Sivas Davası'nın 7 yıllık seyri

Sivas olayları ile ilgili dava süreci şöyle gelişti: 

Halk ozanı Pir Sultan Abdal'ı anma etkinliklerinde, 2 Temmuz 1993 günü cuma namazından çıkan bir grup, Aziz Nesin'in, Salman Rüşdi'nin ''Şeytan Ayetleri'' isimli kitabını Aydınlık Gazetesi'nde yayımlamasını bahane ederek, Madımak Oteli'ni ateşe vermişti. 

Sanatçıların da aralarında bulunduğu 37 kişinin hayatını kaybettiği olaylardan sonra başlatılan soruşturmalar kapsamında Kayseri DGM'de 94 kişi hakkında 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'namuhalefet, Sivas Ağır Ceza Mahkemesi'nde 78 kişi hakkında ''yangın çıkartarak 35 kişiyi öldürmek, 45 kişiyi öldürmeye tam kalkışmak'', Sivas Asliye Ceza Mahkemesi'nde ise 102 kişi hakkında 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na muhalefet suçlarından dava açıldı. 

Sivas ve Kayseri'de açılan üç ayrı dava, güvenlik gerekçesiyle Ankara'ya alındı. Ankara Ağır Ceza ve Asliye Ceza mahkemelerinin görevsizlik kararı vermesi üzerine, dosyalar Ankara DGM'ye gönderildi.Ankara DGM de oyçokluğu ile görevsizlik kararı vererek, bu konudaki uyuşmazlığı çözmesi için üç ayrı dava dosyasını Yargıtay'a gönderdi. 

GÖREVLİ MAHKEME ANKARA DGM

Yargıtay'ın, ''sanıkların eylemlerinin TCK'nın 146. maddesi kapsamında değerlendirilmesine ve davaya bakmakla görevli mahkemenin Ankara DGM olduğuna'' karar vermesinin ardından, dosya tekrar bu mahkemeye geldi. 

Ankara 1 No'lu DGM'de, 79'u tutuklu 124 sanığın yargılanmasına, 21 Ekim 1993 Perşembe günü başlandı ve 18 duruşma sonunda 26 Aralık 1994 Pazartesi günü hüküm kuruldu.

DGM, 124 sanıktan 26'sını, 'birden ziyade kişiyi yangın çıkarmak suretiyle öldürme, faili belli olmayan adam öldürme'' suçlarından 20 yıl hapis cezası çarptırdı, ancak olayda yazar Aziz Nesin'in tahrikini gerekçe göstererek cezaları 15 yıla indirdi.

Mahkeme, 60 sanığı 2911 sayılı Kanunu'na muhalefet suçundan 3'er yıl hapis cezası mahkum etti. Yakalanamayan eski Sivas Belediyesi Meclis Üyesi Cafer Erçakmak'ın dosyasını ayıran mahkeme, 37 kişinin deberaatını kararlaştırdı. 

Karar, dönemin Ankara DGM Başsavcısı Nusret Demiral ile müdahil avukatlarınca temyiz edildi.

ÅžEVKET KAZAN'IN KATILMA Ä°STEMÄ°

Eski Adalet Bakanlarından, kapatılan RP'nin Genel Başkan Yardımcısı Şevket Kazan, sanık avukatı olarak duruşmalara katılma talebinde bulundu. 

Müdahil avukatları, bir milletvekili olarak Kazan'ın, Anayasa'ya göre, ''devletin anayasal düzenini bozmaya kalkışma'' suçundan yargılanan sanıkların avukatlığını yapamayacağını belirterek, itiraz ettiler. Mahkemenin talebini reddettiği Kazan, duruşma salonunu terk etmek zorunda kaldı. 

YARGITAY BOZDU

Temyiz başvurularını inceleyen Yargıtay 9. Ceza Dairesi, olayın TCK'nın 146. maddesi kapsamına girdiğine karar verdi. Daire, sanıklardan 42'sinin bu maddeye göre idam, 39 sanığın da TCK'nın 146-3maddesinde öngörülen ''Anayasal düzeni zorla bozmaya kalkışmaya iştirak'' suçundan 5 ile 15 yıl arasında değişen ağır hapis cezasıyla yargılanması gerektiğini bildirdi. 

Yargıtay, 25 sanığın beraatına ilişkin kararı onarken, 3 sanık hakkında verilen 3'er yıllık mahkumiyeti ise gerekçeleri yazılmadığı için bozdu, yine 3'er yıl hapis cezalarına mahkum olan 14 sanığın da beraat etmeleri gerektiğini bildirdi. 

Aziz Nesin'den dolayı bazı sanıkların cezalarında ''ağır tahrik'' gerekçesiyle yapılan indirimi yerinde bulmayan Yargıtay, bazı sanıklarhakkında ölen maktul ve mağdur sayısınca ayrı ayrı uygulama yapılması gerekirken, tek ceza tayini öngörülmesinin de yasaya aykırı olduğunu belirtti. 

Ä°KÄ°NCÄ° YARGILAMA

Ankara 1 No'lu DGM'de, bozma kararından sonra, 19 Kasım 1996 Salı günü ikinci kez görülmesine baÅŸlanan dava, 14 duruÅŸma sonra karara baÄŸlandı.Â

DGM, ikinci yargılamada, bozma ilamına büyük oranda uydu. Mahkeme, ikinci kararında, 33 sanığı idam cezasına mahkum ederken,4 sanığı 20'şer yıl, 1 sanığı 15 yıl, 27 sanığı 7 yıl 6'şar ay, 2 sanığı 5'er yıl ağır, 1 sanığı ise 2 yıl hapis cezasına çarptırdı. DGM, ilk yargılama sonunda 3'er yıl hapis cezasına mahkum edilen 11 sanık hakkındaki ilk kararında direnirken, 14 sanığın beraatını kararlaştırdı. Mahkeme, 6 sanık hakkındaki dava dosyasının ayrılmasınakarar verirken, kararla birlikte tutuklu 4 sanığı tahliye etti. 

YARGITAY'DAN Ä°KÄ°NCÄ° BOZMA

Yargıtay 9. Ceza Dairesi, bu kez, 33 sanık hakkındaki idam kararını usul yönünden bozdu. Daire, usul eksikliği olarak sanıkların ''nüfus cüzdanlarındaki mühürlerin okunmaması ve soyadlarındaki çelişkiyi'' gösterdi. 

7 yıl 6 ay ağır hapis cezasına çarptırılan Muhammet Nuh Kılınç hakkındaki kararı ''sanığa bozmadan sonraki diyecekleri sorulmadığı için'' bozan Yargıtay, TCK'nın 146/3. maddesine göre ''Anayasal düzenizorla bozmaya iştirakten'' önce idam, daha sonra indirim yapılarak 20 yıl ağır hapis cezasına mahkum edilen Sedat Yıldırım, Temel Toy, Ali Teke ve Durmuş Tufan hakkındaki hükümde ise bir eksiklik bulmadı. Bu sanıklar hakkındaki karar, diğer idam cezasına çarptırılan sanıklar arasındaki fiili ve hukuki irtibat bulunduğu gerekçesiyle bozuldu. 

Yargıtay, Yusuf Şimşek hakkındaki hükmü ise ''kamu hizmetlerinden yasaklanması süresinin fazla hesaplanması ve diğer idam cezasına çarptırılan sanıklar yönünden bağlantılı bularak'' bozdu. 2911 sayılı Yasa'ya göre ceza alan 11 sanık hakkındaki hüküm de bozuldu. Yüksek Mahkeme, 49 sanık hakkındaki hükmü ise onadı. 

DOSYA, 3. KEZ DGM'DE

DGM'de üçüncü kez görülmesine 26 Şubat 1999'da başlanan davada, sanıklar Mevlüt Atalay, Durmuş Tufan ve Ali Kurt, Pişmanlık Yasası'ndan yararlanmak istediklerini söylediler. 

Bu talep üzerine mahkeme, 3 sanığın Pişmanlık Yasası'ndan yararlanıp yararlanamayacaklarının bildirilmesi için İçişleri Bakanlığı'na müzekkere yazdı. Müzekkerinin cevabı, 26 Mayıs 2000'deki celsede geldi ve Bakanlık, 3 sanığın Pişmanlık Yasası'ndan yararlanamayacaklarını bildirdi. 

Ankara 1 No'lu DGM, davanın başladığı 21 Ekim 1993'ten sonra 6 yıl 7 ay 26 gün süren yargılama sonunda 3. kararını 16 Haziran 2000'de açıkladı. Mahkeme, bu kararında 33 sanığı idam, 4 sanığı 20'şer yıl, 1sanığı 15 yıl, 9 sanığı 7 yıl 6'şar ay, 1  sanığı ise 5 yıl ağır hapis cezasına çarptırırdı, 2 sanığın dosyasını ayırdı.

Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 10 Mayıs 2001 tarihinde, 20 yıl ağır hapis cezası alan Durmuş Tufan, idama mahkum edilen Mevlüt Atalay ve Ali Kurt hakkındaki hükümleri, Pişmanlık Yasası'nda yararlanma talepleri konusunda bir karar verilmemesi nedeniyle bozmuş, diğer cezaları onamıştı. 

Ankara 1 No'lu DGM, 4 Nisan 2002 tarihinde, sanıkların Pişmanlık Yasası'ndan yararlanma koşullarının oluşmadığına karar vererek, Ali Kurt ve Mevlüt Atalay'ı idam, Durmuş Tufan'ı da  20 yıl ağır hapis cezasına mahkum etmişti.

MAHKEME HEYETİ TAMAMEN DEĞİŞTİ

Dava başladığı zaman Ankara 1 No'lu DGM'nin Başkanı Muammer Ünsoy,üyeleri Yılmaz Çamlıbel ve Hakim Albay Ertan Urunga idi. Hakim Albay Ertan Urunga'nın 4. Kolordu Komutanlığı Adli Müşavirliği görevine atanmasının ardından yerine Hakim Albay Çetin Güvener getirildi. Sivas davasının ilk kararını Muammer Ünsoy, Yılmaz Çamlıbel ve Çetin Güvener'den oluşan heyet verdi. 

İlk karardan sonra Başkan Muammer Ünsoy, Yargıtay'a üye seçilirken, Hakim Albay Çetin Güvener emekli oldu. Sivil üye Yılmaz Çamlıbel ise önce Ankara 3. Asliye Ceza Mahkemesi Hakimliği'ne, daha sonra da Ankara 9. Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığı'na atandı. 

Yargıtay'ın bozma kararından sonra ikinci yargılamada mahkemeye, Mehmet Orhan Karadeniz başkanlık ederken, üyelikleri ise Deniz Kıdemli Hakim Albay Erman Başol ve Metin Yüksel yaptı. 

Çıkarılan bir yasayla askeri hakim ve savcıların DGM'lerden alınmasının ardından Albay Başol, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Mahkemesi'ne atandı ve Hakim Yüksel de heyetten ayrıldı. Davada 3. kararı ise Başkan Karadeniz ile sivil üyeler Süreyya Gönül ve İsmail Tiryaki'den oluşan heyet verdi.