Savaşta öldürüp taşına ‘Kahraman düşmandın, rahat uyu’ yazdılar

Paşa’nın mezarı asırlar sonra Macarlar tarafından yaptırıldı ve taşına ‘145 yıllık Türk egemenliğinin son Budin Valisi Abdurrahman Abdi Arnavut Paşa, bu yerin yakınında 1666 Eylül ayının 2. günü öğleden sonra yaşamının 70. yılında maktul düştü. Kahraman düşmandı, rahat uyusun!’ diye centilmence bir ifade yazıldı.

KANUNİ Sultan Süleyman tarafından 1541’de fethedilen Macaristan’ın başkenti Budapeşte, yahut bizde o zamanlarda kullanılan adıyla Budin, 145 yıl boyunca Türk idaresinde kaldı.

Avusturyalılar, bizi Viyana önünde bozguna uğratmalarından sonra, 1686’da, 90 bin kişilik bir orduyla Budin önlerine geldiler. Son Budin Valisi Abdurrahman Abdi Paşa, kendisinden beş kat güçlü olan Avusturya ordusuna iki buçuk ay direndi ve kılıcı elinde şehit düşene kadar düşmanı şehre sokmadı. Paşa’nın bu kahramanlığı, Macarlar’ı da son derece etkiledi ve mezartaşına ‘Kahraman düşmandı, rahat uyusun’ yazdılar.

Osmanlı İmparatorluğu, 1526’daki Mohaç Muharebesi ile Macaristan Devleti’ni ortadan kaldırdıktan sonra, ülkeyi yavaş yavaş fethetti ve Budin, 145 yıl Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası oldu. Budin, imparatorluğun Avrupa topraklarındaki en önemli birkaç merkezinden biriydi ve Avusturya ile Almanya’da yapılan akınlar buradan idare edilirdi.

Avusturya, Budin’i Osmanlılar’dan almak için şehri defalarca kuşattı ama ele geçiremedi ve 17. yüzyılın başlarından itibaren Budin’i işgal planlarını unutup kendi topraklarını korumaya çalıştı. Aynı yüzyılın sonlarına doğru da hiç beklemediği bir anda Budin’i ve bütün Macaristan’ın ele geçirme şansını yakaladı.

Osmanlı İmparatorluğu’nun 1683’te yaşadığı İkinci Viyana Kuşatması bozgunundan sonra Avusturya, Macar topraklarını işgale başladı. İlk hedef Budin’di ve şehir 1686’da 90 bin askerle kuşatıldı. Stratejik bir mevkide bulunan Budin’in düşmesi Osmanlılar için bütün Macar topraklarının kaybı demekti. Budin Valisi Abdurrahman Abdi Paşa durumun farkındaydı ve sonuna kadar direnme kararı vermişti.

Abdurrahman Abdi Paşa, ömrünü cephelerde geçirmiş 70 yaşlarında tecrübeli bir askerdi. 1668’de yeniçeri ağalığı yapmış, Sadrazam Fazıl Ahmed Paşa ile birlikte Girit seferine katılmış, Bağdat, Mısır, Bosna, Budin, Kamaniçe ve Halep valiliklerinde bulunmuş, 1685’te Budin’e ikinci defa vali tayin edilmişti.

Budin Kalesi, 16 bin Türk askeri tarafından korunuyordu. Düşman ordusu tepeleri tuttuğu için yardım alamamalarına rağmen, Abdurrahman Abdi Paşa düşmana karşı yokluklar içerisinde iki buçuk ay boyunca direndi. Avusturyalılar, 2 Eylül 1666’da Budin’e girerek 145 yıllık Türk hákimiyetine son verdiler, Abdurrahman Abdi Paşa ise çarpışmalar sırasında şehid düştü.

Avusturyalılar, daha sonra şehirde tek bir Müslüman bile bırakmadılar. Türk eserlerinin hemen tamamı yokedildi ve şehrin asıl sahibi olan Macarlar bile uzun müddet şehre giremediler.

Macarlar ise Paşa’nın kahramanlığını asırlar boyunca unutmadılar ve şehid düştüğü yere çok daha sonraları üzerinde son derece şık ifadelerin yazılı olduğu bir mezartaşı diktiler. Taşta ‘145 yıllık Türk egemenliğinin son Budin Valisi Abdurrahman Abdi Arnavut Paşa, bu yerin yakınında 1666 Eylül ayının 2. günü öğleden sonra yaşamının 70. yılında maktul düştü. Kahraman düşmandı, rahat uyusun!’ yazılıydı.

Budin’in elden çıkmasından sonra, Osmanlı hákimiyetindeki diğer Macar toprakları da bir bir Avusturya’nın işgaline uğradı. Macaristan’ın merkezinin kaybı, Osmanlılar için son derece acı bir duygu idi ve şairler Budin’i konu alan destanlar kaleme aldılar.

İşte, bu destanlardan biri:

‘Ötme bülbül ötme, yaz bahar oldu / Bülbülün figanı bağrımı deldi / Gül alıp satmanın zamanı geldi / Aldı Nemçe bizim nazlı Budin’i.

Çeşmelerden abdest alınmaz oldu / Camilerde namaz kılınmaz oldu / Mamur olan yerler hep harap oldu / Aldı Nemçe bizim Nazlı Budin’i

Kıble tarafından üç top atıldı / Perşembe günüydü güneş tutuldu / Cuma günü idi Budin alındı / Aldı Nemçe bizim nazlı Budin’i’