Schisandra bitkisinin faydaları ve zararları nelerdir? Schisandra bitkisi pek çok tedavide kullanılıyor

İnsanlarına bitkileri ekip biçmeyi ve onları gıda ve ilaç olarak kullanmayı öğreten efsanevi Çin imparatoru Shen Nong, schisandra bitkisinin sağlığı koruyan ve ömrü uzatan üstün bir bitki olduğuna inanırdı. Kışın yapraklarını döken odunsu Schisandra chinensis Çin, Kore, Japonya ve Rusya’nın uzak doğu kısımlarındaki nemli ve ılık ormanlarda doğal olarak yetişir. Hafiften üzüme benzeyen kırmızı meyveler verir. Meyvenin Çince’deki adının anlamı “beş lezzet meyvesi”dir. Küçük taneli meyveyi tattığınızda dilinize tatlı, ekşi, bitter, tuzlu ve kekremsi tat gelir. Bu beş tat, geleneksel Çin tıbbının beş öğesine denk düşer: tatlı (dünya), ekşi (ahşap), bitter (ateş), tuzlu (su) ve kekremsi (metal). Besin değeri yüksek olan meyveler ham ya da pişirilerek yenebilir. Ayrıca kurutulup uzun yolculuklarda besleyici ve taşınabilir bir gıda olarak tüketilir. Schisandra geleneksel Çin tıbbının 50 temel bitkisinden biridir. Uyum sağlayan bir tonik olarak nitelendirilir ve yüzyıllar boyunca akciğer, karaciğer, böbrek ve kalp rahatsızlıklarının tedavisinde ve zihni rahatlatmakta kullanılmıştır.

Hangi tedavilerde kullanıldı?

1960’lı yıllardan sonra schisandra bir adaptojen ve tüm vücut sistemlerine dayanıklılık veren bir bitki olarak tanınmıştır. Bu fikir Rus bilim insanlarının 1940 ve 50’li yıllarda yaptıkları farmakolojik ve klinik araştırmalardan sonra ortaya çıkmıştır. Rus araştırmacılar schisandranın stres engelleyici özelliklerinden öyle etkilendiler ki bitki Rus geleneksel tıbbına dahil edildi. Hayvanlar üzerinde yapılan farmakolojik araştırmalar schisandranın fiziksel dayanıklılığı arttırdığını ve stresten koruyucu bir etki yarattığını göstermiştir. Özellikle karaciğeri farklı toksik maddelere karşı koruduğu görülmüştür. Batı bitkisel tıbbında schisandra
farklı vücut sistemlerinin normal çalışmasını sağlayan bir adaptojen olarak kullanılır. Bitki uzmanları bu bitkiyi zihinsel işlevi güçlendirmek, fiziksel dayanıklılık ve cinsel performansı arttırmak, karaciğer ve böbrekleri korumak ve toksik maddelerden temizlemek ve uykusuzluk tedavisi için kullanır

Schisandra cinsine bağlı iki düzine kadar tür vardır ve Birleşik Devletler’in güneydoğusundaki verimli ovalık arazilerde yetişen güney manolya asması
Schisandra glabra (S.coccinea) türü hariç, hepsi Çin’de yetişir. Schisandra chinensis tırmanıcı, kışın yapraklarını döken çok yıllık bir bitkidir ve boyu 12 metreye kadar ulaşır. Almaşık yapraklar dikdörtgen-oval şeklindedir, boyları 7,5 cm enleri de 3,5 cm kadardır, yaprak kenarlarında dalgalı dişler vardır. Yumrulu, kasvetli ve kremsi beyaz renkli çiçekler genç yaprak sürgünlerinin alçak aksil kısmında yer alır. Erkek ve dişi çiçekler farklı bitkilerde gelişir ve hem erkek hem de dişi çiçekler meyve üretimi için zorunludur. Küçük, düz kızıl meyveler üzümünkine benzeyen salkımlarda toplanır. Kurutulmuş meyvelerin boyutu çekilmemiş karabiber tanesi kadardır.

Yetişme Alışkanlıkları

Schisandra, Çin’in kuzeydoğusundaki Heilongjiang, Jilin ve Liaoning eyaletlerinde ve Orta Çin’deki Hubei, Siçuan ve Yunan eyaletlerindeki kışın yapraklarını döken ağaçlardan oluşan ormanlar, yamaçlar ve nehir vadilerinde yetişir. Ayrıca Japonya’nın Hokkaido ve Honshu adalarının ve Kore’nin Sakhalin bölgesinin dağlık bölgelerinde yetişir. Kuzeydoğu Asya’daki anavatanının dışındaki bölgelerde kültür bitkisi olarak yetiştirilir. Yakın bir tür olan S.sphenanthera da Çin’in güneyinde yaygın olarak bulunur. Çin marketlerinde S.sphenanthera meyveleri nan wei zi (güney wei zi’si demek) olarak bilinir, S.chinensisin meyveleri
de bei wei zi (kuzey wei zi’si demek) olarak bilinir. Cins adı olan Schisandra, Yunanca’da “yarılmak” anlamına gelen schizein ve “adam” anlamına gelen
andros kelimelerinden gelir, bu adın koyulmasının nedeni erciklerdeki anter (başçık) hücreleridir. Bitkinin Çince adı olan wei zi meyvelerdeki tat farklılığını işaret eder.

Ekim ve Hasat

Schisandra Amerikan bahçeciliğinde sık kullanılan bir bitki değildir. Soğuk iklimleri sever ve sonbaharda olgunlaşan güzel meyveleri için duvar boylarında yetiştirilir. Ticari üretim sistemlerinde sırıklar kullanılır. Schisandra nemli ve gölgeli ortamları sever ve dayanıklıdır. Birleşik Devletler’in kuzeyinde güneş altında büyütebilir, güneydeyse gölgeye ihtiyaç duyar. Schisandra tohum, daldırma ve yumuşak ağaç kısımların çeliklemesiyle çoğalabilir. Tohumlar sonbaharda meyveler olgunlaştıktan sonra ekilir ya da bahar ayında ekilmek üzere korunur. Verimli, gevrek, iyi drene edilmiş, derin ve kumlu toprağı sever.
Meyveler Eylül’den Kasım’a hasat edilip güneşte kurutulur, böylece bozulma riski azalır. Dünyadaki arzın büyük kısmı Çin’den karşılanır, Rusya’da da önemli ölçüde üretilir ama çok azı ihraç edilir. Birçok Doğu Avrupa ülkesinde Rus pazarı için üretilir.

Tedavi Amaçlı Kullanımı

✚ Adaptojen
✚ Hepatit

Schisandra asmalarında büyüyen küçük kırmızı meyve salkımları kurutulup kuru üzüm gibi yenir ya da öğütülüp tüketilir. Bitkinin meyveleri ve yaprakları birçok sağlık sorununun tedavisinde kullanılır, ama en ilgi çeken kullanım biçimlerinden biri tonik ya da adaptojen olarak stresle mücadele ve fiziksel ve zihinsel performansı arttırmada kullanılmasıdır. Hastalık çekenler, fiziksel ya da zihinsel bitkinlik yaşayanlar ya da kışları sık sık hasta olanlar için schisandra ve diğer adaptojenler önem taşırlar.

Schisandra üzerine yapılan orijinal çalışmaların birçoğu Rusya ya da Çin’de yapılmıştır. Schisandra meyveleri tıbbi bileşenlerin 3 ana tipini içerir ve bu bileşenler bitkinin tonik (güçlendirici) etkisinin kaynağıdır: bir sabit yağ, eter yağlar ve organik asitler. Bitkinin kavramayla ilgili etkilerini sağlayan saschisandrin maddesi eter yağlarının içindedir.

Schisandrayla ilgili hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde fiziksel aktivitelerin ve strese karşı direncin arttığı görülmüştür, bu etkiler bitkinin adaptojen olduğunu gösterir. Schisandranın bunu nasıl başardığı hâlâ tam olarak bilinmemektedir, ama bazı araştırmalar ekstrelerin oksidasyon ve iltihapla mücadele ettiğini; birçok vücut sistemi ve işlemine etki eden hipotalamus, hipofiz bezi ve adrenalin bezini etkilediğini ve beyin aktiviteleri için önemli olan nörotransmiter (sinir taşıyıcısı) asetilkolinde değişikliklere neden olduğunu göstermiştir. Schisandra iyi bir uyarıcıdır ve vücuda çalışması için fiziksel ve zihinsel enerji verir.
Schisandra bitki uzmanları tarafından karaciğer rahatsızlıkları için sıkça kullanılır. Karaciğeri koruduğu ve toksik maddelerden arındırdığı, alkol, gıdalar ve çevresel koşullardan gelen toksiklere karşı mücadeleye yardımcı olduğu, karaciğer fonksiyonlarını güçlendirdiği düşünülmektedir.

Kullanım Şekli

TENTÜR: Günde 3 defa 1 ya da 2 ml.

ÇAY: 1 bardak suyu kaynatın ve 1 ya da 2 çay bardağı kurutulmuş meyveyi ekleyip 10 dakika bekleyin. Süzün, soğutun ve günde 1-3 defa için.

EKSTRE: Schisandrinin standardize edilmiş ekstreleri için üreticinin talimatlarına uyun.

Uyarılar

Schisandra birçok vücut sistemini etkileyen bir uyarıcıdır, diabet ve yüksek tansiyonu olanlar dikkatli kullanmalıdır. Uyarıcı bitkilere karşı hassas olanlar ya da psikolojik sorunlar için ilaç kullananlar schisandra tedavisine başlamadan önce dikkatli olmalıdır.