Sivri diÅŸli nazik kurt

Ä°kisinin de soyadı wolf (kurt) sözcüğüyle baÅŸlıyor. Dünya Bankası BaÅŸkanlığı’ndan ayrılmaya hazırlanan James Wolfensohn virtüözite düzeyinde çellist, sanatsever bir kurt. Yerine aday Paul Wolfowitz ise Pentagon’daki malum demir yumruklu yeni saÄŸcı ideolog, Irak iÅŸgalinin mimarı. Oysa, bu kadar kolay deÄŸil onu tanımlamak: Çünkü aynı zamanda çok kibar, her fikri sabırla dinleyen, Demokrat Parti üyesi (!) bir akademisyen. Çanakkale Savaşı’ndaki bağımsızlık ruhuna hayran. Bağımsız Filistin’i, açık toplumu savunuyor. Kan bağı taşıdığı Ä°srailli yerleÅŸimcileri eleÅŸtiriyor. Sevgilisi Türkiye baÄŸlantılı, feminist Arap. Ä°ÅŸte size kafa karıştırıcı bir bilanço.6 Mayıs 2003’te CNN Türk’teki röportajda, ErdoÄŸan Hükümeti’ni Irak savaşında ABD’yi yeterince desteklememekle suçlaması ve ağır dille eleÅŸtirmesi Türkiye’de ÅŸok etkisi yaratmıştı. Herkes bu tepkinin sonrasını bekliyordu. 15 gün sonra TÃœSÄ°AD ve Türk Amerikan Ä°ÅŸ Konseyi sondaj için Washington’a gitti. İçlerinden Åžerif Egeli, eski dostunu Pentagon’da ziyaret etti. Egeli’ye ilk sorusu ÅŸuydu: ‘Türkiye’de günün adamı olmuÅŸum. Söyle bakalım, kimler beni daha çok seviyor; hanımlar mı beyler mi?’En ciddi konuları görüşürken bile kaybetmediÄŸi espri zekası en belirgin özelliÄŸi Wolfowitz’in. Sesini yükselttiÄŸini duyan olmamış hiç. Monoton ifadeyle konuÅŸuyor; tebessümü en sert sözcüklerde bile eksilmiyor. Türk dostlarının anlattığına bakılırsa vefakar, iliÅŸkilerde özenli. Vaaz vermek yerine, bilgiye dayalı her fikri dinleyen, tartışan, anlamaya çalışan bir entelektüel. ‘MüthiÅŸ bir zekaya sahip’ diyor herkes onun için.Zekası matematik biliminin kaybı, yeni sağın kazancı. Babası, Amerika’nın önde gelen istatistikçilerinden Jacob Wolfowitz bir röportajda söz ondan açılınca şöyle demiÅŸti: ‘Paul’un matematiÄŸi bırakması gerçek kayıp...’Jacob Wolfowitz, istatistik bilimine ve iletiÅŸim teknolojilerine nonparametik inferans, minimum uzaklık metodu, bilgi kodlama konusunda büyük katkılarda bulunan bir akademisyendi. 1920’de, 10 yaşında VarÅŸova’dan New York’a göçmüştü. Avrupa’da güçlenen anti semitizmden kaçmıştı. Geride kalan tüm yakınları Nazi soykırımında öldü. Baba Wolfowitz acısını 1943’te doÄŸan oÄŸlu Paul ve ardından gelen kızı Laura’yla unutmaya çalıştı. Uzun yıllar Cornell Ãœniversitesi’nde matematik dersi verdi. 1981’de öldüğünde ülkenin en saygın istatistik ödülü onun adını aldı. NOBELLÄ° ROMANCI ONU YAZDI Paul önce babasının izinden yürüdü. 12 yaşında ödevlerinde ABD’nin Çin’le ticari iliÅŸkilerini tartışıyordu. 13’ünde izci kampında Andersonville’in savaÅŸ esirleri kampını anlattığı 800 sayfalık romanını bitirdi. Cornell Ãœniversitesi’nde matematik ve kimya okurken hayali Nobel almaktı. 1963’te yüksek lisansını tamamlayıp, Chicago Ãœniversitesi’nde doktora programına yazıldığında hayata bakışı netleÅŸecekti. Siyaset bilimi kürsüsü, Leo Strauss ve yeni muhafazakarların kalesiydi. Sınırlı nükleer savaşı gerekli bulan strejist Albert Wohlstette’ın parlak öğrencisiydi. Allan Bloom’dan etkilendi. Hocası, Kubrick’in film kahramanı Dr. Strange Love’a, Wolfowitz ise Nobelli yazar Saul Bellow’un romanı Ravelstein’e ilham olacaktı. Pentagon’un ÅŸahinleri genç akademisyeni, dört yıl siyaset bilimi dersi verdiÄŸi Yale Ãœniversitesi’nde keÅŸfetti. 1977’de BaÅŸkan Ford’un Savunma Bakanlığı’na alındı. Ä°ÅŸi, Sovyetler’le nükleer silah pazarlığında strateji geliÅŸtirmekti. Andy Marshall baÅŸkanlığında, 2000’lerin savaÅŸ teorilerini geliÅŸtiren Lewis Libby, Donald Rumsfeld, Richard Armitage, James Roche ekibine girdi. Office of Net Assessment’ta yüksek teknoloji, az askerle giriÅŸilecek kıtalar ötesi savaÅŸların planları yapılıyordu. Ä°nsansız uçaklar, akıllı füzeler, nötron, haberleÅŸme durduran bombalar geliÅŸtirecek sistemi oluÅŸturmaktı amaç. Demokrat Carter’ın döneminde, Wolfowitz yeni bir birim kurdu: US Central Command, Körfez, Afganistan ve Irak savaşını yönetecekti.KURT AŞÇI YARIÅžMADAEnver Sedat, Ä°srail’le anlaÅŸma masasına oturmuÅŸtu. Bu örneÄŸi incelemeye giriÅŸti. Tarihi konuÅŸmasını Arapça dinleyebilmek için üç yıl metroda teyple dil çalıştı. Çince öğrenip ikili iliÅŸkilerin geliÅŸmesine, ayrıca Filipin’in demokrasiye yöneltilmesine yardım etti.Yıldızı Reagan iktidarında parladı. 20 yıl önce CIA güdümlü darbeyle iktidara gelen, elçilikten aldığı solcu listesiyle önce beÅŸ bin kiÅŸiyi, ardından kendi listesiyle 500 bin kiÅŸiyi ortadan kaldıran Endonezya diktatörü Suharto’nun balans ayarına ihtiyacı vardı. 1986’da, ABD Büyükelçisi sıfatıyla Cakarta’nın yolunu tuttu. Müslüman ülkenin en popüler Musevi büyükelçisi oldu. Dil öğrendi, halka karıştı, bir kadın dergisinin yemek yarışmasında üçüncü oldu. Suharto’ya açık toplumun nimetlerini anlattı.1989’da Washington’a döndüğünde dostu Dick Cheney, Bush’un Savunma Bakanlığı’na getirilmiÅŸti. Wolfowitz’in müsteÅŸarlık makamına astığı tablo uzaktan manzara, yakından bakınca Amerikan İç Savaşı’nın ceset dolu savaÅŸ alanıydı. ‘Bana, neyi engellemeyi çalıştığımızı hatırlatıyor’ diyordu. FELAKETÄ° BEKLERKEN Saddam Hüseyin’in Ä°ran ve Sovyetler’e karşı desteklenmesine baÅŸtan beri karşıydı. Saddam, 1990’da Kuveyt’i iÅŸgal etti. Çözüm arayan müsteÅŸar Türkiye’yi, Özal’ı yakın incelemeye aldı. Kılıçlar çekilmiÅŸ, Körfez Savaşı baÅŸlamıştı. Wolfowitz, Irak’a karadan müdahale, Kürt ve Åžii ayaklanması fikrini savunuyordu hararetle. Aynı günlerde ABD’ye yol gösterecek Savunma Planlama Kılavuzu’nu hazırladı. Metnin ilk hali Cheney’yi korkutunca, yeniden yazdı. Kılavuz, ABD yönetimine, global ya da yerel güce dönüşmeye çalışan tüm ülkeleri (Japonya, Almanya dahil) engelleme görevi veriyordu. ABD’yi doÄŸrudan ilgilendirmeyen olaylarda bile nükleer, biyolojik, kimyasal silah mübahtı. 1997’de Wolfowitz, Cheney, Perle’ün kurduÄŸu düşünce kuruluÅŸu Yeni Amerikan Yüzyılı Projesi, sihirli formülü daha da geliÅŸtirdi: ‘Pearl Harbor gibi katastrofik, katalizör bir olay ABD’ye liderlik fırsatı getirecektir...’1994’te Clinton iktidara geldi, ÅŸahinler Pentagon’dan uçtu. Wolfowitz, J. Hopkins Ãœniversitesi Uluslararası Ä°liÅŸkiler Bölümü’ne dekan atandı. Konferans, think tank görevleri yoÄŸundu. Okulda dünya politikası ve Bosna’daki vahÅŸetin irdelendiÄŸi birçok sempozyum düzenledi. Kalkınma üzerine master programı baÅŸlattı. Bölümde 1,5 yıl ders veren Soli Özel, Wolfowitz’in Türkiye ilgisini net olarak hatırlıyor. Buna raÄŸmen yazdığı incelemeyi götürdüğünde, teÅŸekkür edip ‘DeÄŸerlendirme zamanım olmayabilir’ cevabı aldığını unutmamış. Özel, çok keskin görüşlere sahip olmasına karşın, eski dekanının üslubunun hiç sert, saldırgan, ayrımcı olmamasına dikkat çekiyor: ‘Dünyada istediÄŸi dönüşümü saÄŸlamak adına zor kullanmayı savunmakla birlikte kesinlikle Ä°slam düşmanı deÄŸildi.’ 2002’de Bush’u bağımsız Filistin devleti fikrine ikna etmeye çalışması, aynı günlerde Beyaz Saray önünde gösteri yapan Ä°sraillilere, Yahudi yerleÅŸimcilerin hatalı davrandığını anlatmaya çalışması, kızkardeÅŸi ve diÄŸer yakınları Ä°srail’de yaÅŸarken Likud’u desteklememesi bu tezi destekliyor. ÇAPKINLIK KURBANIOÄŸul Bush, Beyaz Saray’a yerleÅŸtiÄŸinde Savunma Bakanlığı’nın bir numaralı adayı Wolfowitz, çapkınlığı nedeniyle ancak Rumsfeld’in yardımcısı olabildi. ‘Katastrofik fırsat’ 11 Eylül’le Amerika’nın kapısını çaldı. Ä°ki gün sonra Camp David’de yapılan ilk deÄŸerlendirme toplantısında Bush’un yakınına oturdu Wolfowitz. Kısık sesle yanındakine tezlerini anlatırken Bush duydu. Merak edip sordu. ‘Irak’ı hemen vuralım, Saddam’ı devirelim’ dedi Wolfowitz. ‘Tüm Arap dünyasında demokrasi hareketini baÅŸlatır.’ SoÄŸuk bir rüzgar esti salonda. DışiÅŸleri Bakanı Powell’ın tepkisiyle yeniden Afganistan konuÅŸulmaya baÅŸlandı.Wolfowitz kararlıydı. Rumsfeld’in günlük Beyaz Saray ziyaretlerine katıldı. Bush’a fikrini tekrarladı. Dünya kamuoyunun muhalefetine karşın sıra Afganistan’dan sonra onun iÅŸaret ettiÄŸi Irak’a geldi. Ä°ÅŸgal tamamlandı, Saddam yakalandı. Ama operasyonun gerekçesi olan ‘kitle imha silahları’ bulunamadı, Irak/El Kaide/11 Eylül arasında baÄŸ kurulamadı. Vanity Fair’deki röportajda şöyle diyordu: ‘Gerçek ÅŸu ki, ABD hükümeti ve bürokrasiyle ilgili birçok nedenden dolayı herkesin hemfikir olacağı bir gerekçeye odaklanmak lazımdı. Bu da kitle imha silahlarıydı.’Evdeki hesap çarşıya uymamıştı. Wolfowitz, ‘petrol denizinde yüzen’ Irak’ı 10 bin asker ve küçük bir bütçeyle ‘demokrasiye’ kavuÅŸturmayı, dünyaya yılda 100 milyar dolarlık petrol satar hale getirmeyi planlamıştı. 170 bin asker bile yetmedi. Harcama 350 milyar doları buldu. Petrol üretimi dibe vurdu. Bu arada Ebu Garib gibi utanacağı skandallara ortak oldu.Suriye ve Ä°ran planları hazırlayan Wolfowitz’e yol görünmüştü. Bush onu onore etti, Dünya Bankası BaÅŸkanlığı’na aday gösterdi. ‘ÇoÄŸunluk bankayı altüst edeceÄŸimi düşünüyor, bu benim yöntemim deÄŸil’ diyordu geçen hafta Le Figaro’ya. Endonezya’da kredi desteÄŸinin kalkınmadaki rolünü görmüştü. EÄŸer baÅŸkan seçilirse dünyada yoksulluÄŸa, yolsuzluÄŸa karşı savaÅŸacaktı.Türkiye ve dünya basınının iyimserleri de aynı fikirde. Wolfowitz’in üçüncü dünya yanlısı olduÄŸu, geçmiÅŸte aynı kökenden gelen McNamara gibi Dünya Bankası’nı tüm dünyanın yararına etkili biçimde kullanacağı savunuluyor. 184 ülke temsilcisi nisanda baÅŸkanlığını onaylarsa sonucu birlikte göreceÄŸiz. ENTELEKTÃœEL AÅžIK Cornell Ãœniversitesi’nde Wolfowitz’le, Clare Selgin’i buluÅŸturan UzakdoÄŸu kültürü merakıydı. Endonezya Antropolojisi uzmanı Clare’le 1968’de evlendi. Üç çocukları oldu. 1990’ların sonunda kalbini önce sekreterine, sonra yöneticisi olduÄŸu National Endowment for Democracy’de, Ä°slam Bölümü’nün baÅŸkanı Shaha Ali Rıza’ya kaptırdı. Çerkez kökenliydi Shaha. Tunus’ta doÄŸmuÅŸ, Libya’da büyümüştü. Bir kardeÅŸi Ä°stanbul’da yaşıyordu. O günlerde Kıbrıslı Türk eÅŸinden yeni ayrılmıştı. Wolfowitz’in aksine dışa dönük, tepkisel, konuÅŸkandı. Cazibesi kadar, Ä°slam ve demokrasi, Filistin, feminizm yaklaşımıyla onu etkiledi. Wolfowitz 2002’de eÅŸinden ayrıldı. Shaha ÅŸimdi Dünya Bankası’nda çalışıyor. Eski eÅŸine bakılırsa, ‘Irak’ta demokrasiye geçiş’ konusunda uyuÅŸamasalar da çiftin aÅŸkı sürüyor. ÇANDAR’IN VEFALI DOSTU Shaha’nın yardımıyla, 1995 sonrasında birçok Türk dost edindi Wolfowitz. Gazeteci Cengiz Çandar’la arkadaÅŸlığı geliÅŸerek sürdü. Andıç kurbanı olduÄŸunda, ilk arayıp soranlardan biriydi. Kemal Derviş’i 2000 yılında onun evinde düzenlenen bir kurufasulye pilav partisinde tanıdı. Hopkins için bağış toplamak amacıyla Türkiye’ye geldiÄŸinde, Rahmi Koç ve Mustafa Koç’un konuÄŸu olurdu. 1998’de verdikleri yemekte Çanakkale Savaşı bilgisiyle çevresindekileri ÅŸaşırtmıştı. Ertesi yıl 30 öğrencisini dostlarının desteÄŸiyle Çanakkale’ye getirdi. Bankacı Güven Nil’in bağına da uÄŸradılar. SÃœRPRÄ°ZCÄ° STRATEJÄ°ST Yeni saÄŸcı deÄŸil, liberal olduÄŸunu savunan Wolfowitz’i ön plana çıkaran dört düşünsel özelliÄŸi var: Entelektüel merak, sorgulama sabrı. Ummadık olayların gerçekleÅŸeceÄŸine dair ısrar. Amerika’nın büyüklüğüne sonsuz inanç. Caydırıcı politikaların önemini savunması. DERBEDER DEKANJohn Hopkins’teki dekanlık döneminde iÅŸe eski model otomobiliyle gelirdi. Elindeki çanta, odası, masası tepeleme evrak doluydu. Her sabah koÅŸu yapar, çarÅŸambaları kantinde öğrencilerle kahvaltı ederdi. O dönemde, aynı bölümde ders veren Soli Özel, geçenlerde bir eski öğrencisiyle karşılaÅŸtığını ve yorumunu unutamadığını söylüyor: ‘Yahu bizim Wolfie ne kadar kafa adamdı. Günün birinde böyle olacağı hiç aklına gelir miydi?’Â