Sen hilenin resmini yapabilir misin üstad

Oyun sahnelerinin tablolara konu olması Eski Yunan'a kadar uzanıyor. Bu resimler zar oyunlarını ya da bu oyunların atalarını konu alıyor. Muhtemelen 14. yüzyıl dolaylarında oyun kağıtları Avrupa'da yaygınlık kazanınca, ressamlar bu alanda ufuklarını geniÅŸletmiÅŸ ve Avrupa'da yaygınlık kazanan yeni oyunları da resmetmeye baÅŸlamışlardı. Tabii ressamlar sadece oyunları resmetmekle kalmadılar; tarihte oyunların konu alındığı birçok resimde hile de çok çeÅŸitli biçimlerle yer aldı. Hatta -Michelangelo gibi- bazı sanatçılar, gençlik çaÄŸlarında bizzat hileye karıştı! Dünya sanatı dergisi P'nin, ‘‘Oyun ve Sanat’’ temasını iÅŸlediÄŸi güz sayısında, Ä°gor Lustig imzalı bir yazı yeralıyor. Lustig bu yazısında resim tarihinde oyunu ve oyun hilelerini iÅŸleyen ressamları anlatıyor...SÄ°NEK ASIYLA HÄ°LEMum ışığında gece sahneleriyle tanınan Fransız ressam Georges de la Tour (1593-1652) Caravaggio'nun yapıtından esinlenerek iki hile resmi gerçekleÅŸtirmiÅŸ: Karo Asıyla Hile ve Sinek Asıyla Hile. Ä°kincisinde toy bir delikanlı elindeki kağıtları incelemekte, bir kadeh ÅŸarapla ilgilenir görünen iki kadın ise delikanlının dikkatini dağıtmaya çalışırken, hilebaz oyuncu gizlice kağıt deÄŸiÅŸtirmeye hazırlanmakta. Kadın hizmetkarın önceden kararlaÅŸtırılmış bir iÅŸaret üzerine ÅŸarabı getirdiÄŸi anlaşılıyor. La Tour'un Sinek Asıyla Hile'yi, bugün Louvre Müzesi'nde bulunan Karo Asıyla Hile'den önce yaptığı sanılıyor.SKAT OYNAYANLARAlman dışavurumcu ressam Otto Dix (1891-1969) Yeni Nesnellik hareketinin önde gelen sanatçılarındandı. Birinci Dünya Savaşı görüntülerinden etkilenmiÅŸ, siperlerden ürkünç resimler yapmıştı. Bir Cezanne parodisi olduÄŸuna inanılan baÅŸyapıt niteliÄŸindeki ‘‘Skat Oynayanlar’’ adlı resminde Almanlar'ın ulusal kağıt oyununu betimlemiÅŸti. Bu resim 1996 yılında satışa çıkarıldığında, Berlin'deki Ulusal Galeri tarafından satın alınabilmesi amacıyla para toplamak için skat turnuvaları düzenlenmiÅŸ, kampanya baÅŸarıyla sonuçlanmıştı. Ressamların kumar ve hile sahneleriyle yakından ilgilenmesi, büyük olasılıkla bu tür konuların gündelik hayatın ayrılmaz bir parçası olmasından. Ne var ki sanatçılar bu alanda yalnızca bir gözlemci olarak kalmakla da yetinmemiÅŸ; Michelangelo bile gençlik çağında bir sanat hilebazlığına karışmış. Hamisi Lorenzo de Medici'nin isteÄŸi üzerine yaptığı bir Uyuyan Eros heykelini, Eski Yunan heykeli diye San Giorgio Kardinali Riario'ya satmış. Ancak aldatıldığını anlayıp parasını geri isteyen Kardinal, böylece tarihe aşırı akıllılığı yüzünden özgün bir Michelangelo heykeli sahibi olamayan adam olarak geçmiÅŸ!Oyun sahnelerinin betimlendiÄŸi sanat yapıtlarından bazılarının tarihi, Eski Yunan'a kadar uzanıyor. Bu resimler zar oyunlarını ya da daha eskilerini konu alıyor. Muhtemelen 14. yüzyıl dolaylarında oyun kağıtları Avrupa'da yaygınlık kazanınca, ressamlar bu alanda ufuklarını geniÅŸletiyor ve Avrupa'da yaygınlık kazanan yeni oyunları da resmetmeye baÅŸlıyorlar.Kuzey Avrupa'da dönemin en özgün sanatçılarından biri olarak kabul edilen Flaman ressam Lucas van Leyden (1494-1533) ‘‘İskambul Oynayanlar’’ adlı eserinde oyun kağıtlarıyla oynanan kumarın ruhunu yakalamış. Bu resimde hangi oyunun oynandığını anlamak olanaksız. Ancak oyuncuların ortaya para koyarak ikili kağıt kombinasyonlarına dayalı bir oyun oynadıkları görülüyor. Sanatçı bu resminde günümüz oyun kağıtlarında rastlanmayan bazı özellikler taşıyan dönemin iskambil kağıtlarını da yakından görmemizi saÄŸlıyor: Eski oyun kağıtlarının arka yüzlerinde desen ya da resim yoktu, rakamı belirten iÅŸaretler arasında geniÅŸ boÅŸluklar bulunuyordu. Resimler çift baÅŸlı olarak çizilmemiÅŸti ve köşeleri yuvarlak deÄŸildi. BÄ°R BAÅžYAPIT: HÄ°LEBAZLARCaravaggio'nun (1573-1610) ‘‘Hilebazlar’’ adlı baÅŸyapıtı kağıt oyunlarını konu alan resimlerin en etkileyicilerinden biri kabul ediliyor. Caravaggio'nin resmettiÄŸi sahnede genç, masum yüzlü, acemi çaylağın önceden düzenlenmiÅŸ bir düzenbazlığa kurban gittiÄŸi görülüyor. Elini incelemekte olan genç oyuncu, arkasındaki gözleri faltaşı gibi açılmış hilebazın farkında deÄŸil. Hilebaz, genç oyuncunun elindeki kağıtlara bakarak elinde ne olduÄŸunu gizlice iÅŸaret ediyor, oyun masasının başındaki daha genççe düzenbaz da arkada kağıt deÄŸiÅŸtiriyor.Hilebazlar adlı tablo, olaÄŸanüstü sanatsal deÄŸerler taşımasının yanısıra yeraltı kumar alemine ve hile yollarına benzersiz bir bakış da getiriyor. Resimde hem hilelerin nasıl uygulandığı bir örnekle sergileniyor, hem de gerçek hayattaki kumar hilesi tekniklerine yakından bakılıyor. Caravaggio'nun belgelediÄŸi hile biçimleriyle günümüz hilebazlarının kullandığı yöntemler arasında pek az fark var. Caravaggio'nun resmindeki gizli iÅŸaretleÅŸmeler, biraz abartılı olmakla birlikte bugün de kağıt oyunları oynanan salonların en büyük sorunlarından biri. Genç hilebazın kağıtları arkasında el çabukluÄŸuyla deÄŸiÅŸtirmesi ise bugün de çeÅŸitli uygulamalarına rastlanan eski bir hile taktiÄŸi. Resmin psikolojik yönüne bakıldığında ise hilebazların teknik becerileri yüksek, çekirdekten yetiÅŸme dolandırıcılar olduÄŸu anlaşılıyor. ‘‘Hilebazı tam bir doÄŸruluk ve ÅŸaÅŸmazlıkla resmetmiÅŸ olmasına bakarak, Caravaggio'nun bu iÅŸlerin düşkünü olmasa da bu tür kağıt hilelerini iyi bildiÄŸi düşünülebilir. Böylesi bir bilgi ancak kiÅŸisel deneyim ve gözlemden kaynaklanabilir’’ diyor Lustig. KuÅŸkusuz Caravaggio'nun Hilebazlar'ından önce de kağıt oyunlarının betimlendiÄŸi resimler yapılmış; ama kumarın bu dalavereli yanı daha önce hiçbir tabloda böylesi dramatik bir vurguyla resmedilmemiÅŸ. Caravaggio'nun yolundan gidenler arasında gerçekten parlak olduÄŸu söylenebilecek tek ressamın, sevda ve hüzün yüklü dramatik dinsel ve dindışı resimler yapan Jean Valentin de Boulogne (1594-1632) olduÄŸunu söylüyor yazar. Onun Hilebazlar'ı Caravaggio'nunkinden daha melodramatik ve gizlice el gözetleyenleri daha vurgulu bir biçimde veriyor. Caravaggio'dan üç yüz yıl sonra Paul Cezanne (1839-1906) tıpkı Hilebazlar gibi kendinden sonraki birçok esere esin kaynağı olacak bir dizi resim yapıyor, 1890'larda Ä°skambil Oynayanlar'ın beÅŸ ayrı yorumunu gerçekleÅŸtiriyor.Cezanne'ın en büyük hayranlarından biri diye bilinen Pablo Picasso da (1881-1973) kübist resimlerinden birinde oyun kağıtlarını çok uygun öğeler olarak kullanıyor. Sanatçıların gelecekte oyun sahnelerini nasıl anlatacaklarını kestirmek zor. Ama hiç deÄŸilse bir konu kesin: Kumar olduÄŸu sürece hile de olacak. Yalnızca bu bile, daha yüzyıllarca sanatçıların ilgisini çekecek.ENÄ°NDE SONUNDA KAZANAN KASA20. yüzyıl Alman sanatının önde gelen sanatçılarından biri de Max Beckmann (1884-1950). Bakara adlı yapıtında daha çok oyun salonlarında oynanan bakara oyununu betimlenmiÅŸ. Bakara kumarhanelerin en görkemli oyunlarından biri. Genellikle şık ve gösteriÅŸli salonlarda smokinli oyuncular tarafından oynanıyor. Resimde görülen kılıç, büyük olasılıkla zafere, yani oyunu kazanmaya göndermede bulunuyor. Kasanın her zaman olmasa da çoÄŸu zaman ya da eninde sonunda kazandığı anlamına geliyor.Â