‘Somali vakası’ Osmanlı’da da yaşanmış... Miyop Çörçil’in av kazası
Güncelleme Tarihi:
30 Kasım’da İstanbul Fatih’te motokurye Yunus Emre Göçer’e çarparak ölümüne neden olan Somali Cumhurbaşkanı’nın oğlu Muhammed Hasan Şeyh Mahmud, poliste ifade verdikten sonra serbest bırakılmıştı. 2 Aralık’ta yurtdışına çıktığı anlaşılan Mahmud’un Türkiye’ye gelip yargılanması için Somali ile temaslara başlandı. Somali Cumhurbaşkanı’nın oğlunun bir kuryenin ölümüne sebep olduğu kazadan sonra kaçması, yıllar önce Osmanlı’da yaşanan adli bir vakayı hatırlattı. İngiliz tüccar/gazeteci William Churchill, 1836’da Kadıköy’de avlanırken kazayla bir çocuğu vurunca olay diplomatik krize dönüştü…
İngiliz William Churchill 8 Mayıs 1836’da Kadıköy’de ava çıkmıştı. Çocukların oyun oynadığı ve hayvanların otladığı bir yerdeydi. Av için ateş ettiği sırada çalıların arkasındaki bir çocuğu vurarak yaraladı. Etraftakiler hemen onu yakaladı ve zaptiyeye haber verildi. Çocuk, vücuduna isabet eden saçmalarla birçok yerinden yaralanmıştı. Daha önce Amerikan Elçiliği’nde çalışan ve bir İngiliz gazetesinin de muhabirliğini yapan Churchill hem avlanma yasağı olan bir yerde hem de av mevsimi geçtiği halde ava çıkmıştı. Karakolda Osmanlı’ya büyük hizmetler etmiş bir ‘jurnal kâtibi’ (gazeteci) olduğunu söyledi ama kurtulamadı, kadı huzuruna çıktı. Miyop olduğu için çocuğu göremediğini söyledi. Ancak mahkeme dinlemedi, çocuğun sağlık durumu netleşinceye kadar ‘Tomruk’ denilen gözaltı yerine alındı. Ayaklarından bir tomruğa kilitlendi. Bu sırada İngiliz elçiliğini de haberdar etti. Mesele bu aşamadan sonra adli bir vaka olmaktan öte diplomatik bir sorun halini aldı.
İngiliz elçi ile Osmanlı diplomatlarının görüşmesi (sembolik çizim)...
İNGİLİZ ELÇİ DEVREDE
Durum Hariciye Nazırı Akif Efendi’ye iletildi. Nazıra göre de “Miyop Çörçil” suçluydu. İngiltere Büyükelçisi ise olayı duyar duymaz tersaneye bir adamını göndererek Çörçil’in serbest bırakılmasını istedi. Tersanedekiler resmi bir talimat olmadan bir şey yapamazdı. Elçinin adamı bu kez Hariciye Nazırı’na gitti, talebi burada da kabul görmeyince sert ve ağır ifadeler kullandı. İş artık ciddi bir diplomatik skandal boyutuna vardı. Sonraki gün İngiliz elçisi hariciye nezaretine ve sadrazamlığa bir nota verdi, Hariciye Nazırı ile münasebeti kestiklerini bildirdi. Ardından Rusya, Fransa, Avusturya ve Prusya elçiliği de devreye girdi. Konu İngiliz gazetelerine de yansımıştı. Miyop Çörçil olayı uluslararası bir mesele haline geliyordu. Neyse ki çocuğun sağlığı düzeliyordu. Çörçil dört gün sonra 12 Mayıs 1836’da serbest bırakıldı. Ama kriz bitmedi.
19. yüzyıl İstanbul'undan bir kare...
DERTLERİ İNTİKAM MIYDI
Bu olayı irdeleyen tarihçilere göre İngiliz elçisinin asıl derdi başkaydı. Babıâli, Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’ya karşı Rusya ile işbirliğine gitmiş ve 1833’de Hünkâr İskelesi anlaşmasını imzalamıştı. Bu süreçte Hariciye Nazırı Akif Efendi etkindi. O yüzden İngilizler ona “Rusların adamı” gözüyle bakıyorlardı. İntikamlarını bu olay üzerinden alacaklardı. Çörçil’in serbest bırakılması da krizi dindirmedi. İngilizlerin baskısıyla 16 Haziran’da Akif Efendi görevden alındı. Babıâli buna karşılık İngiliz elçisinin de görevden alınmasını istedi. Elçi değiştirildi. Çörçil’e ise 10 bin kantar zeytinyağı alma imtiyazı verildi.
CERİDE-İ HAVADİS’İN KURUCUSU
Çörçil 1840’ta da ilk özel gazete sıfatını taşıyan Ceride-i Havadis’i kurdu. Bütün imtiyazlara rağmen haftalık satışı 150’yi geçemeyen gazete kısa bir süre sonra kapandı, Miyop Çörçil de kayıplara karıştı...
30 Kasım’da İstanbul Fatih’te motokurye Yunus Emre Göçer’e çarparak ölümüne neden olan Somali Cumhurbaşkanı’nın oğlu Muhammed Hasan Şeyh Mahmud, poliste ifade verdikten sonra serbest bırakılmıştı. 2 Aralık’ta yurtdışına çıktığı anlaşılan Mahmud’un Türkiye’ye gelip yargılanması için Somali ile temaslara başlandı.