Sendika, yargı, asker operasyonu

Düzenleme, 2001’de AB’ye uyum için yapılan 34 maddelik değişiklikten sonra ikinci büyük paket oldu. 1982 Anayasası ilk kez, yapıldıktan 5 yıl sonra, en son 2008’de değişmişti. Maddeler halinde getirilen düzenlemeler şöyle:

Madde 1: Kadınlar, çocuklar, yaşlılar, özürlüler, şehitlerin dul ve yetimleri ile gazilere pozitif ayrımcılık yapan uygulamalar, eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacak.
Madde 2: Kişisel veriler, ancak yasada yazan hallerde veya kişinin onayıyla toplanacak. Vatandaş, bu verilerin korunmasını veya silinmesini isteyebilecek.
Madde 3: Yurtdışına çıkış yasağı hakim kararıyla konabilecek. Askerlik durumu, vergi borcu çıkış yasağı getirmeyecek.
Madde 4: Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı koruyucu önlemleri alacak.
Madde 5: İşçiler, birden fazla sendikaya üye olabilecek.
Madde 6: Memur hakları toplu sözleşmeyle düzenlenecek. Toplu sözleşmede son karar sahibi Bakanlar Kurulu değil, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu olacak.
Madde 7: Grevde işyerinde oluşan zarardan sendika sorumlu olmayacak. Siyasi amaçlı grev, dayanışma grevi, genel grev, işi yavaşlatma ve direnişte anayasal engel yok.
Madde 8: TBMM Başkanlığı’na bağlı Kamu Denetçiliği Kurumu kurulacak. İdareyle ilgili şikayetler yargıya taşınmadan uzlaşmayla çözülmeye çalışılacak.
Madde 9: Partinin kapatılmasından sorumlu tutulup yasaklanan milletvekili bağımsız olarak dönem sonuna kadar TBMM üyeliğine devam edebilecek.
Madde 10: TBMM Başkanı ilk seçiminde 2 yıl, sonra dönem sonuna kadar görev yapacak.
YAŞ’a yargı yolu
Madde 11: Yüksek Askeri Şûra kararıyla ordudan ilişiği kesilen subaylar yargıya gidebilecek. Terfi işlemleri ve kadrosuzluk nedeniyle albaylıktan veya generallikten emekliye ayrılan geri dönemeyecek. İdare mahkemeleri ve Danıştay, “yerindelik” denetimi yapamayacak, “kamu yararı” gerekçesiyle karar alamayacak.
Madde 12: Memurların özlük hakları toplu sözleşmede düzenlenebilecek.
Madde 13: Memurlar, disiplin cezalarını yargıya götürebilecek.
Madde 14: Adalet Bakan-lığı’ndaki iç denetçiler adalet hizmetlerini ve savcıları denetleyecek.
Madde 15: Devletin güvenliğine, anayasal düzene karşı suç işleyen, darbe yapan veya darbe girişiminde bulunan askerler, sivil mahkemelerde yargılanacak. Siviller, sadece savaş halinde askeri mahkemelerde yargılanabilecek.
Madde 17: Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl için seçilecek. Süresi dolmadan 65 yaşını dolduran üye emekliye ayrılacak.
Madde 18: Olağan yargı yollarını tüketen kişiler AİHM’den önce AYM’ye bireysel başvuru yapabilecek. TBMM Başkanı, Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları da görevleriyle ilgili suçlamalarda Yüce Divan’da yargılanacak. Yüce Divan kararları temyiz edilebilecek.
Madde 19: AYM, 2 daire ve Genel Kurul’dan oluşacak. Anayasa maddelerinin iptaline ve partilerin kapatılmasına 17 üyeden en az 12’sinin oyuyla karar verilebilecek.
Madde 20-21: Askeri Yargıtay da dahil olmak üzere askeri hâkimler karar verirken “askerlik hizmetlerinin gereklerini” gözetmeyecek.
HSYK da değişti
Madde 22: Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 22 asil ve 12 yedek üyeden oluşacak, 3 daire halinde çalışacak. Üyelerin süresi 4 yıl olacak ve görevini tamamlayan yeniden seçilebilecek. Adalet Bakanı kurulun başkanı, Adalet Bakanlığı Müsteşarı kurulun doğal üyesi olarak kalacak. 4 üyeyi Cumhurbaşkanı atayacak. Bu üyeler hukuk, iktisat, siyasal bilgiler dallarında görev yapan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileriyle avukatlar arasından seçilecek. Yargıtay Genel Kurulu, Yargıtay üyeleri arasından 3 üyeyi gönderecek. Danıştay Genel Kurulu da Danıştay üyeleri arasından 2 üyeyi seçecek. Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulu, üyeleri arasından 1 üye verecek. 7 üye, birinci sınıf hâkim ve savcılar arasından adli yargı hâkim ve savcılarınca seçilecek. 3 üye yine birinci sınıf hâkim ve savcılar arasından idari yargıda seçilecek. Yargıtay, Danıştay ve Adalet Akademisi’nde seçimde her üye 1 aday için oy kullanacak. Adalet Bakanı, dairelerin çalışmalarına katılmayacak. Kurulun meslekten çıkardığı hâkim ve savcılar yargıya başvurabilecek.
Madde 23: Ekonomik ve Sosyal Konsey anayasal kurum olacak.
12 Eylül yargıya
Madde 24: 12 Eylül 1980 darbesini yapanlarla darbe döneminin karar organları ve tüm işlemleri yargıya götürülebilecek.
Madde 25-Geçici Madde 18: AYM’nin mevcut üyeleri, 65 yaşına kadar görevlerini sürdürecekler. Yeni maddeler yürürlüğe girdiğinde yedek üyeler asıl üye sıfatını kazanacak. Kalan 2 üyeyi TBMM seçecek. Geçici Madde 19: HSYK, 30 gün içinde yeni hükümlere göre yapılandırılacak.
Madde 26: Halkoylamasında teklif tümüyle oylanacak.

Yeni Anayasa Mahkemesi

Madde 16: Anayasa Mahkemesi (AYM) 17 üyeden oluşacak. TBMM; Sayıştay ve baroların göndereceği adaylar arasından 3 üyeyi seçecek. Sayıştay Kurulu, her boş yer için üyeleri arasından 3’er aday gösterecek. Baro başkanları da serbest avukatlar arasından gizli oyla 3 adayı Meclis’e sunacak. Her baro başkanı bir aday için oy kullanacak. 14 üyeyi ise Cumhurbaşkanı atayacak. Cumhurbaşkanı, 4 atamayı doğrudan yapacak. Bu isimler, üst kademe yöneticileri, avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az 5 yıl deneyimli Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından olacak. Kalan 10 üyeden 3’ü Yargıtay’dan, 2’si Danıştay’dan, 1’i Askeri Yargıtay’dan, 1’i Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nden, 3’ü YÖK’ün göstereceği öğretim üyelerinden seçilecek. Yüksek yargı ve YÖK’teki seçimde, her üye ancak 1 adaya oy kullanacak. Her boş yer için 3’er aday gösterilecek. Bu yöntemle, 180 oy alan Yargıtay üyesi de 20 oy alan üye de Cumhurbaşkanı’na sunulacak.

Oy keyfi

MECLİS’teki Anayasa görüşmelerinde objektiflere ilginç görüntüler yansıdı. AK Parti Milletvekili Mehmet Müezzinoğlu, Milli Eğitim Bakanı Nimet Çubukçu, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Edibe Sözen, Burhan Kuzu ve Alaattin Büyükkaya son gün oy kutusunun önündeki neşeli tavırları ile dikkat çekti.