Seramikten karikatürler

En sevdiÄŸimiz çizgi kahramanlar, üç boyuta, renkli giysilere ve anlamlı bakışlarına bürünerek Ä°stanbul sokaklarına çıkıyor. Hayır, henüz ete kemiÄŸe bürünmediler, ama onların ruhu var, yeter... Ne mi yapacaklar sokaklarda? BaÅŸta OÄŸuz Aral'ın Avni'si, Turhan Selçuk'un Abdülcanbaz'ı, Latif Demirci'nin Güllü'sü, Ä°rfan Sayar'ın Zihni Sinir'i, Selçuk Erdem'in penguenleri, Metin ÃœstündaÄŸ'ın Pazar SeviÅŸgenleri olmak üzere, 70 civarında ‘‘seramik karikatür’’, 9 Haziran'dan itibaren ‘‘İstanbul sokaklarında komik bir ÅŸeyler olduÄŸunu’’ bizzat gelerek söyleyecekler bize. Kimi durakta otobüs bekleyerek, kimi yolda herkesle birlikte yürüyerek... Mesela Güllü yerleri silerek, Piyale Madra'nın Korkuluk'u kuÅŸlarla sohbet ederek, Feridun Oral'ın kuÅŸları kafesteki kediyi bekleyerek... Eczacıbaşı Vitra Seramik Sanat Atölyesi'nin 18 çizerle birlikte bir yıldır üzerine çalıştığı proje tamamlandı ve çizgi kahramanlar insanlarla buluÅŸmaya hazır. Ä°stanbul Resim Heykel Müzesi ve bahçesinde açılacak sergide yer alacak ve Ä°stanbul sokaklarına yerleÅŸtirilecek eserler, sadece sergilenmekle kalmayacak, 12 Haziran'da yapılacak bir müzayede ile satışa çıkarılacaklar. Satıştan elde edilen gelir de Türkiye EÄŸitim Gönüllüleri ve Ä°stanbul Kültür Sanat Vakfı'na bağışlanacak.Eczacıbaşı Vitra Seramik Sanat Atölyesi, 1950'lerin sonları '60'ların baÅŸlarında ÅŸimdi bulunduÄŸu Kartal'daki fabrika alanında faaliyetteydi. Nejat Eczacıbaşı tarafından kurulan atölye, o zamanlar Alev Ebuzziya, CandeÄŸer Furtun, Nasip Ä°yem, Füreya Koral, Atilla Galatalı gibi pek çok seramik sanatçısına kapılarını açmıştı. 1964-66 yıllarında atölyede farklı ÅŸeyler deneyen sanatçılar arasında karikatürist Semih BalcıoÄŸlu da vardı ve Türkiye'nin ilk seramik karikatürlerini orada yapmıştı. Atölye, 40 yıla yakın bir süre sonra, 1997'de, eskiden orada çalışmış sanatçıların katılımıyla hazırlanan ‘‘40 Yıl Sonra Yeniden’’ sergisiyle canlandırılmış; sanatçıların kullanımına açılmıştı. Yıl boyunca yapılan çalışmalarla sergiler açan, workshop'lar, dia gösterileri, konferanslar düzenleyen Uluslararası Seramik Akademisi üyesi atölye, üç yıl önce seramik sanatını daha geniÅŸ kitlelere ulaÅŸtırmak amacıyla, farklı disiplinlerden sanatçılarla çalışmaya baÅŸladı. Bu giriÅŸimin ilk örneÄŸi, 2000 yılında, ressamların yaptığı seramik eserlerden meydana gelen ‘‘Tuvalden TopraÄŸa’’ adlı sergiydi. Ä°kincisi ise bu yıl geliyor: Seramik karikatürler...ÖNCE İŞÇİLER GEZDÄ°Yapılmak istenen, baÅŸlangıçta zor görünüyordu: Bir kere seramik zor bir alandı, karikatürlerin seramiÄŸe dönüştürülmesi ise ‘‘uçuk’’ bir ÅŸey, her karikatürün seramiÄŸini yapmaksa imkansız. Karikatürcüler küçük boyutlarda çizmeye alışık oldukları için onları büyütmek... Büyük parçaları seramik fırınına sokmak... Mesela çizgide kocaman gövdeli çırpı bacaklı bir kuÅŸu, seramikte dik tutmayı baÅŸarmak... Hepsi halloldu. Ortaya çıkan eserler, karikatürcülerin kendisinin bile beklediÄŸinin ötesindeydi. Sergiyi ilk gezenler, Eczacıbaşı Fabrikası'nın işçileri oldu. Haftasonu çoluÄŸunu çocuÄŸunu, bahçede sergi gününü bekleyen karikatür kahramanlarını görmeye getiren işçiler, sergiyle ilgili ilk izlenimleri vermiÅŸ oldular.Sergiye kimler mi katılıyor? Turhan Selçuk'un Abdülcanbaz'ı, kalkık bıyıkları ve filinta boyuyla arz-ı endam ediyor: Onu kimi yerde bisiklete binerken, kimi yerde vitrin bakarken göreceksiniz.OÄŸuz Aral'ın Avni'si, en sevimli haliyle sanki eski Gırgır'dan fırlamışçasına gerçek duruyor. Sergide Aral'ın lüplüp makinesi de yer alacak. Latif Demirci'nin sosyete temizlikçisi Güllü, caddeleri siliyor olacak, yanında gerçek kovası ve deterjanıyla.Semih BalcıoÄŸlu'nun belli bir karakteri olmadığı için, sergide bir balığı, üzerine kendi karikatür diliyle yazılar yazdığı bir dikilitaşı yer alacak. Bedri Koraman'ın ise yarım insanlarından biri; bedeninin üst yarısı siperde kahramanca savaÅŸan, alt yarısı ödlekçe kaçan bir asker. Selçuk Erdem, malum, penguenleriyle dolduracak sokakları. Birol Bayram kuÅŸları, Salih Memecan, Zeytin ve Limon'la. Bahadır Baruter'in, Mahçup, Bedbaht, Küstah, Yalancı, Arsız, Kayıtsız adını verdiÄŸi büstleri; Metin ÃœstündaÄŸ'ın Pazar ÅževiÅŸgenleri ile üzerinde özdeyiÅŸlerinin yer alacağı pankartlar taşıyan elleri var. Piyale Madra ise Korkuluk'uyla katılıyor sergiye. Kamil Masaracı da Gülliver misali, çok sayıda küçük insan tiplemeleriyle. ÖZÃœR DÄ°LERÄ°M SERÄ°SÄ°Tan Oral, kendi çizgileri ve seramik sanatını düşününce, ‘‘Bu sert bir madde, ama ben buna dokunsam ve eÄŸsem büksem, elimin izi kalsa, ne olur’’ gibi bir soru gelmiÅŸ aklına. Yaptığını görünce de, ‘‘Ah, özür dilerim’’ demiÅŸ. Onun parmaklarıyla yamulttuÄŸu, gereksiz izler bıraktığı seramik objeler, ‘‘Özür Dilerim Serisi’’ adı altında sergilenecek. Gürbüz DoÄŸan EkÅŸioÄŸlu ise daha önce yaptığı seramik fincanlarla ilgili esprileri kullanmış sergide; delik çaydanlık, kilitli fincanlar, kedi fare oyunları ile yer alıyor. Necati Abacı ise, seramik portreleri ve ressam maÄŸara adamı tiplemesiyle.Gelelim Ä°rfan Sayar'ın Zihni Sinir'ine... Serginin en büyük boyutlu eserlerinden biri olan Zihni Bey, bu kez tasarımcı. Ãœstelik tasarımları, Eczacıbaşı'nın yaptığı iÅŸe çok uygun. Kendisi, tasarımlarıyla birlikte sergide olacak. Feridun Oral, kedi kuÅŸ tiplemeleriyle, Kenan Yarar da ÅŸeytana dönüşen kahramanı Hilal'le.SANAT VE EĞİTÄ°M YARARINA MÃœZAYEDEDE SATILACAKLARBütün bu kahramanlar, sadece 9-22 Haziran tarihlerinde Ä°stanbul Resim Heykel Müzesi ve bahçesinde sergilenmeyecek; kimileri Ä°stiklal Caddesi'nde, NiÅŸantaşı'nda, TeÅŸvikiye'de, BaÄŸdat Caddesi'nde olacak. Bu nedenle kopyaları da yapıldı. Sergi ise sadece form ve objelerin yeraldığı bir etkinlik olmayacak, atölyenin sorumlusu Reyhan Gürses'e göre, ‘‘mekanlar yaratılacak, kahramanlar bir nevi sahneye çıkacak.’’Sergi sürerken 12 Haziran günü Resim Heykel Müzesi'nde, Rafi Portakal'ın yöneteceÄŸi bir müzayede düzenlenecek. Müzayedede eserlerin satılmasından elde edilecek gelir, Türkiye EÄŸitim Gönüllüleri ve Ä°stanbul Kültür Sanat Vakfı'na bağışlanacak. Müzayede Kanal D'den canlı yayımlanacak.BÄ°R DE 'GÖNÃœLLÃœ KAHRAMANLAR' VARTasarımını Levent ÇalıkoÄŸlu'nun yaptığı sergide yer alacak seramiklerin konseptini, bizzat çizerler belirledi. Kimisi atölyeye gelip çalıştı. Ama asıl iÅŸi atölyenin ‘‘gönüllüleri’’ yaptı. Bunlardan biri Toygan Eren (üstte). Anadolu Ãœniversitesi Heykel Bölümü mezunu olan Eren, TRT'den ödüllü.GÃœLLÃœ TRANSFER MÄ° OLUYOR?Oya Eczacıbaşı ‘‘Ben bu çalışmalar sırasında çok eÄŸlendim. Seramik sanatıyla karikatür sanatı bir araya geldiÄŸinde bu kadar güzel bir sonuç ortaya çıkacağını önceden düşünememiÅŸtim’’ derken, Güllü Hanım'ın yukarıda görüldüğü üzre, bir transfer hazırlığı içinde olduÄŸundan kuÅŸkulanılıyor. Kim bilir belki de Press Bey az para verdiÄŸinden, Eczacıbaşılar'a ek iÅŸe gidiyordur kadıncağız...BURADA KALMAYACAK, DEVAMI GELECEK1960'ların ortalarında Türkiye'nin ilk seramik karikatürlerini gerçekleÅŸtiren Semih BalcıoÄŸlu, ‘‘Bunun devamının gelmesinden çok mutlu oldum. Ãœstelik çok baÅŸarılı oldu. EÄŸer baÅŸarılı olmasaydı, ilk seramik karikatürleri yapan kiÅŸi olarak ucu bana dokunurdu deÄŸil mi?’’ diyor. BalcıoÄŸlu, herkesin gazetelerde tek boyutlu olarak gördüğü karikatürlerin üç boyutlu hale gelmesinin, hem seramik, hem de karikatür sanatına çok ÅŸey kazandıracağına, ayrıca bu sergilerin devamının geleceÄŸine inanıyor.BÄ°R KLOZETÄ°N GEÇTİĞİ AÅžAMALARDAN GEÇTÄ°LERVitra Seramik Atölyesi'nin sorumlusu, seramik sanatçısı Reyhan Gürses, bir süre sonra atölyeye sığmaz olduklarını, Abdülcanbaz, Avni gibi kimi kahramanların, lavaboların, klozetlerin, küvetlerin üretildiÄŸi yere taşınıp orada mesela bir klozetin geçtiÄŸi aÅŸamalardan geçerek üretildiÄŸini anlatıyor.Â