Sergi: Çanakkale Savaşı ve Osmanlı Yahudileri

Çanakkale Zaferi’nin 102. yıldönümü etkinlikleri kapsamında Çanakkale’de düşmana karşı savaşan Türk Yahudiler’in verdikleri mücadelenin belgeleri “Çanakkale Savaşı-1.Dünya Savaşı ve Osmanlı Yahudileri” başlıklı sergide gün yüzüne çıkartıldı.

Çanakkale Savaşları sırasında Osmanlı Ordusu’nda paşa rütbesine kadar yükselen Yahudi askerlerin cephede verdiği mücadelenin anlatıldığı belge ve arşiv fotoğraflarının önümüzdeki dönemde belgesel kitap olarak yayınlanacağı belirtildi.

Küratörlüğünü Metin Delevi’nin yaptığı, Doç.Dr.Mithat Atabay’ın katkı sunduğu çalışmada toplam 66 belge yeralıyor. Yüzde 70’i yabancı kaynaklı belgeler arasında Çanakkale’de kahramanca çarpışan Türk Yahudiler’e dair bilgiler yer alıyor. Sergiyi 2 yıllık bir araştırmayla hazırlayan Metin Delevi, Milliyet'ten Mert İnan'a şu bilgileri verdi:

“1898 yılında Hahambaşı Kaymakamı Moşe Levi liderliğindeki Osmanlı Yahudi toplumu Sultan’a bir dilekçe ile başvurarak Yahudilerin de askere alınmasını talep etti. 1909 yılında ise, Müslüman olmayan Osmanlı tabasının da askere alınması kararlaştırıldı. Yahudi basını da bu kararı alkışlayarak, destekleyici yazılar çıkarttı. Yahudi toplumundan gönüllü askere teslim olma olgusu başladı. 1. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Yahudi erkekleri de askere alınarak, çeşitle rütbe ve cephelerde görev aldı. Bunlar arasında en ilginç isim o dönemde İstanbul’da eğitim görmekte olan ve daha ileriki yıllarda İsrail’in 2. başbakanı olacak Moşe Şaret’di. Çanakkale Cephesi’nde de çok sayıda Türk Yahudi savaşa katılarak vatan uğruna şehit ve gazi oldu. Doç. Dr. Mithat Atabay’ın Çanakkale Savaşı’nda şehit düşmüş gayrimüslimler listesine göre tespit edebildiğimiz Yahudi şehit sayısı 77 kişi. Toplamda 558 gayrimüslim asker şehit oldu. 1. Dünya Savaşı döneminde, yurtdışı Yahudi toplumlarında da Osmanlı’ya maddi veya fiziki destekler geldi. Hatta New York Times’ın o dönem yaptığı haberin belgelerini de gün yüzüne çıkardık. Çanakkale cephesinde İngiliz ve Fransız saflarında da çok sayıda Yahudi, belki de Osmanlı ordusundaki bir dindaşının kurşunuyla can verdi. Türk Yahudiler yalnız Çanakkale cephesinde değil tüm cephelerde görev alıp şehit düştüler. Hatta İzmir’de savaş yetimleri için bir yuva kuruldu. Osmanlı Ordusu’nda çeşitli cephelerde görev alan Filistinli Yahudiler için, Acıbadem’de bulunan Yahudi mezarlığında bir anıt yapıldı. Her yıl 18 Mart günü bu şehitler için tören yapılıyor.”