Size altı ay süre, dediklerimizi yapmazsanız Ä°stanbul'u Dünya Mirası Listesi’nden atacağız

UNESCO, Ä°stanbul'a ÅŸimdilik sarı kart gösterdi, altı ay içinde eksiklerin tamamlanmaması halinde kenti, Dünya Mirası Listesi'nden çıkaracak.BirleÅŸmiÅŸ Milletler Bilim Kültür ve EÄŸitim TeÅŸkilatı (UNESCO), Ä°stanbul'u, Dünya Mirası Listesi'nden çıkarıyor. Geçen hafta Türkiye'ye gelen UNESCO Kültür Mirası Merkezi Genel Direktör Yardımcısı Minja Yang Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilileri, Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediye BaÅŸkanı, Fatih ve Eminönü Belediye BaÅŸkanları'yla görüştü. BüyükÅŸehir Belediyesi'nde yapılan geniÅŸletilmiÅŸ toplantıda, UNESCO'nun Ä°stanbul'a ÅŸimdilik sarı kart gösterdiÄŸini, altı ay içinde eksiklerin tamamlanmaması halinde kentin listeden çıkarılacağını söyledi. Türkiye, bu ihtimal gerçekleÅŸirse Afganistan, Honduras, Kamboçya, Uganda gibi ‘‘kültür varlıklarına düşman davranan ülkeler’’ kümesine girecek. Yang, Ä°stanbul'un tarihi eserlerin de iÅŸleneceÄŸi nazım imar planlarını 27 Haziran 2003'te Paris'te yapılacak yıllık konsey toplantısına yetiÅŸtirmesi halinde listede kalma ÅŸansının artacağını, bir yıl içinde yükümlülüklerini yerine getirmesi halinde ise listedeki yerini saÄŸlamlaÅŸtırıp geniÅŸletebileceÄŸini söyledi.Ä°stanbul, UNESCO ile yaptığı anlaÅŸmanın hangi ÅŸartlarını yerine getirmedi?- En son 1995'te Ä°stanbul Belediyesi yetkilileriyle bir araya geldik. Kentin imar planlarını bir yılda bitireceklerine ve buna tarihi eser envanterini ekleyeceklerine söz verdiler. Yedi yıldır planları bekliyoruz. Plana iÅŸlenmeyen eserler her an ortadan kaldırılabilir, en hafifinden çevresindeki yapılaÅŸmayla kent içinde boÄŸulabilir. Ä°stanbul'da son 30-40 yılda çok sayıda eser kaybolmuÅŸ, yok edilmiÅŸ. ÇaÄŸdaÅŸ kent hayatını kolaylaÅŸtırmak adına eserler gözden çıkarılabilir mi?- Her ülkenin, her kentin otoyollara ya da tren hatlarına ihtiyacı var. Ama bunları yaparken kültürel ve doÄŸal yapıya zarar vermeyecek bir planlamaya gidilmesi gerekli. Türkiye maalesef bu konuda yetersiz kaldı. Elindeki olaÄŸanüstü hazineyi doÄŸru deÄŸerlendirmedi. Tahrip etti. AnlaÅŸmaya göre devletler bu varlıkları korumak, tanıtmak ve eÄŸitim müfredatına sokup gelecek kuÅŸaklara üstünde oturdukları deÄŸerleri anlatmak, üniversitelerinde bu konuda yapılan araÅŸtırmalara destek vermek zorunda. Ama Türkiye bunları yapmadı. Ä°stanbul'da Tarihi Yarımada içinde dört bölge Dünya Mirası Listesi'nde yer alıyor: Süleymaniye, kent surları, Sultanahmet arkeolojik park alanı ve Zeyrek. Surların bir parça restore edilmesi dışında, diÄŸer üç bölge için tek bir adım bile atıldığını söyleyebilir misiniz?Yasa deÄŸiÅŸikliÄŸi gerektiren düzenlemelerde UNESCO daha esnek davranamıyor mu? - Evet, esnek davranıyor. Bu durum ülkelerin anayasasına göre deÄŸiÅŸiyor. Mirasın korunmasında bazı ülkeler yetkiyi merkezi idareye vermiÅŸ, bazıları yerel yönetimlere. Türkiye'de yetkilerin büyük bir bölümü merkezin elinde. Oysa yılların deneyimi gösterdi ki Kültür Bakanlığı bu eserlerin takibini yeterince yapamıyor ve onaramıyor. Merkez, yetkilerini yerel oluÅŸumlara devretmeli. Düzenlemenin yasal çerçevesi, tarafları belirlenmeli. BaÅŸka ülkeler bunu yaptı ve kısa zamanda önemli mesafeler aldı.ESKÄ° EVLER YAKILIYORSüleymaniye ve Zeyrek'teki eserler neden önemli? GeçmiÅŸte UNESCO sadece anıtsal yapıları listeye alıyordu. Bu yaklaşım deÄŸiÅŸti mi?- Evet. Köyler, kentler, mahalleler ve Kapadokya'daki gibi kültürel ve doÄŸal peyzajları da listeye almaya baÅŸladık. Siz, Süleymaniye ve Zeyrek'in en az Ayasofya kadar önemli olduÄŸunu anlamıyorsunuz. Süleymaniye'deki sokak ve evlerin en az Süleymaniye Camii kadar deÄŸerli olduÄŸunu bilmiyorsunuz. UNESCO, en az anıtlar kadar kentin hikayesine de önem vermeye baÅŸladı. Süleymaniye ve Zeyrek'teki ahÅŸap yapıların ve tepelerden aÅŸağı doÄŸru martı gibi süzülerek inen sokakların bir örneÄŸini dünyada bulamazsınız. Bazıları, insanın hikayesi geçici, eserler ise kalıcı diye düşünüyor.- Olur mu? Bu sokaklar, bu evler yüzyıllar içinde bu ÅŸehirde varolmuÅŸ insanın hikayesini de bize taşıyor. Bir kentin hikayesi kayboldu mu anıtın deÄŸeri kalmaz. Süleymaniye ve Zeyrek'te son 20 yılda çeÅŸitli zamanlarda çekilmiÅŸ fotoÄŸraflara baktığımızda birçok evin yakılarak yok edildiÄŸini, arsalarına otopark yapıldığını gördük. Bunları kurtarmak için merkezi ve yerel yönetimler adım atmadı. Ãœniversite ve sivil toplum kuruluÅŸları duyarsız kaldı. Biz Süleymaniye ve Zeyrek'i insanlığın ortak kültürel varlıkları listesine aldık ama yerel yönetimler, bu bölgenin UNESCO tarafından listeye alındığı gösteren bir tabela bile asmamış. BaÅŸka ülkeler bu listeye girmek için birbiriyle kıyasıya yarışıyor.Listeye girme koÅŸulları nelerdir, liste neden bu kadar önemli?- Çünkü bu listede yer alan varlıklar tescil edilmiÅŸ oluyor. UNESCO bu listeye girenlere parasal destek vermiyor ama istenirse, koruma projeleri için teknik destek saÄŸlıyor, projelerin tanıtımını üstleniyor, Dünya Bankası ve Avrupa BirliÄŸi'nden mali destek bulunmasına yardımcı oluyor. ÖrneÄŸin, Fener ve Balat Semtlerinin Kentsel Rehabilitasyon Projesi'nin yapımına Fatih Belediyesi ile UNESCO öncülük etti. UNESCO yetkilileri projeyi AB'ye götürdü ve AB hemen bu projeyi üstleneceÄŸini ilan etti. TURÄ°STLERÄ°N BAÅžVURU KAYNAÄžIÄ°stanbul'a gelen turist sayısının 2 milyondan 10 milyona çıkarılması hedefleniyor. Listede kente ayrılan yerin geniÅŸlemesi bu hedefe ulaşılmasına yardımcı olabilir mi?- Olabilir. Çünkü Ä°stanbul gibi kentlere gelenler deniz ve güneÅŸ dışında öncelikleri olan turistlerdir. Dünya Mirası Listesi, kültür gezilerine çıkanların baÅŸvuru kaynağı. Ama biz yaÅŸayan kentlerin, ören yerleri gibi boÅŸaltılıp, teatral bir alana dönüştürülüp, sadece turizme yönelik fonksiyonlara açılıp orada yaÅŸayan insana kapatılmasına karşıyız. Kentin kültürel florasının devam etmesini, kadın sünneti gibi kötü gelenekler dışında kalan töre ve ritüellerin yaÅŸamasını savunuyoruz.Ama turizmi de destekliyorsunuz.- Elbette destekliyoruz. Ama kestirmeden deÄŸil! Ãœlkelerin bir kısmına ören yerlerinde kazı yapmalarını ve tarihi mirasın bir bölümünün açığa çıkarılarak bu bölgeye konaklama tesisleri yapılmasını öneriyoruz. Oradan elde edilen kaynağın yine aynı bölgeye harcanarak toprak altında kalan diÄŸer bölümlerin de açığa çıkarılmasını tavsiye ediyoruz.UNESCO Dünya Mirası Listesi açısından Türkiye'nin önemi nedir?- Kültürlerin kavÅŸağındaki Türkiye'nin önemi çok büyük. Türkiye, listedeki yerini beÅŸ, on katına çıkarabilecek potansiyele sahip. Bunu bilmelisiniz.Ä°stanbul ne yapmalı?- Öncelikle peyzajını korumalı. Tarihi Yarımada'ya yüksek binaların yapımına son verilmemeli, yapılanlar yıkılmalı. Altyapı çalışmaları yapılırken çevrenin etkilenmemesi saÄŸlanmalı. ÖrneÄŸin, Yenikapı'da çok önemli sivil mimari örneklerini barındıran bir mahalle var. BoÄŸaz Tüp GeçiÅŸi Projesi yapılırken buranın yok olmasını önleyici tedbirler alınmalı. AhÅŸap ve kagir yapıların çatı onarımından baÅŸlanarak restore edilmesi için acil projeler yapılmalı. Yerel yönetimlere daha fazla yetki, sivil topluma daha fazla denetim olanağı verilmeli.Bir yer nasıl DÃœNYA MÄ°RASI olur?1. Ãœye ülkeler dosyayla baÅŸvururBir ülke Dünya Mirası AnlaÅŸması'nı imzalayarak, kültürel ve doÄŸal mirasını koruyacağını taahhüt edip üye ülke olur. Ãœye ülke, uluslararası deÄŸer olarak düşündüğü alanların listesini bu alanın nasıl korunduÄŸunu, detaylı bir planla UNESCO Dünya Mirası Merkezi'ne teslim eder.2. Dünya Mirası Merkezi dosyayı danışmanlara yollarDünya Mirası Merkezi, adayları sunmak, doÄŸru format ve gerekli haritalarla dokümanlar hazırlamak konusunda üye ülkeye destek olur. Aday dosyaları teslim alındığında, merkez belgelerin eksiksiz olup olmadığını kontrol eder ve danışman heyetlere gönderir. 3. Dosya üç danışman heyetten geçerDeÄŸerlendirmeler Uluslararası Anıtlar ve Siteler Konseyi (ICOMOS), Dünya Koruma BirliÄŸi (IUCN) ve Uluslararası Kültürel DeÄŸerleri Koruma ve Düzenleme Çalışmaları Merkezi'nden (ICCROM) geçer.4. Dünya Mirası Komitesi karar verir6 yıl için seçilen 21 üyeden oluÅŸan komite yılda bir kez Dünya Mirası Listesi'ne girecek alanlara karar verir. Ayrıca koruma altındaki alanlar hakkındaki raporları da inceler, Dünya Mirası AnlaÅŸması için yerine getirilmesi gereken kararları alır.Neden tereddütteyiz?Biz Ãœsküdar, Eyüp, Galata-BeyoÄŸlu gibi üç önemli tarihi alanın da listeye girmesini istiyoruz. Ama Kültür Bakanlığı ve Ä°stanbul yönetiminin listede mevcut yerlere gösterdiÄŸi ilgisizliÄŸi dikkate aldığımızda tereddüt ediyoruz. Buna raÄŸmen, konuyu görüşmek için toplantılara Ãœsküdar, BeyoÄŸlu ve Eyüp belediye baÅŸkanlarını da çağırdık. Dünyanın en önemli doÄŸal oluÅŸumlarından biri olan ve kıyılarında binlerce tarihi eser bulunan Haliç ve BoÄŸaziçi de bu listede yer almalı. Bu konuda çalışmalarımız sürüyor.TÃœRKÄ°YE'DEN DÖRT YER VARTarihi yarımada, Kapadokya, DivriÄŸi Ulu Cami, Pamukkaleİçinde Türkiye'nin de bulunduÄŸu 176 ülke UNESCO Dünya Mirası konvansiyonuna katıldı. Dünya Mirası Listesi'ne 125 ülkeden 730 doÄŸal ve kültürel alan girebildi. 51 ülkeden bir eser bile bu listeye girmeyi baÅŸaramadı. Ä°stanbul Tarihi Yarımadası 1986'da Dünya Mirası Listesi'ne girdi. UNESCO Dünya Mirası listesi’nde Tarihi Yarımada'nın yanısıra Kapadokya, DivriÄŸi Ulu Cami ve Pamukkale yer alıyor.Â