Soru ve cevaplarıyla "Arjantin nasıl dibe vurdu?"

1990'lı yıllarda Arjantin ekonomik bir mucizeyi gerçekleÅŸtirdi. Åžimdi ise 3 yıllık bir duraklama döneminin ardından dünyanın en kaotik sosyo -ekonomik ortamına girdi. Ä°ÅŸte Arjantin'in 'dibe vurduran' nedenler: Arjantin kayda deÄŸer ekonomik bir güç müydü?Kesinlikle.. Arjantin özellikle 1930'lu yıllarda baÅŸlayan et ürünleri ve canlı hayvan ihracatında dünyada bir numaraya oturdu. Arjantin'de 30'lu yıllarda kiÅŸi başına düşen milli gelir Fransa'yı yakaladı. 1940'lı yıllarda ise Arjantin'de ekonomi kötüye gitmeye baÅŸladı. Ä°lk önce uluslararası platformda izolasyona uÄŸradı. Ardından iktidara gelen cunta rejimleri ve iç çatışmalar Arjantin ekonomisini tepetaklak yaptı. 80'li yıllarda ise ekonomik krize giren hükümet bütçe açıklarını kapatmak için sürekli para basma yolunu tercih etti ve hiper-enflasyon dönemi baÅŸladı. Enflasyon bir ara aylık yüzde 200'lere tırmandı.Arjantin bu krizi nasıl atlattı?Liberal ekonominin en büyük savunucularından "El Turco" lakaplı Carlos Menem 1989 yılında Devlet BaÅŸkanı seçildi. Hızlı bir özelleÅŸtirme ve liberal ekonomiye geçiÅŸin ardından Arjantin ekonomisi büyümeye baÅŸladı. Ancak Menem'in ekonomik programı, kamu açıkları nedeniyle aksadı.GeniÅŸ yetkilerle Ekonomi Bakanlığı'na getirilen DomingoCavallo, Arjantin Peso'sunu Amerikan Doları'na sabitledi. Bu radikal deÄŸiÅŸim piyasalarda güveni tesis etti ve ekonomi yeniden büyümeye geçti. Amerikan Doları'na güven ülkede dolarizasyona yol açtı. Tüm ticaret dolar üzerinden yapılmaya baÅŸladı. Dünyadaki geliÅŸmelerin de desteÄŸiyle Arjantin çok büyük dış sermaye aldı. Bu durum Arjantin ekonomisinin hızla büyümesine yol açtı. 1991-94 yılları arasında Arjantin her yıl ortalama yüzde 7.7 oranında büyüdü.Ekonomi nerede tökezledi?Arjantin para birimi Peso'nun Amerikan Doları'yla eÅŸit tutulması, para deÄŸerinin ekonomiyle baÄŸlantısını kopardı. Bu yöntem, hiper-enflasyonu sona erdirmeye yaramıştı... Ancak istikrar geldikten sonra da Dolar-Peso eÅŸitliÄŸinde ısrar edilmesi Peso'nun aşırı deÄŸerlenmesine neden oldu. Arjantin hükümeti para politikasını kontrol etme gücünü elinden kaybetti. Ve Arjantin parası, dolara eÅŸit olması nedeniyle ABD ve Ä°ngiltere'deki ekonomik geliÅŸmelere endeksli hale geldi. ABD ve Ä°ngiltere'deki faizlerdeki en küçük oynamalar bile Arjantin'i doÄŸrudan etkisi altına aldı. 1995'te Meksika'daki ekonomik krizi ve ardından patlayan UzakdoÄŸu krizi Arjantin'de alarm çanlarının çalmasına yol açtı. 1999 yılında Bezilya'nın yaptığı develüasyon bir anda Arjantin ihraç ürünlerinin dünya piyasalarında çok pahalı olmasına neden oldu. Dünyadaki tarım ve hayvan ürünlerindeki fiyat düşüşü de Arjantin ekonomisini vurdu. Dolar üzerinden büyük bir borcu bulunan Arjantin bir anda ihracatındaki büyük düşüş nedeniyle döviz temin edemez oldu. Böylece Arjantin uluslar arası alanda borcunu ödeyemez bir ülke haline geldi. Ãœlke sanayisi de iç borçlanma yoluyla kamu ihtiyacını karşılamayınca kriz patladı. Ve iÅŸsizlik oranı yüzde 30'lara kadar yükseldi.Arjantin'in kurtuluÅŸ ÅŸansı var mı?Arjantin'in karşısında iki seçenek var. Birincisi develüasyon... Arjantin Peso'sunun Amerikan  Doları eÅŸitliÄŸinin kalıdrılarak ülke para biriminin dalgalanmaya bırakılması. Bu durumda Peso büyük bir deÄŸer kaybına uÄŸrayacak ve ülkenin ihracat kalemleri dolar üzerinden ucuzlayacağı için döviz geliri artacak.Ancak develüasyon Arjantin'in Peso cinsinden dış borcunu artıracak. Bu da mali sistemin çökmesi anlamına geliyor. Bankalar batacak. Hükümet, develüasyonun kollektif bir intihar olacağını savunuyor. Alternatifi nedir?Ä°kinci seçenek ise,  ülkenin tam dolarizasyona gitmesi. Yani para birimi Peso'yu tedavülden kaldırarak para birimini dolara çevirmesi. Uluslar arası güven yeniden tesis edilir. Ayrıca, Peso ortadan kalkacağı için devalüasyona uÄŸrayacak bir para birimi de kalmaz. Ancak para biriminin deÄŸiÅŸtirilmesi, Arjantin'in gerçek olmayan bir deÄŸerde para birimiyle yaÅŸaması anlamına geliyor. Böylece ülke ekonomisi hızla küçülmeye devam eder... Åžu anda ülke ekonomisi yıllık ortalama yüzde 10 civarında küçülüyor. Yabancı ekonomistlerin kurtuluÅŸ reçetesi ne?Uluslar arası ekonomistler Arjantin'e bu iki seçeneÄŸi birden uygulmasını istiyor. Önce Peso'nun dalgalanmaya bırakılmasını ardından gerçek deÄŸerini bulmasından sonra da dolara endekslenmesini tavsiye ediyorlar... Bu tartışmalar sürerken, Arjantin dış borçlarını ödeyemez bir duruma geldi. 1990'lardaki mucize çözümler ise ufukta gözükmüyor. Â