SOKAK KÖPEKLERÄ° Son günlerde, hayvan hakları, sokak köpekleri ve kuduz hastalığı, birbirini çaÄŸrıştıran kavramlar haline geldi. Hayvan haklarının korunması,

SOKAK KÖPEKLERÄ° Son günlerde, hayvan hakları, sokak köpekleri ve kuduz hastalığı, birbirini çaÄŸrıştıran kavramlar haline geldi. Hayvan haklarının korunması, toplumlar için bir çeÅŸit uygarlık göstergesidir. Sokaklarda başıboÅŸ köpeklerin dolaÅŸması, kuduz hastalığının insan saÄŸlığını tehdit etmesi ise geliÅŸmekte olan toplulukların önemli bir sorunudur. Kuduz hastalığı yalnız köpeklere has deÄŸildir. Bu konuda köpeklere haksızlık edildiÄŸi söylenebilir. Hastalık, insan dahil tüm memeli hayvanlarda görülür. Yabani memeli hayvanlar ve sokak köpekleri gereÄŸi kadar korunamadıkları için hastalığa karşı risk taşırlar.Kuduz hastalığı ile ilgili olarak bilinenler şöyle özetlenebilir. Etken, bir virüs'tür. Bu virüs, hasta hayvanın sinir sistemine özellikle beynine yerleÅŸir. Hastalığın bulaÅŸması, hasta olanın diÄŸerini ısırması ve tükürükte bulunan etkenlerin yaraya bulaÅŸması ile olur. Hastalığın tedavisi yoktur. Aşı ile korunma saÄŸlanır. Hasta, kasılarak, korku içerisinde ve acı çekerek ölür. Kuduz hastalığı, gerekli önlemler alınmadan göz ardı edilecek küçük bir olay deÄŸildir. Önlem alınan ülkelerde "kuduz", sorun olmaktan çıkmıştır.Ä°nsanlar "homo sapiens" ve köpekler "canis familiaris" arasındaki yakın iliÅŸki çok eskillere gider. Kaynaklara göre insan, günümüzden on bin yıl kadar önce hayvanları evciltme aÅŸamasına gelmiÅŸtir. EvcilleÅŸen ilk hayvan türü köpektir. Evcil köpek, insanın en eski ve en sadık dostudur. Ticari amaçla yapılan yığınsal köpek üretimi, tüm ülkelerde köpek sayısının artmasına yol açmıştır. GeniÅŸleyen pazarlama ağının da yardımı ile pek çok kiÅŸi, hiç fedakarlık yapmadan, kolayca köpek sahibi olmaktadır. Sonuçta sorumsuz köpek sahiplerinin sayısı artmış, sokak köpekleri sorunu ortaya çıkmıştır. Sokak köpekleri, özellikle çöp toplama sorununu çözememiÅŸ yerleÅŸim merkezlerinde ve çevresinde, başıboÅŸ, saÄŸlıksız, aç ve periÅŸan dolaÅŸan, kendi aralarında üreyip çoÄŸalan sahipsiz hayvanlardır.Sokak köpeÄŸi sorununun her ülkede çeÅŸitli boyutlarda var olduÄŸu söylenebilir. Ancak bu iÅŸin kontrolünü elde tutan ülkeler baÅŸarıyı, eÄŸitim yaparak ve yasalar düzenleyerek elde etmiÅŸtir. Bu eÄŸitim ve yasaların ana fikri, UNESCO tarafından 15 Ekim 1978 tarihinde Paris'te yayınlanmış on dört maddelik "hayvan hakları evrensel bildirisi" içerisinde bulunmaktadır. Ä°ÅŸte söz konusu bildiriden birkaç madde:Bütün hayvanlar yaÅŸam önünde eÅŸit doÄŸar ve aynı var olma hakkına sahiptir (1. madde).Bütün hayvanlar saygı görme hakkına sahiptir. Bir tür hayvan olan insan, öbür hayvanları yok edemez, haklarını çiÄŸneyerek onları sömüremez, bilgilerini hayvanların hizmetine sunmakla görevlidir. Bütün hayvanların, insanlarca gözetilme, bakılma ve korunma hakkı vardır (2. madde).Hiçbir hayvana kötü davranılamaz, onlara karşı acımasız ve zalimce eylem yapılamaz. Bir hayvanın öldürülmesi zorunlu olursa bu, bir anda acı çektirmeden ve korkutmadan yapılmalıdır (3. madde).Ä°nsanların yanlarına aldıkları bütün hayvanlar, doÄŸal ömür uzunluklarına uygun sürede yaÅŸama hakkına sahiptir. Bir hayvanı terk etmek, acımasız ve aÅŸağılık bir davranıştır (6. madde).Hayvanların korunmasını ve refahını savunan örgütler hükümet düzeyinde temsil edilmelidir (14. Madde)...Farklı ülkelerde köpekler konusunda çıkarılan yasa ve yönetmelikler vardır.Pek çok ülkede köpeklerin tasma numarası veya tetavür (dövme) ile kalıcı olarak iÅŸaretlenmesi, vesikalanması ve hayvanın çevrede başıboÅŸ bırakılmaması yasa gereÄŸidir. Sorun karşısında hayvan sahibine, trafik suçlarında olduÄŸu gibi para cezası verilmektedir. Amerika, Almanya ve Fransa bu uygulamanın öncülüğünü yapan ülkelerdir. KısırlaÅŸtırma kliniklerinin açılması ve kısırlaÅŸtırılmayan köpeklerden alınan vesika ücretinin yüksek tutulması, gereksiz üretimin kontrol edilmesini amaçlamaktadır. Köpeklerin kuduz hastalığına karşı gereÄŸi gibi aşılanmaları da pek çok ülkede yasa gereÄŸidir. KısırlaÅŸtıma kliniklerinden ve vesika ücretlerinden saÄŸlanan gelir, halk eÄŸitimi için kaynak oluÅŸturmaktadır. Köpek çalmak, terk etmek, zehir veya silahla öldürmek pek çok ülkede ağır ceza gerektiren suçlardır.Hasta, yaralı, yaÅŸlı, istenmeyen ya da evsiz köpeklerin yok edilmesi (euthanasia) ancak dikkatli incelemelerden sonra, hayvan korkutulmadan ve uyutularak yapılabilmektedir. Hayvanların son dakikalarının acısız, korkusuz ve hoÅŸ geçmesi için özen gösterme konusunda hayvan uyutan görevlilerin eÄŸitilmeleri, bazı ülkelerde yasa gereÄŸidir.Türkiye'de köpeklerle ilgili iÅŸe yarar bir yasa henüz yoktur. Hayvan hakları ve köpek idaresi konusunda eÄŸitim yapıldığı da söylenemez. Genel durum ise oldukça iç karartıcıdır.MeÅŸhur hikaye malum: Ãœlkenin birisinde, ırmak kenarında bir köy varmış. Bu köyde her yıl, yağışlı mevsimlerde, ırmağın taÅŸan suları, evleri yıkar, tarlaları bozar, kimi insan ve hayvanları alıp götürürmüş. Ä°nsanlar, bu doÄŸal afet karşısında çaresiz kalır, aÄŸlaşır ve canlarını kurtarmaya çalışırmış. Sonra, sular çekilince tekrar evlerine tarlalarına döner, olanları unutur, güle oynaya yaÅŸarlarmış.Anlaşılan o ki; haksız yere pek çok köpek ve kedi vurulacak, zehirlenecek, acı çekecek. Bunu insanlar izleyip psikolojik yaralar alacak. Ardından sokaklar başıboÅŸ, aç, periÅŸan, saÄŸlıksız köpeklerle tekrar dolacak. Sorun, yeni bir kuduz olayı yaÅŸanıp, yine birileri kudurup ölene kadar buzdolabına kaldırılacak. Sonra; sil baÅŸtan...Not: Kaynak listesi yazardan edinilebilir.aksoy@veterinary.ankara.edu.tr Prof. Dr. F. Tahir AKSOY (Ankara Ãœniversitesi Veteriner Fakültesi Öğretim Ãœyesi) 28 Ocak 2000, CumaÂ