Savunma teknikleri öğretiyor Evlere kapatıyor Paranoya yaşatıyor

2005 Mayısı’nda başlayan çalışma, 6 ay sürdü. Tezin ölçeği, Amerika’daki benzer bir araştırmadan birebir alındı. 6 farklı üniversitenin, farklı farklı bölümlerinden öğrenciler tarafından dolduruldu.

Sonuç: Kadınlar en çok cinsel suç mağduru olmaktan, erkekler ise gasp edilmekten korkuyor. Bu iki temel korku, şemsiye korku olarak tanımlanıyor ve bütün korkulara eşlik ediyor.

Mine Özaşçılar, Amerika kadar olmasa da suç mağduru olma korkusunun Türkiye’de de ciddi bir problem olduğunu düşünüyor. Suç mağduru olmaktan korkan kişinin zorlama davranışlarda bulunduğunu, yani normal şartlarda yapmayacağı şeyler yaptığını söylüyor. Bunlar da genellikle hayatını kısıtlamaya yönelik önlemler oluyor. Örneğin:

Kapısına ilave kilit taktırıyor.

Gece dışarı çıkmıyor, gündüz çıkmamaya çalışıyor.

Karanlık sokaklardan uzak duruyor, parkın çevresinden gitmemek için yolunu uzatıyor.

Kendini koruma teknikleri ile ilgili bilgiler ediniyor.

Elektrikli cop, göz yaşartıcı sprey gibi savunma objeleri taşıyor.

Neylan Ziyalar ise neden böyle bir tez konusu seçtiklerini şöyle anlatıyor: "Biz sosyal bilimciyiz. Ben pedagogum, Mine sosyolog. Ve de adli bilimler alanında çalışıyoruz. Ben bir sosyologla karşılaşınca hemen suç korkusu konusunu hatırladım. Çünkü suç korkusu, şu anda tüm dünyada suçtan daha büyük bir sorun olarak görülüyor."

SUÇ KORKUSU NEDİR?

Suç korkusu, bireyin "suç" ve kişiye suçu anımsatan sembollere karşı geliştirdiği duygusal reaksiyon ya da kaygı olarak adlandırılıyor. Suç korkusu, bugün modern toplumun en ciddi problemlerinden biri olarak görülüyor. Psikolojik düzeyde bireyin

duygulanımında, güven hissinde, yaşamsal doyumunda kısaca genel ruh sağlığında negatif etkiler yaratıyor. Davranışsal düzeyde ise geceleri sokağa çıkmama, sosyal aktivitelere katılmama, silah alma, kent merkezinden uzak güvenli sitelere taşınma gibi sonuçlar doğuruyor.

Araştırmayı yapan Mine Özaşçılar (solda) ve tez danışmanı Neylan Ziyalar da bir zamanlar suç mağduru olmuş. İkisinin de arabadan çantası alınmaya çalışılmış. Vites koluna taktıkları için hırsız başarılı olamamış.

NEYLAN ZİYALAR (Adli Pedagog)

Kanserden korkmayıp sigaraya devam ediyoruz ama gece Taksim’e gitmekten vazgeçiyoruz

Ben günlük yaşamımızı suç korkusu yüzünden bu kadar değiştirmeyi sağlıklı bulmuyorum. Sigara kanser yapıyor, bu artık bilinen bir gerçek, ondan korkmayıp sigara içmeye devam ediyoruz. Ama Beyoğlu’nda bazı olaylar oluyor diye akşam Taksim’de sinemaya gitmekten vazgeçebiliyoruz. Bu bizim sosyal ve kültürel hayata katılımımızı engelliyor. Kent yaşamımız çok sağlıksız. Araştırmaya katılanların yüzde 75’i gece dışarı çıkmaktan vazgeçiyorum diyor. Üstelik bunlar üniversite öğrencisi, gerisini siz düşünün.

KADINLARIN KORKUSU 68.12
 
ERKEKLERİNKİ 52.85

Kadınların suç korkusu değeri 68.12. Erkeklerin suç korkusu değeri ise 52.85. Kadınların suç korkusu erkeklerden daha fazla. Literatürdeki tüm çalışmalarda da böyle.

Kendi ağızlarından mağdur olma hikayeleri

Araştırmaya katılanların 17.8’si doğrudan mağduriyet yaşadığını bildirdi. Dolaylı mağduriyet yaşayanlar ise katılımcıların yüzde 40.9’una denk geliyor. Katılımcılardan bazıları mağduriyetlerini şöyle anlattı:

Altı kişi beni bıçaklarla gasp etmeye ve öldürmeye çalıştı.

Ayakkabıcı çocuk bıçakla tehdit ederek para aldı.

Arkadaşımın babası öldürüldü.

Yeğenim ve arkadaşları arabaya atılıp ormana kaçırıldı. Üstlerinde maddi bir şey olmadığı için sadece dayak yediler.

Yakın bir akrabam tecavüze uğradı.

Arkadaşım tinerciler tarafından bıçaklandı.

Saat dokuz sularında, Taksim Meydanı’ndan kaçırıldım. Aksaray’da bir otele götürüldüm, tüm paramı aldılar. Ertesi gün 250 YTL daha götürmemi istediler. Kimlik ve irtibat bilgilerim ellerinde olduğu için götürdüm, durumu polisten gizledim.

KADINLAR EN ÇOK CİNSEL SALDIRIDAN ÇEKİNİYOR

Mağduriyet korkusu, en çok hangi suça maruz kalmaktan korkulduğunu gösteriyor. Mağduriyet riski ise araştırmaya katılanların en çok hangi suça maruz kalma ihtimalini yüksek gördüklerini. Örneğin en çok korkulan cinsel saldırıya uğramak (yüzde 55.7) ama mağdur edilme riski en çok dilencilerde (yüzde 49.1) görülüyor. Aynı soru kadın-erkek farkı dikkate alınarak değerlendirildiğinde kadınlarda cinsel saldırıya uğramak ve evdeyken hırsızlık yaşamak en öndeyken, erkeklerde gaspa ve silahlı saldırıya uğrama korkusu daha ağırlıklı.

MAĞDURİYET RİSKİ

Dilenci%49.1

Dolandırılma13.8

Hırsızlık (evde yokken)12.4

Hırsızlık (evdeyken)11.1

Cinsel saldırı11.8

Öldürülme9.3

Silahlı saldırı9.3

Araba hırsızlığı10.9

Gasp19.9

Mala zarar15.4

MAĞDURİYET KORKUSU

Dilenci%2.9

Dolandırılma10

Hırsızlık (evde yokken)27.2

Hırsızlık (evdeyken)48

Cinsel saldırı55.7

Öldürülme47.1

Silahlı saldırı40.5

Araba hırsızlığı12

Gasp32.6

Mala zarar7.3

MAĞDURİYET YAŞANMADAN SUÇ KORKUSUYLA ALINAN ÖNLEMLER

Eşyalara isim yazma%22.8%14.7

İlave kilit4639.3

Bekçi köpeği6.75.1

Silah bulundurma10.221.7

İlave ışık4330.7

Savunma teknikleri öğrenme32.926.9

Savunma objesi taşıma17.617.6

Güvensiz bölgeden kaçış (gündüz)84.160.1

Güvensiz bölgeden kaçış (gece)98.979

Günlük aktivite değişimi43.327.8

MAĞDURİYETTEN SONRA SUÇ KORKUSUYLA ALINAN ÖNLEMLER

Eşyalara isim yazma%26.2 %30.3

İlave kilit57.648.5

Bekçi köpeği9.19.1

Silah bulundurma15.2 33.3

İlave ışık43.9 42.4

Savunma teknikleri öğrenme40.9 45.5

Savunma objesi taşıma25.833.3

Güvensiz bölgeden kaçış (gündüz)84.8 69.7

Güvensiz bölgeden kaçış (gece)10072.7

Günlük aktivite değişimi54.554.5

ERKEK, SUÇ MAĞDURU OLUNCA ÖNLEM ALIYOR

Normal koşullarda kadınlar, erkeklere göre suça karşı daha fazla önlem alıyor. Erkekler sadece silah bulundurma konusunda kadınlara göre daha önde. Ancak suç mağduru

olduktan sonra erkekler, kadınlardan daha yüksek oranda önlem alıyor. İlave kilit, ilave ışık ve güzergah değiştirme önlemleri dışında kadınlardan her alanda daha öndeler.

GEÇMİŞTE BAŞINA BİR ŞEY GELEN DE GELMEYEN DE AYNI ORANDA KORKUYOR

Araştırma sonuçlarına göre suç mağduru olmuş bireyler ile suç mağduru olmamış bireylerin korku düzeyi ortalaması aynı değerde. Buradan geçmiş mağduriyet deneyimlerinin suç korkusunu şekillendirmediği sonucu çıkıyor. Amerika’daki benzer çalışmalarda ise mağduriyetin suç korkusunu artırdığı görülmüş.

YAKIN ÇEVRE ALGISI

Hiç önemli değil - Zaman zaman sorun - Ciddi bir sorun

Çöplerin çevrede birikmesi%24.6 %39.4 %33.3

Sokak köpeklerinin başıboş dolaşması19.4 48.2 29.9

Rahatsızlık veren saygısız komşular19.9 45.9 31.2

Kaldırımlarda veya duvarlardaki yazılar41.6 38.2 17.6

Boş evler ve bakımsız arsalar38.5 32.3 25.8

Denetimsiz gençler16.5 29.2 52

Çok fazla gürültü19.9 41.6 35.8

Alkol ya da madde etkisi altındaki kişiler23.1 28.5 45.9

Terk edilmiş arabalar veya orta yerde araba parçaları46.1 32.3 19.4

GENÇLER EN ÇOK DENETİMSİZ GENÇLERİ SORUN GÖRÜYOR

Sorulara cevap verenlerden hem kadınlar hem erkekler, çevrelerinde en çok denetimsiz gençleri ciddi sorun görüyor. Bundan, ortamdaki bir erkeğin, kadın için fiziksel ve en çok da cinsel anlamda tehdit olarak görüldüğü sonucu

çıkarılabilir. Aynı şekilde erkeklerin de denetimsiz gençleri yüksek oranda ciddi sorun olarak nitelendirmesi, erkeklerin hem kendileri hem de kadınlar için

endişe duymalarının sonucu olarak açıklanabilir.

GECELERİ YALNIZ YÜRÜMEKTEN KORKUYORLAR

Araştırmaya katılanların yüzde 72.3’ü, yaşadıkları bölgede bir buçuk kilometrelik yarıçaplı bir alan içinde geceleri yalnız yürümekten korktukları bir yerin olduğunu belirtti.

SUÇ MAHALLİ TOPLU TAŞIMA ARAÇLARI

Mağdur olunan suç tipleri olayın gerçekleştiği yer bakımından incelendiğinde, mağduriyet yaşayanların yüzde 21.9’u toplu taşıma araçlarında mağdur edildiklerini söyledi. Tren, tramvay, vapur, dolmuş, minibüs ve otobüs gibi...