Şehrin üniversiteleri hem genç hem yaşlı

İstanbul'da 7 devlet üniversitesi var. Aslında kuruluş tarihleri çok yeni. Ama hepsi de kökenlerini, 19. yüzyılda eğitimdeki modernleşme hamlesi sırasında kurulmuş okullara kadar götürüyor.

İstanbul'da 7 devlet üniversitesi, 13 vakıf üniversitesi, 57 kampüs bulunuyor.

Tarih Vakfı tarafından üç ayda bir yayımlanan İstanbul Dergisi'nin son sayısında şehrin üniversiteleri dosya konusu oldu.

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Burhan Şenatalar'ın dergide yayımlanan yazısı, kentin üniversite yaşamı üzerinde çeşitli bilgiler içeriyor.

İstanbul Üniversitesi, fakülte, öğretim elemanı ve öğrenci sayıları bakımından Türkiye'nin en büyük üniversitesi: YÖK'ün Mart 1999 verilerine göre, açık öğretim hariç Türkiye'de 882 bin üniversite öğrencisi var. Bunların yüzde 7'si, yani yaklaşık 62 bin kişi, İstanbul Üniversitesi'nde eğitim görüyor. Burhan Şenatalar yazısında, bu üniversitelerin kuruluş tarihleri konusunda yaşanan tartışmalara da kısaca değiniyor.

Kolejden Boğaziçi'ne

Burhan Şenatalar, Boğaziçi Üniversitesi'nin kuruluş tarihi olarak 1971 yılını veriyor. Çünkü üniversite o tarihte devletleştirilerek bugünkü adını aldı. Ancak, Robert College adıyla özel bir yüksek okul olarak varlığı çok daha eskiye, 19. yüzyıla kadar gidiyordu.

18. yüzyıldan İTÜ'ye

İstanbul Teknik Üniversitesi'nin kuruluş tarihi ise 1944. Ancak bu üniversite de geçmişini, 1773'te donanmanın gereksinimleri için kurulmuş olan Mühendishane-i Bahr-i Hümayun'a kadar götürüyor. 1795'te kurulan Mühendishane-i Berr-i Hümayun, 1883'te kurulan Hendese-i Mülkiye, İTÜ'nün ataları arasında sayılıyor. Bu son kurum 1909'da Mühendis Mekteb-i Alisi, 1928'de Yüksek Mühendis Mektebi oluyor. 1944'te de üniversite bugünkü adını alarak üniversiteye dönüşüyor.

Abdülhamid'den Marmara'ya

Marmara Üniversitesi'nin kuruluş tarihi 1982. Ancak üniversite geçmişini 1883'te II. Abdülhamid tarafından açılan ve onun adını taşıyan Hamidiye Ticaret Mekteb-i Alisi'ne kadar götürüyor. Bu kurum 1925'te Ulum-ı Aliye-i Ticariye Mektebi, 1936'da Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu, özerk İstisadi ve Ticari İlimler Akademisi, 1982'de nihayet bugünkü adıyla üniversite oluyor.

Kondüktörlerden Yıldız'a

Yıldız Teknik Üniversitesi'nin tarihi 1911'de kurulan Kondüktör Mektebi'ne kadar gidiyor. Bu mektep sırasıyla 1925'te Nafia Fen Mektebi, 1937'de Teknik Okul, 1969'da İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi, 1982'de Yıldız Üniversitesi, 1990'larda da Yıldız Teknik Üniversitesi adını alıyor.

Kaç üniversitesi var

Devlet üniversiteleri Kuruluş yılı

İstanbul 1933

İstanbul Teknik 1944

Boğaziçi 1971

Marmara 1982

Mimar Sinan 1982

Yıldız Teknik 1982

Galatasaray 1994

Vakıf üniversiteleri Kuruluş yılı

Koç 1992

Fatih 1994

Işık 1996

İstanbul Bilgi 1996

Sabancı 1996

Yeditepe 1996

Kadir Has 1996

Beykent 1997

Doğuş 1997

İstanbul Kültür 1997

Maltepe 1997

Bahçeşehir 1998

Haliç 1998

ÜNİVERSİTE DOSYASI

Tarih Vakfı tarafından üç ayda bir yayımlanan İstanbul Dergisi'nin Nisan 2000 sayısında İstanbul'daki üniversiteler ele alındı. Dosyada üniversiteler hakkında genel bilgi ve istatistikler, Alman bilimadamlarının katkısı, mühendislik ve güzel sanatlar eğitiminin geçmişi, yeni kurulan vakıf üniversiteleri üzerine söyleşiler ve kampüslerle ilgili bir yazı yer alıyor.

UYDU KENTİN ÜNİVERSİTESİ

Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul'un yeni vakıf üniversitelerinden biri. Üniversite, Bahçeşehir Koleji'nin bulunduğu binada eğitime başladı. Üniversite, belediye haline dönüşmüş olan uydu kentin adını taşıyor. Üniversitenin İşletme Fakültesi Dekanı Eser Karakaş şöyle diyor: ‘‘Ortanın üstü gelir grupları oturuyor Bahçeşehir'de. Onların çocukları da genellikle iyi okullara gidiyorlar. Bizi seçerlerse seviniriz tabii...’’

Medreseden üniversiteye sayısız reform, sayısız tasfiye

İstanbul Üniversitesi'nin kuruluşu, İstanbul'un Osmanlılarca fethine kadar götürülüyor. Ancak Şenatalar, kuruluş tarihi olarak son büyük reformun yapıldığı 1933 yılını temel alıyor. Bunun nedenini de şöyle açıklıyor:

‘‘O tarihte (15. yüzyıl) İstanbul'da öğrenim veren medreselerin İstanbul Üniversitesi'nin çekirdeğini oluşturduğu ileri sürülmektedir. Ancak bu görüşe katılmayanlar da az değildir, çünkü medreseler akademik ve yönetsel yönleriyle bir üniversiteden hayli farklıdır. Kurumsal ve yönetsel olarak İstanbul Üniversitesi'nin oluşumunu Darülfünun ile başlatmak daha doğru gözükmektedir.’’

Ancak Darülfünun da dümdüz bir çizgi izleyerek İstanbul Üniversitesi'ne ulaşmıyor. İşte üniversitenin kuruluşuna kadar giden aşamalar:

1846: İstanbul'da bir Darülfünun kurulmasına karar verilir.

1863: Darülfünun kurulur, ama kapatılır.

1870: Darülfünun-ı Osmani adıyla yeniden açılır.

1874: Bugünkü Galatasaray Lisesi binasında Darülfünun-ı Sultani faaliyete girer. Kapatılır.

1900: Darülfünun-ı Şahane açılır.

1912: İstanbul Darülfünunu'na dönüşür. Özerktir. Medrese reislerini (dekanlar) hocalar seçer, Maarif Nazırı en çok oy alan 2 kişiden birini atar. Darülfünun Emini de (rektör) aynı şekilde seçilir.

1933: Darülfünun'da bir reform yapılmak istenir, Cenevre Üniversitesi öğretim üyesi Albert Malche bir rapor hazırlar, ama tasfiyeden yana olmadığını belirtir. Ancak yine de Darülfünun'da hocalar arasında önemli bir tasfiye yapılır. Burhan Şenatalar'ın belirttiği gibi, dönemin tek parti iktidarının amacı sadece Darülfünun'un akademik yetersizliğiyle mücadele ederek eğitim reformu yapmak değildir. İktidar, asıl olarak üniversitenin kendisine yeterince destek vermemesinden şikayetçidir. Bu yüzden tasfiye yapılır. Darülfünun lağvedilir, İstanbul Üniversitesi kurulur. Üniversitenin bu yeniden doğuşunda, Nazilerden kaçıp İstanbul'a gelen Alman ve Yahudi hocaların büyük katkısı olur. İstanbul Üniversitesi, 1944'e kadar Türkiye'nin tek üniversitesi olarak kalır.

İstanbul'da 57 kampüs var

Şehrimizde 7 devlet, 13 vakıf üniversitesi, bunlara bağlı 57 kampüs bulunuyor. İstanbul Dergisi'nde yayımlanan dosyaya göre, İstanbul Üniversitesi, fakülte, öğretim elemanı ve öğrenci sayısı bakımından Türkiye'nin en büyük üniversitesi: YÖK'ün Mart 1999 verilerine göre, açık öğretim hariç Türkiye'deki 882 bin öğrencinin yüzde 7'si bu üniversitede okuyor.

1 Bahçeşehir Üniversitesi (Bahçeşehir)

2 Beykent Üniversitesi (Beylikdüzü)

3 Boğaziçi Üniversitesi (Bebek)

4 Boğaziçi Üniversitesi (Kandilli)

5 Boğaziçi Üniversitesi (Kilyos)

6 Doğuş Üniversitesi (Acıbadem)

7 Fatih Üniversitesi (Hadımköy)

8 Galatasaray Üniversitesi (Ortaköy)

9 Haliç Üniversitesi (Fındıkzade)

10 İstanbul Bilgi Üniversitesi (Sıraselviler)

11 İstanbul Silgi Üniversitesi (Şişli)

12 İstanbul Teknik üniversitesi (Altunizade)

13 İstanbul Teknik üniversitesi (Ayazağa)

14 İstanbul Teknik üniversitesi (Gümüşsuyu)

15 İstanbul Teknik üniversitesi (Maçka)

16 İstanbul Teknik üniversitesi (Taşkışla)

17 İstanbul Teknik üniversitesi (Tuzla)

18 İstanbul Üniversitesi (Avcılar)

19 İstanbul Üniversitesi (Beyazıt)

20 İstanbul Üniversitesi (Cerrahpaşa)

21 İstanbul Üniversitesi (Çağlayan)

22 İstanbul Üniversitesi (Çapa)

23 İstanbul Üniversitesi (Sarıyer)

24 Işık Üniversitesi (Maslak)

25 Kadir Has Üniversitesi (Gayrettepe)

26 Kadir Has Üniversitesi (Selimpaşa)

27 Koç Üniversitesi (İstinye)

28 Koç Üniversitesi (Nişantaşı)

29 Kültür Üniversitesi (Şirinevler)

30 Maltepe Üniversitesi (Maltepe)

31 Marmara Üniversitesi (Acıbadem)

32 Marmara Üniversitesi (Anadolu Hisarı)

33 Marmara Üniversitesi (Bağlarbaşı)

34 Marmara Üniversitesi (Bahçelievler)

35 Marmara Üniversitesi (Beyazıt)

36 Marmara Üniversitesi (Göztepe)

37 Marmara Üniversitesi (Harbiye)

38 Marmara Üniversitesi (Haydarpaşa)

39 Marmara Üniversitesi (Maltepe)

40 Marmara Üniversitesi (Nişantaşı)

41 Marmara Üniversitesi (Sultanahmet)

42 Marmara Üniversitesi (Tarabya)

43 Mimar Sinan Üniversitesi (Beşiktaş)

44 Mimar Sinan Üniversitesi (Fındıklı)

45 Mimar Sinan Üniversitesi (Gayrettepe)

46 Sabancı Üniversitesi (Karaköy)

47 Sabancı Üniversitesi (Tuzla)

48 Yeditepe Üniversitesi (Acıbadem)

49 Yeditepe Üniversitesi (Büyükada)

50 Yeditepe Üniversitesi (Dragos)

51 Yeditepe Üniversitesi (Göztepe)

52 Yeditepe Üniversitesi (Üsküdar)

53 Yıldız Teknik Üniversitesi (Ayazağa)

54 Yıldız Teknik Üniversitesi (Beşiktaş)

55 Yıldız Teknik Üniversitesi (Maçka)

56 Yıldız Teknik Üniversitesi (Maslak)

57 Yıldız Teknik Üniversitesi (Mecidiyeköy)