Sigara içmenin tüm organlar üzerine etkisi

Sigara vücüdumuzdaki hemen tüm organları etkiler, hastalıklara yol açar ve içenin genel sağlık düzeyini bozar (1).

Sigarayı bırakır bırakmaz sağlık faydaları görülmeye başlar ve hastalık risklerinin azalması, genel olarak daha sağlıklı bir hayata sahip olma gibi iyi etkileri uzun süre boyuca görülmeye devam eder (10).

Düşük nikotinli olduğu belirtilen sigaraların zararı ile diğer sigaralar arasında fark yoktur (9).

Sigaranın yol açtığı hastalıklardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz (2):

Sigara ve kalp hastalıkları

Sigara kalp hastalığına, inmelere ve kalp damar sistemi hastalıklarına yol açmaktadır.

Kalp damar sistemi hastalıkları (kalp kirizi, damar tıkanıklığı, inme gibi) Türkiye’de en çok ölüme neden olan hastalık grubudur (1).

Sigara damarlarda sertleşmeye yol açarak ve damarlarda pıhtı oluşumuna neden olarak kalp damar sisteminde tıkanıklıklara ve dolayısıyla kalp krizi veya inme gibi kalp-damar hastalıklarına yol açmaktadır. Sigara iskemik kalp hastalığı denen kalp krizi ve ilişkili hastalıkların %25’inden tek başına sorumludur (2).

Sigara kanın oksijen taşıma kapasitesini azaltırken kalp kasının oksijen ihtiyacını azaltır.

Sigara 2004 yılında hazırlanan bir rapora göre, Türkiye’de yılda 21317 kişinin kalp hastalığı nedeniyle ölümüne neden olmuştur. Kalp hastalığına bağlı ölümleri %16’sı sigaraya bağlıdır (1).

Sigara ve solunum sistemi hastalıkları

Sigara akciğerlere zarar verir. Sigara, nefes alışımız sırasında akciğerlere giren oksijenin hücrelere geçtiği en küçük birim olan keseciklerin (alveollerin) yıkımına yol açar (2).

Ayrıca, bronşların kasılması ve hipertrofi adı verilen hücre boyutlarının büyümesi nedeniyle havayolu direncinin artmasına neden olur. Kişinin oksijen almak için daha fazla güç sarfetmesine ve beraberinde sık ve yüzeysel nefes almasına yol açar. Ayrıca, solunum sistemini oluşturan hücrelerin genetiği üzerinde ve yapılarında bozulmaya yol açarak kanser oluşumunu tetikler (3).

Bütün bu değişimler sonucunda da çeşitli şikayetler ve hastalıklar ortaya çıkar. Bu şikayetlerin başında öksürük, balgam ve nefes darlığı gelir. Ortaya çıkan hastalıklar ise çok geniş bir yelpazeye yayılır. Bunlar arasında soğuk algınlığı ve grip gibi çok basit hastalıklar olduğu gibi, zatüre, astım, kronik obstrüktif akciğer hastalıkları olarak anılan kronik bronşit ve amfizem ve akciğer kanseri gibi çok ciddi hastalıklar da bulunmaktdır. Ayrıca tüberkülozun hem ortaya çıkmasına hem de çok daha karışık ve zor vakalar şeklinde kendini göstermesine neden olur (2).

Sigara tek başına akciğer kanseri vakalarının %90’ından kronik bronşit ve amfizem vakalarının ise %75’inden sorumludur (2).

Sigara ve kanser

Sigara ile nedensel ilişki kurulan ilk kanser türleri arasında akciğer ve gırtlak kanserleri bulunmaktadır (4). ABD’de akciğer kanserlerinin %85’i (5), dünya genelinde ise %90’ı sigara kökenlidir (2). Sigara içenlerin akciğer kanseri olma riski içmeyenlere göre erkeklerde 23 kat kadınlarda ise 13 kat fazladır (8).

Akciğer kanserinin sigara kullanımı ile ilişkisi en iyi bilinen kanser türüdür, ancak bu durum sigaranın başka kanser türlerine yol açmadığı ya da risk oluşturmadığı gibi yanılgı yaratmamalıdır. Sigara, özellikle dumana doğrudan maruz kalınan bölgeler olan ağız ve dudak ile gırtlak kanserlerinde de ciddi bir risk faktörüdür. Sigara gırtlak kanseri riskini 5 kat, tütün de ağız ve dudak kanseri riskini 4 kat artırmaktadır (6,7).

Vücudun hemen bütün organları, sigaradan solunumla alınan toksik (zehirli) maddelerin emilerek kan dolaşımına geçmesi sonucu kanser riski ile karşı karşıya kalmaktadır. Sigaranın risk faktörü olmadığı organ kanseri neredeyse yok gibidir. Özefagus (yemek borusu), pankreas, mesane ve böbrek kanseri, kolon kanseri, serviks (rahim ağzı) kanseri, karaciğer, beyin kanseri, erkeklerde prostat kanseri, mide kanseri ve lösemi, sigaranın neden olduğu veya risk faktörü olduğu düşünülen kanser türleridir (2).

Sigara ve diğer organlar üzerindeki olumsuz etkileri

Sigaranın yukarıda sözü edilen büyük ve ciddi etkilerinin yanı sıra, çok fazla üzerinde durulmayan veya yaşamı ciddi şekilde etkilemediği için gözardı edilen çok sayıda olumsuz etkisi bulunmaktadır.

Sigara;

saçlarda kötü koku ve renk değişikliğine,

beyinde ve psikolojik olarak bağımlılık, inme, beyin kimyasında değişiklik, anksiyeteye,

gözlerde katarakt ve maküler dejenerasyona bağlı körlüğe,

burunda koku alma duyusunda kaybına,

deride kırışıklıklar ve erken yaşlanmaya,

dişlerde lekelenme, plak oluşumu, diş eti hastalıklarına,

ellerde tar nedeniyle renk değişikliği, kan dolaşımının bozulmasına bağlı damar hastalıklarına,

ağız ve boğazda tat alma duyusunda kayıp, boğaz ağrısı, nefeste kötü kokusuna,

kalpte damarların zayıflaması ve tıkanıklığına,

akciğerlerde tıkanmayla ilerleyen ve öksürük, balgam, nefes darlığı,ile seyreden KOAH hastalığına

batında mide ve oniki parmak barsağında ülser, aort damarının batın kısmında anevrizmaya (yırtık),

kemiklerde osteoporoz (kemik erimesi), kalça ve omurga kırıklarına,

erkek üreme sisteminde sperm sayısında, hareketliliğinde ve şeklinde bozulma, kısırlık, impotansa (ereksiyon bozukluğu),

kadın üreme sisteminde ağrılı menstrüasyon, erken menopoz, kısırlık, gebe kalmada zorluğa,

savunma siteminde zayıflamaya,

ayaklarda ve bacaklarda dolaşım sisteminin bozulmasına bağlı damar hastalıkları, kangren, bacak ağrısı, Buerger hastalığına,

kan kanserine,

ameliyat sonrasında toparlanmanın ve yaralarda iyileşmenin gecikmesine neden olur (2).

Kaynaklar:

1)    �Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Projesi Hastalık Yükü Final Rapor. T.C. Sağlık Bakanlığı Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıshha Mektebi Müdürlüğü. Aralık 2004

2)    �Tobacco Atlas. Dünya Sağlık Örgütü Yayınları 2003. Sayfa 33. http://whqlibdoc.who.int/publications/2002/9241562099.pdf

3)    �http://www.emedicine.com/med/topic373.htm

4)    �Surgeon General 2004 Raporu

5)    �http://www.lungcanceralliance.org/facing/risks.html

6)    �http://www.cancerhelp.org.uk/help/default.asp?page=5592

7)    �http://www.emedicine.com/derm/TOPIC652.HTM

8)    �http://quitsmoking.about.com/od/tobaccostatistics/a/concerstats.htm (24.12.2007)

9)    �National Cancer Institute Factsheet – The Truth About “Light” Cigarettes:Questions and Answers

10)�http://old.ash.org.uk/html/factsheets/html/fact11.html (04.11.2008)

VAR0843 (Kasım 2008)