Sinemada Matrix devrimi

Bilimkurgu türüne getirdiği yenilikler nedeniyle ‘‘Bıçak Sırtı/Blade Runner’’ ve ‘‘2001’’ gibi filmlerle kıyaslanan ‘‘Matrix’’, uzun zamandır merakla bekleniyordu. ‘‘İnanılmaz olana inanın’’ sloganıyla tanıtılan ‘‘Matrix’’, nihayet yarın ülkemizde de gösterime giriyor.

Gösterime girdiği ilk üç günde Amerika'da milyonlarca dolar hasılat getiren ‘‘Matrix’’, kısa sürede ‘‘2001’’ ve ‘‘Bıçak Sırtı/Blade Runner’’ gibi türün kilometre taşlarından biri oldu. Engin bir hayalgücünün ürünü olan bu film, bilgisayarda oynanan video oyunlarının dilinin ve kültürünün sinemaya başarıyla uyarlandığı ilk film olma özelliği taşıyor.

‘‘Kötü bir gerçeklikte mi yaşamayı tercih ederdiniz, yoksa iyi bir sanal dünyada mı?’’ sorusunu sordurmayı amaçlayan ‘‘Matrix’’, bilimkurgu türüne son derece önemli yenilikler getiriyor, bunlardan en çarpıcısıysa bilgisayar efektlerinin modern sinema içerisinde bir kamera işlevi görmesi. Daha önce hiç kullanılmamış görsel efektlerle öyle başarılı bir görsellik yaratılmış ki, bu olanakla sinemada yepyeni bir hikáye anlatma tarzı ortaya çıkmış. Bu şekilde, sadece sinemada izlemenin son derece zevkli kılabildiği müthiş sahneler doğmuş. ‘‘Matrix’’ filmiyle birlikte, ilk defa bir filmde sanal teknoloji sırf görsel amaçlarla değil, aynı zamanda -ve özellikle- dramaturjik amaçlarla kullanılıyor. Yani özel efektler her zaman olduğu gibi bir tür cila değil, bizzat entrikanın ve olay örgüsünün temel ögeleri.

Çekimleri Avustralya'da yapılan filmin bazı sahnelerinde süper yavaş çekim teknikleri kullanılmış. Bu çekimler saniyede 12 bin kare çekebilen kameralarla yapılmış. ‘‘Matrix’’in senaryosunu yazan ve yöneten Wachowski kardeşler buna ‘‘mermi zamanlı görüntü’’ adını vermişler.

Bu arada ‘‘Matrix’’in, Wachowski kardeşlerin ikinci filmi olduğunu belirtelim. Biraderlerin ilk filmiyse başarılı bir kara film olan, ancak çok sınırlı bir izleyici kitlesine ulaşabilen ve başrollerini Gina Gershon ile Jennefir Tilly'nin paylaştığı ‘‘Bound’’. Yönetmen kardeşler ‘‘Matrix’’in kazandığı başarıdan sonra bütün röportaj tekliflerini geri çevirerek uzun bir tatile çıkmışlar.

‘‘Matrix’’ gibi karmaşık bir filmin konusunu anlatmak biraz güç bir iş ama deneyelim: 2070 yılının dünyasında gerçeğin direnişçilerinin şefi olan Morpheus (Laurence Fishburne) ve çetesi, sanal gerçeklikle yeryüzünü yöneten ana bilgisayar ağı Matrix'i ortadan kaldıracak bir kişiyi beklemektedirler. Genç bir hacker (bilgiyasayar korsanı) olan Thomas ‘‘Neo’’ Anderson (Keanu Reeves) bu iş için beklenen seçilmiş kişidir. Morpheus, Neo'ya dövüşmeyi öğretip onu Matrix'le mücadele etmeye gönderir. Neo'ya kimsenin hakkında bilgi sahibi olmadığı Matrix ile ilgili gerçekleri öğrenebilmesi için yardımcı olacak insansa Trinity (Carrie-Ann Moss) isimli güzel bir yabancı kadındır. Trinity ve Neo sonu belli olmayan zorlu bir maceraya atılırlar...

Kahramanlarının isimleri Hıristiyan kültürüne göndermeler yapan filmin senaryosu klasik mitolojik masallar ve efsanelerden de bol bol beslenmiş. Sinemanın temel prensiplerinden olan ‘‘gerçeğe karşı ilüzyon’’ kuralını yeniden hayata geçiren ‘‘Matrix’’in; Batman gibi çizgi romanlardan Lewis Caroll'un ‘‘Alice Harikalar Diyarında’’sına ve William Gibson'ın siberpunk romanlarına kadar uzanan çeşitlilikle tatlar içerdiği söyleniyor.

İçinde pek çok temanın bulunduğu ‘‘Matrix’’i bir gerilim-aksiyon filmi olarak nitelendirenler de var. Wachowski kardeşler pek çok şiddet görüntüsü içeren filmdeki kavga sahnelerinin Hong Kong stilinde çekilmesini istemiş. Bu konuda bir otorite olan filmin koordinatör koroegrafı Yuen Wo Ping, oyuncuların kung-fu dersleri almasını sağlamış. Yakın dövüş sahnelerinde müthiş bir görsel estetik yaratan Ping'in filmin başarısına önemli katkısı olmuş.

Wachowski kardeşler, ‘‘Matrix’’de gerçek ve sanal kavramlarını büyük bir açıklık ve netlikle birbirine karıştırıyorlar. Sanal dünyanın ‘‘hakiki’’, dış dünyanın yani uzlaşmaların ve kurumların egemen olduğu dünyanın ‘‘sahte’’ olduğunu söyleyen bu büyük filmi kaçırmayın!

MATRIX

THE MATRIX

Yönetmen ve senaryo: Andy ve Larry Wachowski

Görüntü yönetmeni: Bill Pope

Müzik: Don Davis

Koreografi: Yuen Wo-Ping

Oyuncular: Keanu Reeves (Thomas ‘‘Neo’’ Anderson), Laurence Fishburne (Morpheus), Carrie-Anne Moss (Trinity), Joe Pantoliano (Cypher), Hugo Weaving (Ajan Smith), Gloria Foster (Káhin)...

1999 ABD yapımı, 115 dk.