Sanık patriğin gizli sorgusu
Güncelleme Tarihi:
Yorgo KIRBAKİ - Aslı SÖZBİLİR/İSTANBUL
Oluşturulma Tarihi: Mayıs 25, 2005 01:40
Kudüs Patrikhanesi’nin mallarını Yahudilere satmak ve kiralamakla suçlanan Kudüs Patriği İrineos, Fener’de toplanan patrikler zirvesinde sorgulandı.
KUDÜS’teki Ortodoks Patrikhanesi’ne ait büyük gayrimenkulleri gizlice ve usülsüz şekilde Yahudilere satmak ya da uzun yıllar için kiralamakla suçlanan Patrik İrineos İstanbul’da sorgulandı.
Patriğin akıbetini belirlemek üzere dünyanın ortodoks kiliseleri liderleri veya temsilcileri Fener Patrikhanesi’nde mahkemeyi anımsatan bir ortamdaki tarihi zirvede buluştular. Zirveden, ‘İrineos Kudüs patriği olarak artık tanınmıyor’ kararı çıktı. Bartolomeos kararı hem Türkçe hem de zirvenin dili Yunanca’da okudu.
Zirve patrikhane binasının bitişiğindeki Ayios Yeorgios Kilisesi’nde düzenlendi. Kilisenin ortasına yerleştirilen karşılıklı iki uzun masada bütün dünyadan gelen 40’ı aşkın din adamı oturdu. İki uzun masanın başına ise küçük bir masa yerleştirildi ve bu masada, Bergama (Pergamos) ile Sivas (Sevastia) Metropoliti Patrik Bartholomeos yer aldı. İstanbul’da toplanan Ortodoks din adamları bu ortamda, İsrail’de devletten sonra en fazla gayrı menkule sahip Kudüs Patriği İrineos’u sorguladılar. Kudüs Patrikhanesi’nin, İsrail’deki gayrı menkullerin yüzde 30’undan fazlasına sahip olduğu iddiaları, bu sorgunun Ortodoks dünyası için neden bu kadar önemli olduğunu da ortaya koydu.
GRİGORİOS DEĞİLİM
Sorgu zirvesi öncesinde Bartholomeos ile İrineos arasındaki şu diyalog yaşandı:
Bartholomeos: Kiliseye yapabileceğiniz tek hizmet şimdi burada istifa etmenizdir.
İrineos: Siz ne karar alırsanız alın gitmem sözkonusu olmayacak. Kudüs patriği olarak öleceğim.
Bartholomeos: Ortodoks kilisesinin birliğini bozmamak için size MS 4. yüzyılda İstanbul patriği Grigorios Theologos’un yaptığı gibi istifaya davet etiyorum.
İrineos: Ben Grigorios değilim. Benim görüşlerim farklı.
YUNAN OYUNU
İrineos için son derece olumsuz bir ortamda başlayan zirvede, önce Bartholomeos söz aldı ve İrineos hakkındaki iddiaları sıraladı. İrineos savunmasında masum olduğunu, Kudüs patrikhanesine ait hiçbir gayrı menkulu satmadığını, istisnaların ise yakın çalışma arkadaşı olarak bildiği bazı Yunanlıların oyunu olduğunu iddia etti. Örnek olarak da patrikhanenin kasasından 600 bin dolar çalarak kayıplara karışan Nikolaos Papadimas’ı gösterdi. Ayrıca günışığına çıkan satış belgelerinin de sahte olduğunu ileri sürdü ve istifa etmeyeceğini söyledi.
Ardından zirveye katılan dini liderler tek tek söz alarak görüşlerini dile getirdiler.
RUM-KUDÜS ANLAŞMASI MI
Kıbrıs Rum kilisesini temsilen zirveye katılan Baf metropoliti Hrisostomos’un tutumu zirvede şaşkınlık yarattı. Rum din adamı, İrineos’u savundu. Ancak birşey değişmeyeceğini anlayınca çoğunluğun yanında yer aldı. Hrisostomos’un bu tavrının arkasında, Kudüs Patrikhanesi’nin hem KKTC, hem de Rum kesimindeki gayrı menkullerinin yattığı öğrenildi. Bazı kaynaklara göre, İrineos ile Kıbrıs Rum kilisesi arasında, Kudüs Patriği’nin bu ‘kutsal mahkeme’de ceza yemekten kurtulması halinde söz konusu gayrımenkullerin Rumlara devredilmesine ilişkin gizli bir anlaşma sözkonusuydu.
Oylamaya 12 yüksek rütbeli din adamı katıldı. Bunlardar 9’u İrineos’un aleyhinde oy kullandı. İrineos’u bir tek Gürcistan patrikhanesi destekledi. Antakya ve Polonya’nın temsilcileri ise çekimser kaldılar.Oylamadan sonra İrineos patrikhaneyi terkederken ‘Ben Kudüs’ün legal patriğiyim’ dedi.İstanbul’daki zirvede alınan karar İrineos’u ortodoks aleminde ‘Kudüs’ün eski patriği’ konumuna getiriyor.
Ve azledildi
KUDÜS Patrikhanesi’ndeki yolsuzluk iddialarıyla ilgili olarak Fener Rum Patrikhanesi’nde dün yapılan Ortodoks Dini Liderler Zirvesi’nden, Kudüs Patriği İrineos için ‘patriklikten azil’ kararı çıktı. Alınan kara gereğince İrineos’un adı Ortodoks Kilisesi’nden silinecek ve adı yapılan ayinlerde gelmiş geçmiş patrikler arasında anılmayacak. Aya Yorgi Katedrali’ndeki toplantı Fener Patriği Bartholomeos’un özel ayini ile saat 09.00’da başladı. 15 dakikalık ayinin ardından toplantı basına kapatıldı.
1’E KARŞI 8 OYLA AZİL
11 Ortodoks Kilisesinin temsil edildiği toplantıda, İrineos’a önce kendi isteğiyle onurlu bir şekilde istifa etmesi önerildi. İrineos’un bu teklifi kabul etmemesi üzerine oylamaya geçildi. İskenderiye, Kudüs, Rusya, Romanya, Kıbrıs, Atina, Arnavutluk, ve İstanbul Ortodoks Kiliseleri aleyhinde oy kullanırken Polonya ve Antakya çekimser oy verdi. Gürcistan ise İrineos’un lehinde oy kullandı. Böylece, İrineos’un patriklikten azledilmesine karar verildi.
Zirve çıkışında açıklama yapan Kudüs Patrikhanesi’nin muhalif kanadından Metropolit Kesarios Vasilios, alınan bu kararla İrineos’un Kudüs patrikliğinden atıldığını ve ayinlerde gelmiş geçmiş patrikler arasında adının anılmayacağını söyledi. Kudüs Patrikhanesi’ne bağlı Petros Metropoliti Kornilios ise bundan sonraki süreci şöyle anlattı: ‘Pazartesi gününden itibaren Patrik İrineos’un yerine geçici bir yetkili seçilecek. Bundan sonra da Ürdün, İsbrail ve Filistin’den onay alınarak yeni bir seçim yapılacak ve yeni Patrik belirlenecek. İrineos kendisine halen Patrik diyebilir ancak zirve kararıyla kendisinin patrikliği tanınmıyor.’
İSRAİLLİ KORUMA EŞLİK ETİ
Toplantının ardından Kudüs’e gitmek üzere Fener Rum Patrikhanesi’ni terk eden Patrik İrineos, ‘İstifa edecek misiniz?’ şeklindeki sorulara; ‘Hayır istifa etmeyeceğim’ diyerek yanıt verdi. İrineos’un yanından ayrılmayan iki İsrailli koruma dikkat çekti.
İstifa etmedi azlettik
ZİRVEDE alınan kararı açıklayan Fener Rum Patriği Bartholomeos, ‘İrineos’tan istifa etmesini istedik. Etmeyince bu kararı aldık’ dedi. Bartholomeos şunları söyledi:
‘Burada üzücü bir karar alınmaya mecbur kaldık. Kudüs Patrikhanesi’nde son zamanlarda çok üzücü olaylar cereyan etti. Oradaki metropolitler ve başpiskoposlar kendi patriklerini tanımamaya karar verdiler. Bu kararları bizim huzurumuza getirilmiştir. Sabahtan beri fikir telakisinde bulunduk ve kararımız oradaki metropolitlerin ve başpiskoposların kararını kabul etmek oldu. İlk önce Patrik İrineos’tan kendi isteğiyle istifa etmesini istedik. Maalesef bunu kabul etmedi ve bunun akabinde söylediğimiz kararı almış durumdayız.’ Patrik Bartholomeos, gazetecilerin ‘Patrik İlineos hala patrik olduğunu iddia ediyor ve kararınızı tanımıyor? Bu konuda ne söylemek istersiniz?’ şeklindeki sorusuna, ‘Bu onun kendi bileceği iş şeklinde’ yanıt verdi.
Kriz neden çıktı?
KUDÜS Patriği Irineos, Sen Sinod Meclisi kararı olmadan kilise topraklarını İsraillilere 190 yıl gibi uzun sürelerle kiralamakla suçlanıyor. Kudüs Sen Sinod Meclisi, patriği azlettiğini açıklamış ancak Irineos I bunu kabul etmemişti. Bunun üzerine Sen Sinod Meclisi, ekümenik olarak kabul ettiği Fener Rum Patriği Bartholomeos’a başvurdu. Bartholomeos’un daveti üzerine Ortodoks kiliselerinin temsilcileri İstanbul’a geldi. Öte yandan Paskalya Bayramı’nda tüm Ortodoks kiliseleri tarafından toplanarak ‘kutsal mezarı’ yani Hz, İsa’nın mezarını koruyan Kudüs Patrikhanesi’ne gönderilen bağışlar da tartışma konusu oldu. Kilise temsilcileri, Kudüs’te yaşanan olaydan sonra bu bağışı toplama konusunda zorluklar yaşadıklarını ve kendi güvenirliklerinin de sarsıldığını dile getirdi.
Seks skandalı susturdu
YUNAN egemenliğindeki Kudüs Ortodoks Patrikhanesi’nin üzerinde büyük baskı var. Yunanistan, kilise mallarının daha sıkı kontrol altında tutulmasını istiyor. İsrail ise patrikhanenin giderek daha fazla Filistin yanlısı olmasından şikayetçi. Ancak kilisenin 100 bin kişilik cemaatinin belkemiğini oluşturan Hristiyan araplar daha fazla söz sahibi olmak istiyor. İrineos’un patrik seçilmesi için Kudüs’te çok güçlü bir lobi faaliyeti yapan Atina Başpiskoposu Hristodulos, toplantıda İrineos’a destek çıkmayı düşündüyse de bir süre önce Yunan kilisesinde patlayan yolsuzluk ve seks skandalları yüzünden ‘tarafsız’ görünmeye çalıştı. Baf ve Güzelyurt metropolitleri ise Kudüs patrikhanesinin hem KKTC hem de Rum kesimindeki gayrımenkulleri nedeniyle İrineos’u desteklediler.
Hukukumuzu ilgilendirmiyor
BİLGİ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Sosyolojisi öğretim üyesi Prof. Dr. Niyazi Öktem, Fener Rum Patrikhanesi’nde toplanan zirvenin, Türk hukukunu ilgilendirmediğini söyledi. Konunun, kilise iç hukukuyla ilgili olduğunu belirten Prof. Dr. Öktem, ‘Bu olay Ortodoks kiliselerinin kendi aralarındaki ilişkiyle ilgilidir. Türk hukukunu ilgilendirmez. Lozan’da ya da başka mevzuatta bu konuya yönelik düzenleme bulunmuyor’ dedi.
Grigorios istifa etmişti
DOĞU ve Batı kiliseleri ayrılmadan önce 4. Yüzyılda İstanbul Patriği olan Aziz Grigorios Thelogos görevinden istifa etmişti. Aziz Grigorios Thelogos İstanbul’da yaşanan dini çekişmelerde çatışmaya girmek istemediği için münzevi hayatı tercih etmişti. 379-381 yılları arasında İstanbul patrikliği yapan Thelogos’un kemikleri 1204 ile 1261 sırasında süren Haçlı seferleri sırasındaki Bizans’ı istila eden Latinlerin Ayasofya’dan gümüş lahitleriyle birlikte kaçırılmıştı. İki azizin kemikleri, geçtiğimiz günlerde kadife kaplı tabutlar içinde İstanbul’a getirilmişti.
Patriğin akıbetini belirlemek üzere dünyanın ortodoks kiliseleri liderleri veya temsilcileri Fener Patrikhanesi’nde mahkemeyi anımsatan bir ortamdaki tarihi zirvede buluştular. Zirveden, ‘İrineos Kudüs patriği olarak artık tanınmıyor’ kararı çıktı. Bartolomeos kararı hem Türkçe hem de zirvenin dili Yunanca’da okudu.
Zirve patrikhane binasının bitişiğindeki Ayios Yeorgios Kilisesi’nde düzenlendi. Kilisenin ortasına yerleştirilen karşılıklı iki uzun masada bütün dünyadan gelen 40’ı aşkın din adamı oturdu. İki uzun masanın başına ise küçük bir masa yerleştirildi ve bu masada, Bergama (Pergamos) ile Sivas (Sevastia) Metropoliti Patrik Bartholomeos yer aldı. İstanbul’da toplanan Ortodoks din adamları bu ortamda, İsrail’de devletten sonra en fazla gayrı menkule sahip Kudüs Patriği İrineos’u sorguladılar. Kudüs Patrikhanesi’nin, İsrail’deki gayrı menkullerin yüzde 30’undan fazlasına sahip olduğu iddiaları, bu sorgunun Ortodoks dünyası için neden bu kadar önemli olduğunu da ortaya koydu.
GRİGORİOS DEĞİLİM
Sorgu zirvesi öncesinde Bartholomeos ile İrineos arasındaki şu diyalog yaşandı:
Bartholomeos: Kiliseye yapabileceğiniz tek hizmet şimdi burada istifa etmenizdir.
İrineos: Siz ne karar alırsanız alın gitmem sözkonusu olmayacak. Kudüs patriği olarak öleceğim.
Bartholomeos: Ortodoks kilisesinin birliğini bozmamak için size MS 4. yüzyılda İstanbul patriği Grigorios Theologos’un yaptığı gibi istifaya davet etiyorum.
İrineos: Ben Grigorios değilim. Benim görüşlerim farklı.
YUNAN OYUNU
İrineos için son derece olumsuz bir ortamda başlayan zirvede, önce Bartholomeos söz aldı ve İrineos hakkındaki iddiaları sıraladı. İrineos savunmasında masum olduğunu, Kudüs patrikhanesine ait hiçbir gayrı menkulu satmadığını, istisnaların ise yakın çalışma arkadaşı olarak bildiği bazı Yunanlıların oyunu olduğunu iddia etti. Örnek olarak da patrikhanenin kasasından 600 bin dolar çalarak kayıplara karışan Nikolaos Papadimas’ı gösterdi. Ayrıca günışığına çıkan satış belgelerinin de sahte olduğunu ileri sürdü ve istifa etmeyeceğini söyledi.
Ardından zirveye katılan dini liderler tek tek söz alarak görüşlerini dile getirdiler.
RUM-KUDÜS ANLAŞMASI MI
Kıbrıs Rum kilisesini temsilen zirveye katılan Baf metropoliti Hrisostomos’un tutumu zirvede şaşkınlık yarattı. Rum din adamı, İrineos’u savundu. Ancak birşey değişmeyeceğini anlayınca çoğunluğun yanında yer aldı. Hrisostomos’un bu tavrının arkasında, Kudüs Patrikhanesi’nin hem KKTC, hem de Rum kesimindeki gayrı menkullerinin yattığı öğrenildi. Bazı kaynaklara göre, İrineos ile Kıbrıs Rum kilisesi arasında, Kudüs Patriği’nin bu ‘kutsal mahkeme’de ceza yemekten kurtulması halinde söz konusu gayrımenkullerin Rumlara devredilmesine ilişkin gizli bir anlaşma sözkonusuydu.
Oylamaya 12 yüksek rütbeli din adamı katıldı. Bunlardar 9’u İrineos’un aleyhinde oy kullandı. İrineos’u bir tek Gürcistan patrikhanesi destekledi. Antakya ve Polonya’nın temsilcileri ise çekimser kaldılar.Oylamadan sonra İrineos patrikhaneyi terkederken ‘Ben Kudüs’ün legal patriğiyim’ dedi.İstanbul’daki zirvede alınan karar İrineos’u ortodoks aleminde ‘Kudüs’ün eski patriği’ konumuna getiriyor.
Ve azledildi
KUDÜS Patrikhanesi’ndeki yolsuzluk iddialarıyla ilgili olarak Fener Rum Patrikhanesi’nde dün yapılan Ortodoks Dini Liderler Zirvesi’nden, Kudüs Patriği İrineos için ‘patriklikten azil’ kararı çıktı. Alınan kara gereğince İrineos’un adı Ortodoks Kilisesi’nden silinecek ve adı yapılan ayinlerde gelmiş geçmiş patrikler arasında anılmayacak. Aya Yorgi Katedrali’ndeki toplantı Fener Patriği Bartholomeos’un özel ayini ile saat 09.00’da başladı. 15 dakikalık ayinin ardından toplantı basına kapatıldı.
1’E KARŞI 8 OYLA AZİL
11 Ortodoks Kilisesinin temsil edildiği toplantıda, İrineos’a önce kendi isteğiyle onurlu bir şekilde istifa etmesi önerildi. İrineos’un bu teklifi kabul etmemesi üzerine oylamaya geçildi. İskenderiye, Kudüs, Rusya, Romanya, Kıbrıs, Atina, Arnavutluk, ve İstanbul Ortodoks Kiliseleri aleyhinde oy kullanırken Polonya ve Antakya çekimser oy verdi. Gürcistan ise İrineos’un lehinde oy kullandı. Böylece, İrineos’un patriklikten azledilmesine karar verildi.
Zirve çıkışında açıklama yapan Kudüs Patrikhanesi’nin muhalif kanadından Metropolit Kesarios Vasilios, alınan bu kararla İrineos’un Kudüs patrikliğinden atıldığını ve ayinlerde gelmiş geçmiş patrikler arasında adının anılmayacağını söyledi. Kudüs Patrikhanesi’ne bağlı Petros Metropoliti Kornilios ise bundan sonraki süreci şöyle anlattı: ‘Pazartesi gününden itibaren Patrik İrineos’un yerine geçici bir yetkili seçilecek. Bundan sonra da Ürdün, İsbrail ve Filistin’den onay alınarak yeni bir seçim yapılacak ve yeni Patrik belirlenecek. İrineos kendisine halen Patrik diyebilir ancak zirve kararıyla kendisinin patrikliği tanınmıyor.’
İSRAİLLİ KORUMA EŞLİK ETİ
Toplantının ardından Kudüs’e gitmek üzere Fener Rum Patrikhanesi’ni terk eden Patrik İrineos, ‘İstifa edecek misiniz?’ şeklindeki sorulara; ‘Hayır istifa etmeyeceğim’ diyerek yanıt verdi. İrineos’un yanından ayrılmayan iki İsrailli koruma dikkat çekti.
İstifa etmedi azlettik
ZİRVEDE alınan kararı açıklayan Fener Rum Patriği Bartholomeos, ‘İrineos’tan istifa etmesini istedik. Etmeyince bu kararı aldık’ dedi. Bartholomeos şunları söyledi:
‘Burada üzücü bir karar alınmaya mecbur kaldık. Kudüs Patrikhanesi’nde son zamanlarda çok üzücü olaylar cereyan etti. Oradaki metropolitler ve başpiskoposlar kendi patriklerini tanımamaya karar verdiler. Bu kararları bizim huzurumuza getirilmiştir. Sabahtan beri fikir telakisinde bulunduk ve kararımız oradaki metropolitlerin ve başpiskoposların kararını kabul etmek oldu. İlk önce Patrik İrineos’tan kendi isteğiyle istifa etmesini istedik. Maalesef bunu kabul etmedi ve bunun akabinde söylediğimiz kararı almış durumdayız.’ Patrik Bartholomeos, gazetecilerin ‘Patrik İlineos hala patrik olduğunu iddia ediyor ve kararınızı tanımıyor? Bu konuda ne söylemek istersiniz?’ şeklindeki sorusuna, ‘Bu onun kendi bileceği iş şeklinde’ yanıt verdi.
Kriz neden çıktı?
KUDÜS Patriği Irineos, Sen Sinod Meclisi kararı olmadan kilise topraklarını İsraillilere 190 yıl gibi uzun sürelerle kiralamakla suçlanıyor. Kudüs Sen Sinod Meclisi, patriği azlettiğini açıklamış ancak Irineos I bunu kabul etmemişti. Bunun üzerine Sen Sinod Meclisi, ekümenik olarak kabul ettiği Fener Rum Patriği Bartholomeos’a başvurdu. Bartholomeos’un daveti üzerine Ortodoks kiliselerinin temsilcileri İstanbul’a geldi. Öte yandan Paskalya Bayramı’nda tüm Ortodoks kiliseleri tarafından toplanarak ‘kutsal mezarı’ yani Hz, İsa’nın mezarını koruyan Kudüs Patrikhanesi’ne gönderilen bağışlar da tartışma konusu oldu. Kilise temsilcileri, Kudüs’te yaşanan olaydan sonra bu bağışı toplama konusunda zorluklar yaşadıklarını ve kendi güvenirliklerinin de sarsıldığını dile getirdi.
Seks skandalı susturdu
YUNAN egemenliğindeki Kudüs Ortodoks Patrikhanesi’nin üzerinde büyük baskı var. Yunanistan, kilise mallarının daha sıkı kontrol altında tutulmasını istiyor. İsrail ise patrikhanenin giderek daha fazla Filistin yanlısı olmasından şikayetçi. Ancak kilisenin 100 bin kişilik cemaatinin belkemiğini oluşturan Hristiyan araplar daha fazla söz sahibi olmak istiyor. İrineos’un patrik seçilmesi için Kudüs’te çok güçlü bir lobi faaliyeti yapan Atina Başpiskoposu Hristodulos, toplantıda İrineos’a destek çıkmayı düşündüyse de bir süre önce Yunan kilisesinde patlayan yolsuzluk ve seks skandalları yüzünden ‘tarafsız’ görünmeye çalıştı. Baf ve Güzelyurt metropolitleri ise Kudüs patrikhanesinin hem KKTC hem de Rum kesimindeki gayrımenkulleri nedeniyle İrineos’u desteklediler.
Hukukumuzu ilgilendirmiyor
BİLGİ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Sosyolojisi öğretim üyesi Prof. Dr. Niyazi Öktem, Fener Rum Patrikhanesi’nde toplanan zirvenin, Türk hukukunu ilgilendirmediğini söyledi. Konunun, kilise iç hukukuyla ilgili olduğunu belirten Prof. Dr. Öktem, ‘Bu olay Ortodoks kiliselerinin kendi aralarındaki ilişkiyle ilgilidir. Türk hukukunu ilgilendirmez. Lozan’da ya da başka mevzuatta bu konuya yönelik düzenleme bulunmuyor’ dedi.
Grigorios istifa etmişti
DOĞU ve Batı kiliseleri ayrılmadan önce 4. Yüzyılda İstanbul Patriği olan Aziz Grigorios Thelogos görevinden istifa etmişti. Aziz Grigorios Thelogos İstanbul’da yaşanan dini çekişmelerde çatışmaya girmek istemediği için münzevi hayatı tercih etmişti. 379-381 yılları arasında İstanbul patrikliği yapan Thelogos’un kemikleri 1204 ile 1261 sırasında süren Haçlı seferleri sırasındaki Bizans’ı istila eden Latinlerin Ayasofya’dan gümüş lahitleriyle birlikte kaçırılmıştı. İki azizin kemikleri, geçtiğimiz günlerde kadife kaplı tabutlar içinde İstanbul’a getirilmişti.