Savaş suçlarından yargılanabilir
Güncelleme Tarihi:
Yabancı güçler, Libya lideri Muammer Kaddafi’nin görevini terk etmesini sağlamak için onu Lahey’de savaş suçlarından yargılamakla tehdit edebilmeyi umuyor. Ancak bazıları, bu tür girişimlerin, Gaddafi’yi hiçbir çıkış yolu kalmadığını düşünmeye itmesinden endişe ediyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi, protestoculara uyguladığı şiddet sonrasında, Kaddafi hükümetini Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne (ICC) sevk etmeyi oy birliğiyle kabul etti. ICC başsavcısı Luis Moreno-Ocampo, Pazartesi günü sivillere yönelik saldırıların insanlık suçu olarak değerlendirilebileceğini belirterek tam soruşturma izni verdi.
Ancak, geçmişte Kongolu savaş liderleri, Sudan’ın Devlet Başkanı Ömer El Beşir ve Uganda’daki Tanrının Direniş Ordusu’nda olduğu gibi davaların bir sonuç getirmeyeceğine yönelik endişeler bulunuyor.
Endişelerin bir nedeni, Kaddafi’ye yapılması düşünülen tehdidin, Libya’nın değişken lideri üzerinde nasıl bir etki yapacağının bilinmemesi.
London School of Economics analisti Aliya Brahimi, “Bu kurulması zor bir denge… Dosdoğru ahlaki ve yasal yaklaşım göstermek ve savaş suçlarından yargılama hakkında konuşmak, Kaddafi’yi gidecek hiçbir yeri bulunmadığını düşünmeye ve görevini terk etmesinden başka bir seçenek bırakmamaya yöneltebilir. Ancak diğer taraftan bu Kaddafi destekçilerine güçlü bir mesaj da gönderiyor” yorumunda bulundu.
DAVALAR RİSK İÇERİYOR
Yabancı güçler Kaddafi’nin görevini bırakmasını talep ediyor. Bu amaçla, Libya üzerinde hava sahasının kısıtlanması ve devamında askeri müdahale tehdidinde bulunuyor. Batı ülkeleri savaş suçlarından yargılanmanın, Kaddafi destekçilerini sivillere saldırmaktan alıkoymasını ve Libya liderinin gücünden düşmesini sağlamasını istiyor.
Columbia Üniversitesi’nde hukuk profesörü olan Matthew Waxman, “Uluslararası davalar, bazen acımasız diktatörlerin yönetimden düşmesine ya da yargı karşısına çıkmasından çok konumlarını güçlendirmeye yarama gibi riskler içeriyor… Aynı zamanda, suçluları izole ederek… ölümlerini hızlandırmaya, bu esnada uzun dönem istikrarın temellerini oluşturmaya hizmet ediyor” dedi.
Öte yandan, savaş suçları davalarının, yabancı güçler istediği takdirde durdurulma imkanı da bulunuyor.
ICC’nin 2005’te Uganda Tanrının Direniş Ordusu lideri Joseph Kony hakkında tutuklama kararı çıkarmasından kısa bir süre önce, savcı Moreno-Ocampo, eğer ülkeye barış getirecekse dava sürecinin durdurulmasında ortak karar alınabileceğini belirtmişti.
Ancak İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün uluslararası adalet programı başkanı Richard Dicker, dava süreçlerini eskisi kadar kolay iptal etmenin yasal olarak çok zor olduğunu ifade etti. Dicker, “Hiçbir yasal sonuç alınmadan Kaddafi’ye elini kolunu sallayarak gitmesine izin vermek gibi bir seçenek artık masanın üzerinde değil” dedi.
DENGESİZOYUN ALANI
Aslında, uluslararası adalet sistemi, yargılamaya konu olacak suçları seçerken son derece seçici davranıyor. BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerinden ABD, İngiltere, Fransa, Rusya veya Çin, etkin bir şekilde bir soruşturmayı engelleyebiliyor.
Bu da, Çin’in Tibet ve diğer bölgelerde; Rusya’nın Çeçenistan’da ve Batılı ülkelerin Irak’ta, Afganistan’da ve Guantanamo Körfezi’nde yaptığı iddia edilen kötü muamelelerin tamamının gündem dışı kalması anlamına geliyor. ABD’nin yakın müttefiki İsrail veya Çin’in dostları Myanmar ve Sri Lanka gibi Güvenlik Konseyi üyelerine yakın ülkeler de diplomatik korumadan faydalanmayı seven ülkeler.
Dicker, “Bu mükemmel bir sistem olmaktan uzak… oldukça dengesiz bir oyun alanı… Kongo’nun doğusuna bakarsanız… kısa dönemli barış için defalarca genel aftan yararlanmış generaller görüyorsunuz. Her biri eskisinden daha beter bir vahşet ortaya koyarak geri döndü. Elinizde adalet getirecek sistemler bulundurmak zorundasınız” dedi.
Diğer analistler, tıpkı ekonomik yaptırımlar veya askeri müdahale tehdidi gibi, Kaddafi’yi savaş suçlarından yargılama tehdidinin bir diğer diplomatik pazarlık unsuru haline geleceğini düşünüyor.
Politik risk danışmanlık kurumu Wikistrat’ın analisti Thomas Barnett, “Savaş suçlarına dayanan dava süreci, güç durumdaki bir lideri köşeye sıkıştırabilecekken, yargılanan lider, ailesi ve yardımcıları için bir çıkış senaryosu olarak toplu pazarlığın parçası da olabilir” ifadesini kullandı.
*Bu yazı "" Could Libya war crimes talk just entrenchaşlıklı makaleden derlenmiştir.