Sarı Humma aşısı nedir? Sarı Humma aşısı nerede yapılır?
Güncelleme Tarihi:
Sarı Humma, genellikle Afrika ülkelerine gidecek olan olan vatandaşlara uygulanan tedbir amaçlı aşı nedeniyle sorgulanıyor. Ülkemizde her ne kadar az görülse de yurtdışına çıkacak olan vatandaşların gündem maddeleri arasında yer alıyor. Uluslararası Aşı ve Profilaksi Sertifikası ile kontrol altında tutulan Sarı Humma aşısı, ülke girişlerinde kontrol edilmektedir. Peki, sivrisinek aracılığıyla bulaşan Sarı Humma hastalığının aşısı nerede yapılır? İşte bu hastalığın belirtileri hakkında bazı bilgiler
Sivrisinek üzerinden bulaşan Sarı Humma hastalığı, yurt dışı öncesi aşı ile korunma ile şart koşulmaktadır. Sarı Humma, enfekte sivrisineklerle bulaşan, akut, sarıhumma virüsünün oluşturduğu ateş ve kanamaile seyreden bir hastalıktır.
Şikayetleri: Bazı hastalarda hiçbir belirti gözlenmeyebilirken bazı hastalarda hafif belirtiler gözlenebilir. Hastalığın kuluçka süresi 3-6 gündür. Hastalığın ilk belirtileri ani ateş, titreme, şiddetli baş ağrısı, sırt ağrısı, genel vücut ağrıları, bulantı, kusma, yorgunluk ve halsizliktir. Hastaların çoğunda bu şikayetler 3-4 gün içinde kendiliğinden düzelir.
Hastaların yaklaşık %15’inde bu iyileşmeden sonraki 24 saat içinde ikinci ve daha şiddetli bir döneme geçiş olur. Yüksek ateş yeniden başlar. Sarılık, karın ağrısı, kusma ve kanama görülür. Sonunda şok ve birçok organda bozukluk gelişir. Bu hastaların yarısı, belirtilerin başlamasından 10-14 gün sonra kaybedilir.
Bulguları: Sarı Humma genellikle hafif seyirli, kendiliğinden düzelen ateş, baş ağrısı, kas ağrısı ve kırgınlıkla seyreder. Ciltte kızarma, gözlerde ve dişetinde kızarıklık olabilir. Daha ciddi olanlarda, ani başlangıçlı şu belirtiler gözlenir:
Genel keyifsizlik hali
Ateş
Titreme
Baş ağrısı
Bel ağrısı
Mide bulantısı
Baş dönmesi
Daha sonra virüs kandan temizlenir ve hasta tamamen iyileşir.
Sarı humma görülen bireylerin% 15 -% 25'inde, belirtiler zehirlenme aşaması denilen dönemde tekrar eder ve ölüme kadar gidebilir. Bu dönemde şu belirtiler gözlenir:
Ateş
Kusma
Karın ağrısı
Böbrek yetmezliği
Kanama
Sarı hummada görülen muayene bulguları:
Ateş
Ateş arttıkça kalp hızında yavaşlama
Göz aklarında kızarma
Ciltte kızarıklık
Hastalık ilerledikçe ilave bulgular ortaya çıkar:
Gözlerde sararma
Ciltte Sarılık
Mide üzerinde hassasiyet
Karaciğerde büyüme
Şiddetli hastalıkta aşağıdakiler de sıklıkla görülür:
Ciltte kırmız noktalanmalar
Dişeti, burun gibi yerlerden kanamalar
Mide-barsak kanamaları (aşikar veya gizli)
Öncelikle böbrekleri ve merkezi sinir sistemini etkilenir. Sarı hummanın geç evrelerinde hastalar aşağıdakilerle karşı karşıya kalırlar:
Çarpıntı
Vücut sıcaklığında düşme veya aşırı artma
Tansiyon düşüklüğü
Ciddi derecede sıvı kaybı olan kişilerin derileri benekli ve mor görünür; Ardından solunum yetmezliği ve akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) ve kan zehirlenmesi ortaya çıkabilir.
Tanısı İçin Neler Yapılmalıdır: Tanı viral enfeksiyona karşı kişinin bağışıklık sisteminin oluşturduğu antikorları tespit eden kan testlerine dayanmaktadır. Sağlık kuruluşları İl Halk Sağlığı Müdürlüğü ile iletişime geçerek gerekli değerlendirmeleri yaptıktan sonra testleri belirlenen referans laboratuarlara iletir.
Tedavisi İçin Neler Yapılmalıdır: Hastalığa yönelik özle bir tedavi yoktur. Oluşan belirtilere ve organ bozukluğunu düzeltmeye yönelik destekleyici tedavi uygulanır. Hastaya sıvı ve oksijen tedavisi verilir. Kanda oluşan bozuklukları düzeltilir. Kan nakli gerekebilir.
Tedavi Sonrası Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir: Hastalık birkaç hafta süren ciddiyet sonrası düzelir. Bazı durumlarda serumda karaciğer enzimlerinde birkaç ay devam eden yükseklik olabilir. Nadiren hastalık sonrasında bakteriyel enfeksiyonlar(akciğer enfeksiyonu gibi) görülebilir.
Korunma: Sarı Humma virüsünün görüldüğü Afrika ile Orta ve Güney Amerika ülkelerine seyahat edecek kişilerin aşı yaptırarak ve sivrisineklere karşı önlem alarak korunması mümkündür. Aşılama sonrasında “Uluslararası Aşı ve Profilaksi Sertifikası” düzenlenir. Bazı ülkeler giriş için bu sertifikayı zorunlu tutmaktadır. Sarıhumma insandan insana da sivrisinek aracılığı ile bulaşır.
Hastalığa maruz kalma riski, sinek ısırmalarına karşı tedbir alınarak (koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar ile) azaltılabilir. Sarıhumma virüsünü taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır. Sivrisinek ısırıklarından korunmak için:
Uygun giysiler giyilmelidir (uzun kollu gömlek, uzun pantolon, çorap ve şapka),
Uygun bir böcek kovucu kullanılmalıdır (DEET, Picardin). Aktif madde yüzdesi yüksek olanlar daha uzun bir koruma sağlar. Ayrıca güneş koruyucu kullanılacaksa, önce güneş koruyucu sürülüp sonra böcek kovucu uygulanmalıdır. Çocuklar üzerinde kovucu uygulanırken gözlere ve ağıza temasından kaçınılmalıdır. Kullanılacak giysilere ve çadıra permetrin uygulanabilir. Permetrin doğrudan cilde uygulanmamalıdır.
Mümkün olduğu kadar perdeli ve klimalı odalarda kalmaya özen gösterilmelidir.
Birçok sivrisinek daha çok geceleri aktifken, sarıhumma bulaştıran sivrisineklerden biri olan Aedesaegypti daha çok gündüzleri ısırırlar.
Temaslı İzlemi: Sadece hastalığın başlangıcından önceki 2 hafta içinde bir hastanın kan veya vücut sıvılarıyla doğrudan temas eden kişiler izlenir. Bu amaçla; günde 2 kez vücut sıcaklığı kontrolü yapılmalı; ateş 38.5 oC’nin üzerinde ise hemen hastaneye yatış yapılmalı; son temas tarihinden sonraki 2 hafta süreyle gözetime devam edilmelidir.