Sessiz ticaret

Kendi kendine sipariş verebilen buzdolabı, kıyafetlerin üzerindeki etiketleri okuyarak uygun programı belirleyen çamaşır makineleri, ürünlerin müşterilerle etkileşim halinde olması, ısı, nem veya sarsıntı sınırlarını aştıklarına ürünlerin uyarıda bulunması...

Bilim kurgu gibi görünen bu uygulamaların hayatımızın her alanına yayılması çok uzak görünmüyor. Konunun uzmanları en çok beş, an az bir yıl içinde bu uygulamaların bütün dünyayı saracağını ileri sürüyor.

Bütün bu uygulamalar elektronik ticareti de içinde bulunduran her yerden ticaret (upiqutious) kavramı içinde yer alıyor. Bütün bu yeniliklere olanak tanıyan teknolojinin temelinde ise Radyo Frekansıyla Tanımlama teknolojisi (Radio Frequencies Identification Device-RFID) yatıyor.

Aslında bu teknolojiyi günlük hayatımızda kullanıyoruz. Köprüden otomatik girişi sağlayan OGS bu şekilde çalışıyor. Birçok şirket, bilgiyi hafızasına alıp diğer birimlere ileten, ulaştırma ve dağıtım konusunda büyük avantajlar sağlayan akıllı çipleri kullanıyor. Günümüzde, tüketiciye sunulan ürünlerde de, bu sistemin uygulanması yönünde girişimler başlatılıyor.

Tüm objelerin insan müdahalesi olmadan iletişim kurabilmesi nedeniyle  bu teknoloji, sessiz ticaret (silent commerce) olarak da adlandırılıyor. Sessiz ticaret ile her gün kulandığımız objeler daha akıllı ve birbirleriyle daha etkileşimli hale geliyor. Bu ticaret şekli, e-ticaret, kablosuz ve televizyon üzerindeki ticarette gelişen sürecin son aşaması olarak kabul ediliyor.

RFID teknolojisinin geçmişi II. Dünya Savaşı'na dayanıyor. Askerler tarafından dost ve düşman uçakları birbirinden ayırmak amacıyla kullanılmış. Zamanla geliştirilmiş ve farklı alanlarda kullanılmaya başlanmış. 1980'lerde ürün ve eşyaların içine girmiş. 1990'larda ticari amaçlı kullanılması hız kazanmış. Mikroçipler ürünlere yerleştirilerek, fiziksel kontak yerine ürünlerin kimliklerinin radyo dalgalarıyla okunabileceği bir sistem oluşturulmuş.

HAYATIMIZI DEĞİŞTİRECEK

Accenture Teknoloji, sessiz ticaret konusunda araştırmalar yapan ve hayatımıza girmesi için çalışan şirketlerden biri. RFID teknolojisine 'sessiz ticaret' adını veren de onlar. Accenture Türkiye Pazarlama Direktörü Burçin Uzunhasan, sessiz ticaretin nesnelerin içine yerleştirilmiş mikroçip teknolojisine dayandığını söylüyor. RFID teknolojisinin kullanıldığı mikroçipler sayesinde eşyaların birbirlerini algılayabildikleri, iletişim kurabildikleri bir dünya kurulacağını öne sürüyor.

Sessiz ticaret uzmanlar tarafından gelecekte e-ticarette yaşanacak büyük değişim olarak tanımlanıyor. Geleceği şekillendirecek bir ticaret şekli olması bekleniyor. Bütün ürünlerin küçük elektronik algılayıcılar taşımasının, kablosuz teknoloji ile internet üzerinden ve diğer network'ler tarafından algılanmasını kolaylaştıracağı üzerinde duruluyor.

Uzunhasan, gittikçe küçülen algılayıcılar, video kameralar ve mikrofonlar gibi cihazlar sayesinde dünyada herkesin ve her şeyin birbiriyle etkileşim ve bağlantı halinde olacağı öngörüsünde bulunuyor:

‘‘ Sessiz ticaret sayesinde insanlar internette sörf yapmak yerine, ‘gerçekle sörf‘ yapacak. İnternete bağlanmak gerekmeyecek, çünkü gerçek 'online' olacak. Bu teknoloji gelecek beş yıl içinde bütün dünyayı etkisi altına alacak.‘‘

Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Ayşe Başar Bener, RFID teknolojisinin hayatımızı ve iş yapış tarzlarını  tamamen değiştireceğini söylüyor:

‘‘Sistemler doğrudan birbirleriyle iletişim kurabilecek. Bu teknoloji dünyayı beş yıldan daha kısa bir sürede etkisi altına alacak. ABD'de bir yıl sonra yaygınlaşacağını tahmin ediyorum. Alışverişte aracılar ortadan kalkacak. Örneğin bir buzdolabı eksiklerin neler olduğunu görerek kendisi sipariş verebilecek. Akıllı nesneler dönemi başlayacak.‘‘

Sosyal hayatımızı kökten değiştirecek mikroçipli cihazlar, iş dünyasında da her şeyi yeniden şekillendirecek. Sessiz ticaret ürün arz zincirinden müşteri ilişkileri yönetimine kadar her şeyi değiştirecek.

HER PAKETE BİR ÇİP

Her paket süt, her ilaç ve üretilen her şey kendi bilgisayar çipine sahip olacak. Bu çip sayesinde üretimden tüketiciye arza kadar olan süreç kontrol edilebilecek. Ürünler birbirleriyle konuşabilecek. Dünyada RFID teknolojisinin öneminin farkında olan firmalar bu yönde ürünler üretmek ve teknolojiye adapte olmak için harekete geçtiler.

Üretim hattında baskı ve sıcağı tespit edebilen akıllı şişeler, güvenlik açıklarını kontrol edebilen ve müşteriye ürün hakkında her türlü bilgiyi verebilen süpermarket rafları gibi gelişmeler şirketlerin işini kolaylaştıracak.

Bener, yeni teknolojilerin şirketlere sıradan nesneleri akıllı ve interaktif hale getirme şansı tanıdığını söylüyor. İleri etiketleme ve algılayıcı teknolojilerinin kablosuz iletişim ile kullanılmasının şirketler arasında bu teknolojinin yaygınlaşmasını sağlayacağını kaydediyor.

Exxon Mobil firması 1996'da, RFID'yi kullanmış. Ödemeler için RFID temelli bir sistem kurmuş. Burçin Uzunhasan, Avustralya'daki kumarhane zinciri Star City'nin Accenture'la çalışarak oluşturduğu gardrop kontrol sistemini de örnek veriyor:

‘‘Star City gece hayatının en önemli şirketlerinden biri. Kullandıkları 80 bin üniformanın envanterini tutmakta lojistik zorlukla karşılaşıyorlardı. Onlar için gardrop kontrol sistemi tasarlandı. Her bir üniformanın kuşağına veya yakasına akıllı etiketler yerleştirildi. Giyeceğin tahsis edilişinden yıkanma işlemine ve oradan tekrar kişiye dönünceye kadar olan süreç takip altına alındı.‘‘

Türkiye'de, sayıları çok fazla olmamakla beraber RFID teknolojisi ile ilgilenen şirketler var. Bunlardan biri Arçelik. Şirket, akıllı ev eşyaları üretmek amacıyla ABD merkezli Scenix firması ile işbirliğine gitti. Ev eşyalarının birbiriyle haberleşebildiği ve internete bağlanabildiği ürünler üretmek için çalışmalar yapıyor.

Bener, bu teknolojilerin Türkiye'ye gelişinin  henüz erken olduğunu söylüyor. Türkiye'de önce internetin sorgulanması ve yaygınlaştırılması gerektiğini kaydediyor: ‘‘Bütün dünya bu teknolojilere yatırım yapıyor. Çiftçilik de dahil her alanda kullanılabilecek bir teknoloji. Dünyada bir yıl içinde yaygınlaşacak. Ancak Türkiye için bir tarih vermek zor. Yalnızca yurtdışına mal satan şirketlerden bu teknolojiyi uygulama yönünde adımlar atanlar var.‘‘

Şirketlere yararları

 Yöneticiler masa başında otururken bile kendilerinin ve müşterilerinin deposunun envanterini alabilecekler.

 İşletme verimliliği artacak.

 Isı, nem veya sarsıntı sınırları aşıldığında ürünler uyarıda bulunabilecek.

 Ürünler müşteriyle etkileşim halinde olacak. Müşterilerin satın alma alışkanlıkları öğrenilebilecek.

 Sahtekarlığı önlemeye yardım etmek için gerçek zamanlı ve yerinde ürün belgeleri tedarik edilebilecek.

 Ürünler, olmamaları gereken bir yere geldiklerinde bilgi verecek. Böylece hırsızlık önlenecek.

 Ürünün kime ait olduğunu yüzde 100 belgeleyen akıllı gereçlerle, ürün kötü kullanım ve hatalardan korunabilecek.

 Özellikle perakendeciler, ürünlerdeki mikroçipler sayesinde müşterileri hakkında daha fazla bilgi edinecekler.

Merloni uyguladı

İtalyan Merloni Elettrodomestici firması RFID'yi ürünlerinde kullanmaya başlayan şirketlerden biri. Şirket çok yakın bir geçmişte mikroçip yerleştirdiği beyaz eşya ürünleri geliştirdi. Çamaşır makineleri, buzdolapları ve fırınlar kullanıcıların hata yapmasını önleyecek şekilde üretildi. Çamaşır makineleri giyeceklerin türünü belirleyip uygun programı seçiyor, buzdolapları tüketiciye son kullanma tarihini önceden bildiriyor ve fırınlar yemek pişirme önerisinde bulunuyor. Şirket, bu teknolojiye sahip ürünleri henüz Türkiye pazarına sunmuş değil.

SESSİZ TİCARET NEDİR?

Nesne ve eşyaların birbirleriyle iletişim kurabildiği bir ticaret şekli. Temelinde RFID (Radyo Frekansıyla Tanımlama) teknolojisi bulunuyor. Bu teknoloji her gün kullanılan objeleri daha akıllı ve birbiriyle etkileşimli hale getiriyor. RFID kullanılarak geliştirilen teknolojilere çeşitli isimler veriliyor. Accenture Teknoloji bu teknoloji ile geliştirdiği sisteme 'sessiz ticaret' adını vermiş. İnsan müdahalesi olmadan eşyaların birbirleriyle iletişim kurması ve alışveriş yapması nedeniyle bu isim kullanılmış.

ÇİFTÇİLER MİKROÇİP EKECEK

RFID teknolojisi kullanılan mikroçiplerin hemen hemen her yere yerleştirilebileceği öngörülüyor. Böylece insanlara bilim kurgu gibi gelen uygulamalar yapılabilecek. Bu mikroçipler, köprü asfaltından tarlaya kadar her alanda kullanılabilecek. Köprü asfaltına, petrol boru hatlarına yapım aşamalarında konulacak çiplerle bu yapılardaki her değişiklik kontrol edilebilecek. Çiftçiler toprağa yerleştirecekleri mikroçiplerle, ürünlerinin büyürken neye ihtiyaç duyduğunu tespit edebilecek.

155 MİLYAR DOLARLIK TASARRUF

Sessiz ticaret şirketlerin tasarruf etmesini sağlayacak. Şirketler bu teknoloji ile ürünlerini sürekli takip ederek, kayıp ve kaçakları önleyebilecekler. Sessiz ticaretin sağlayacağı tasarrufun beş yılda ABD'de 70 milyar doları, uluslararası alanda 155 milyar doları aşabileceği tahmin ediliyor. Uzmanlar, dört yıl içinde RFID teknolojisine olan talebin yüzde 33 artacağını öngörüyor. 2006'da RFID endüstrisi gelirinin 7.5 milyar doları bulması bekleniyor.