bakımından gerçekten dikkat çekicidir.

Kuran'ı hakem mevkiinde tutmak ve en küçük bir tereddüt halinde, Kuran dışında kaynak tanımamak en güvenilir yoldur. Çünkü, İslam, Allah'ın dinidir. Ve onun Allah kelamı vasfı taşıyan koca bir kaynağı vardır. Bu kaynağın şöyle veya böyle zedelenmesine, ikinci plana itilmesine yol açacak davranışlar, gerekçeleri ne olursa olsun, kárdan çok zarar getirir.