Şartlı salıverilme TBMM'de
Güncelleme Tarihi:
İki maddeden oluşan tasarı, ölüm cezalarının infaz edilmemesini, bazı suçlar dışında kalanlara verilen müebbet ve diğer hapis cezalarına 10 yıl indirim getirilmesini öngörüyor.
„Madde 1 - 23 Nisan 1999 tarihine kadar işlenen suçlar nedeniyle,
1. Verilen ölüm cezaları yerine getirilemez. Bu durumda olanlar hakkında tabi oldukları kanunlardaki infaz hükümleri aynen uygulanır.
2. Müebbet ağır hapis cezasına hükümlü olanların çekmeleri gereken toplam cezalardan; şahsi hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkum edilenler ile aldıkları ceza herhangi bir nedenle şahsi hürriyeti bağlayıcı cezaya dönüştürülenlerin toplam hükümlülük süresinden on yıl indirilir. İndirim, verilen her bir ceza için ayrı ayrı değil, toplam ceza üzerinden bir defaya mahsus yapılır. Ancak bir kişinin muhtelif suçlarından dolayı cezaları ayrı ayrı tarihlerde verilmiş olsa bile, bu cezaların toplamı üzerinden yapılacak indirim on yılı geçemez.
Tabi oldukları infaz hükümlerine göre çekmeleri gereken toplam cezalarından veya toplam hükümlülük sürelerinden on yıllık indirimi yapıldıktan sonra ceza süresi veya hükümlülük süresi dolmuş olanlar, iyi halli olup olmadıklarına bakılmaksızın veya istemleri olmaksızın derhal, toplam cezaları on yıldan fazla olanlar ise tabi oldukları infaz hükümlerine göre fazla olan cezalarını çektikten sonra şartla salıverilirler.
3. 23 Nisan 1999 tarihine kadar işlenen suçlar nedeniyle tutuklu olan sanıklardan;
a) Hazırlık soruşturmasında, iddianameye esas olan suçun niteliğine,
b) Son soruşturmada, iddianamede yazılı suça veya değişen suçun niteliğine göre kanunda belirtilen cezanın asgari haddi esas alınmak suretiyle, tabi oldukları infaz hükümlerine göre on yıllık indirim göz önüne alınarak, bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren otuz gün içinde, kamu davası açılmamışlar için savcılıklarca, kamu davası açılan tutuklu sanıklar için mahkemelerce, dosyaları Yargıtay’da veya Askeri Yargıtay’da bulunanlar ilgili dairesince veya başsavcılıklarınca bu Kanuna göre hesaplamalar yapılarak, tutukluluk halinin devamı veya kaldırılması hakkında karar verilir.
23 Nisan 1999 tarihine kadar işlenmiş ve ilgili kanun maddesinde ölüm, müebbet ağır hapis ve üst sınırı olan yılı aşan şahsi hürriyeti bağlayıcı ceza öngörülen suçlardan dolayı haklarında henüz takibata geçilmemiş veya hazırlık soruşturmasına girilmiş olmakla beraber dava açılmamış olan sanıkların yargılanmaları yapılır. Yapılan yargılama sonunda mahkumiyetine karar verilenlere de hükmün kesinleşmesinden sonra bu maddedeki şartla salıverilme hükümleri uygulanır.
4. 23 Nisan 1999 tarihine kadar işlenmiş ve ilgili kanun maddesinde öngörülen şahsi hürriyeti bağlayıcı cezanın üst sınırı on yılı geçmeyen suçlardan dolayı haklarında henüz takibata geçilmemiş veya hazırlık soruşturmasına girişilmiş olmakla beraber dava açılmamış veya son soruşturma aşamasına geçilmiş olmakla beraber henüz hüküm verilmemiş veya verilen hüküm kesinleşmemiş ise davanın açılması veya kesin hükme bağlanması ertelenir, varsa tutukluluk halinin kaldırılmasına karar verilir. Bu suçlarla ilgili dosya ve deliller, bu bentte öngörülen sürelerin sonuna kadar muhafaza edilir.
Erteleme konusu suç kabahat ise bir yıl, cürüm ise beş yıl içinde bu kabahat veya cürüm ile aynı cins veya daha ağır şahsi hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren bir suç işlendiğinde, erteleme konusu suçtan dolayı da dava açılır veya daha önce açılmış bulunan davaya devam edilerek hüküm verilir. Öngörülen süreler, erteleme konusu kabahat veya cürüm ile aynı cins veya daha ağır şahsi hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren bir suç işlenmeksizin geçirildiğinde, ertelemeden yararlanan hakkında kamu davası açılmaz, açılmış olan davanın ortadan kaldırılmasına karar verilir.
5.Ancak,
a) Türk Ceza Kanunu’nun 125 ila 157, 161, 162, 168, 171, 172, 188, 191, 192, 202, 205, 208, 209, 211 ila 214, 216 ila 219, 240, 243, 264, 298, 301 ila 303, 305’inci maddelerinde, 312’inci maddenin ikinci fıkrasında, 313’üncü maddesinde, 314’üncü maddesinin birinci fıkrasında, 339 ila 349, 366, 367, 383, 394, 403 ila 408, 414 ila 418 ve 503 ila 506’ıncı maddelerinde,
b) Askeri Ceza Kanunu’nun 54 ila 62, 69, 76, 78, 79 ila 82, 85, 87 ila 102, 118, 121 ila 129, 131, 134, 135, 140, 149, 153, 159 ve 160’ıncı maddelerinde,
c) Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanunu’nun 26 ila 30, 33 ve 36’ıncı maddelerinde,
d) Atatürk Aleyhine İşlenen suçlar Hakkında Kanun’da,
e) Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’un 12’inci maddesinde,
f) Orman Kanunu’nun 91 ila 94, 104 ila 114’üncü maddelerinde,
g) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 68’inci maddesinde,
h) Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanununda,
ı) Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine, 2313 Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun’da, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda ve 178 Sayılı Maliye Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 7’inci maddesinde,
i) Bankalar Kanunu’nda,
j) Vergi, resim ve harçlara ilişkin kanunlarda
yeralan suçları işleyenler hakkında bu madde hükümleri uygulanmaz.
6. Daha önce şartla salıverilme hükümlerinden yararlandığı halde yeniden suç işleyerek hüküm giyenler ile dahe önce çakarılmış bir aftan yararlananlar, bu madde hükümlerinden yararlanamazlar.
7. Bu maddeden yararlanacaklar hakkında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanunun ek 2. maddesindeki indirim hükümleri uygulanamaz.
8. Bu kanunun yayım tarihinden sonra cezaevinin disiplinini bozucu hareketlerinden dolayı disiplin cezası alanlar, Ceza İnfaz Kurumları ile Tevkifevlerinin Yönetimine Dair tüzük Hükümlerine göre disiplin cezaları kaldırılmadığı sürece, bu madde hükümlerinden yararlanamazlar.
9. Haklarında yakalama, tutuklama veya mahkumiyet kararı bulunup da firar halinde olanlar, bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren bir ay içinde resmi mercilere başvurup teslim olmadıkları takdirde bu madde hükümlerinden yararlanamazlar.
Madde 2 - 28.8. 1999 tarihli ve 4454 sayılı Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanunun 1. maddesinin Anayasa Mahkemesi’nce bir bölümü iptal edilen 1. fıkrası aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.
“23 Nisan 1999 tarihine kadar sorumlu müdür sıfatıyla işlenmiş suçlar dahil, basın yoluyla veya sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla yahut miting, kongre, konferans, seminer, sempozyum, açık oturum veya panel gibi her türlü toplantılarda yapılan konuşmalarla işlenmiş olup; ilgili kanun maddesinde öngörülen şahsi hürriyet bağlayıcı cezanın üst sınırı 12 yılı geçmeyen suçlardan dolayı 12 yıl veya daha az şahsi hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum edilmiş bulunan kimselerin cezalarının infazı ertelenmiştir.“
Tasarının kapsam dışı bıraktığı suçlar
Şartla salıverilmeye, dava ve cezaların ertelenmesine olanak sağlayan tasarı, bazı suçlardan alınan cezaları kapsam dışında tutuyor.
Tasarıya göre, devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile cumhurbaşkanına fiile tecavüz, ırza geçme, kötü muamele, çete kurma, rüşvet, yolsuzluk, uyuşturucu ticareti, tehdit, yolsuzluk ve bazı suçlar tasarıda önrgörülen indirimin dışında tutuluyor.
Tasarının öngördüğü düzenlemeye girmeyen Türk Ceza Kanunu’nun maddeleri ve bu maddelerin düzenlediği suçlar şöyle:
“125. madde (devletin şahsiyetine karşı cürümler) 157. madde (cumhurbaşkanına fiili tecavüz), 161. madde (savaş sırasında milli menfaatlere zarar), 162. madde (kanunun cürüm saydığı neşriyatı nakil etmek), 168.madde (silahlı cemiyet ve çete kurmak), 171. madde (devletin şahsiyetine karşı gizli örgüt kurmak), 172. madde (devlete karşı halkı tahrik etmek), 188. madde (tehditle bilgi almaya, kişiyi inancını, siyasi-sosyal görüşünü açıklamaya zorlama), 191. madde (tehdit), 192. madde (yayın yoluyla tehdit), 202. madde (devlet işleri aleyhinde işlenen cürümler, zimmet), 205. madde (irtikap), 208. madde (devlet için eşya-malzeme alım satımında yolsuzluk), 209. madde (görevi kötüye kullanma-irtikap), 211. madde (rüşvet), 214. madde (avukat, dava vekili ve noterlerin rüşvet suçu), 216. madde (rüşvete aracılık etme), 219. madde (hakim ve savcıların rüşvet ve devlet işlerindeki suçları), 240. madde (memurun görevini kötüye kullanması, 243. madde (memurların kötü muamelesi), 264. madde (patlayıcı madde imal etmek, ticaretini yapmak), 298. madde (firar ve firara yardım), 301. madde (firarı kolaylaştırma), 303. madde (firarda memurun kayıtsızlığı, tedbirsizliği), 305. madde (nakillerde tutuklunun firarına sebebiyet vermek), 312’inci maddenin ikinci fıkrası (bölücülük), 313. madde (cürüm işlemek için teşekkül oluşturmak), 314. madde (cürüm işlemek için oluşturulan teşekkül mensuplarına yardım etmek), 339. madde (evrakta sahtecilik) 349. madde (çek ve senette sahtecilik), 366. madde (devlet müzayedelerinde ve münakasada şiddet, tehdit), 367. madde (müzeyedelerde tehdit, zorlama, rekabeti önleme), 383. madde (kusurlu yangın, infilak, deniz kazası, batırma, tahribata sebebiyet), 394. madde (umumun sıhhatini tehkileye düşürecek şekilde gıda ve yiyeceklere zehir katma ve benzeri suçlar), 403. madde (uyuşturucu imal ve ithal etmek), 408. madde (uyuşturucu kulanımını kolaylaştıran mahallerdeki eşyanın müsadere edilmesi ve eşyanın yarısının bedeleninin suçu ortaya çıkaranlara verilmesi), 414. madde (ırza tecavüz ve iffete tecavüz, küçükleri baştan çıkarma), 418. madde (ırza tecavüzde suçun ağırlaşması), 503. madde (dolandırıcılık), 506. madde (hileli iflas).“
Ayrıca, Askeri Ceza Kanunu’nun bazı maddelerince düzenlenen askeri suçlar ile Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanunu’nun 26 ila 30, 33 ve 36’ıncı maddeleri, Atatürk aleyhine işlenen suçlar, , Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’un 12’inci maddesi, Orman yakma ve benzeri orman suçları indirimden yararlanmayacak.
Bunun yanı sıra Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 68’inci maddesinde, Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanununda, Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine, 2313 Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun’da, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda ve 178 Sayılı Maliye Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 7’inci maddesinde, Bankalar Kanunu’nda, Vergi, resim ve harçlara ilişkin kanunlarda yer alan suçları işleyenler indirimden ve salıvermeden yararlanamayacak.
Daha önce şartla salıverilme hükümlerinden yararlandığı halde yeniden suç işleyerek hüküm giyenler ile dahe önce çakarılmış bir aftan yararlananlar da indirime tabi olmayacak.
İndirimden yararlanacak olanlara Cezaların İnfazı Hakkında Kanun’da öngörülen indirim hükümleri uygulanmayacak.
Kanunun yayım tarihinden sonra cezaevinin disiplinini bozucu hareketlerinden dolayı disiplin cezası alanlar, Ceza İnfaz Kurumları ile Tevkifevlerinin Yönetimine Dair tüzük Hükümlerine göre disiplin cezaları kaldırılmadığı sürece, yasa hükümlerinden faydalanamayacak.
Haklarında yakalama, tutuklama veya mahkumiyet kararı bulunup da firar halinde olanlardan, bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren bir ay içinde resmi mercilere başvurup teslim olmayanlara indirim uygulanmayacak.
Öte yandan, tasarıda, TCK’nın 169. maddesinde düzenlenen, terör örgütüne yardım ve yataklık suçlarından yargılanmakta olanlar ve hüküm giyenler ile trafik suçlarında da uygulanan tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu ölüme sebebiyet vermeyi düzenleyen 455. madde hakkında bir istisna öngörülmüyor. Yetkililer, bu iki madde kapsamında olanların da tasarının getirdiği indirim ve şartlı salıvermeden yararlanacaklarını belirttiler.