Sandıkta yeni dönem

MECLİS’te kabul edilen son yasayla Türkiye seçim sistemi yeni bir modelle tanışacak. Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Yasa’da yapılan değişiklik hızla Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın onayına sunulacak.

Yasayla, ‘Siyasi partilerin başka bir partiyi destekleme kararı alamayacağına’ dair genel ilke kaldırıldı. Buna göre seçime katılma yeterliliğine sahip partiler, ittifak yaparak sandığa gidebilecek. Oy pusulasında ittifak partileri aynı çerçeve içerisinde bulunacak. İttifak sütunlarının üzerinde, kısa kenarı 2 santimetre, uzun kenarı partilerin sütunlarının toplamı kadar olan, dikdörtgen şeklinde ittifak unvanı yazacak. Unvan yoksa, büyük harfle ‘İTTİFAK’ ibaresi olacak.

HER MÜHÜR GEÇERLİ

İttifak yapan partilerin sütunlarının tamamı ittifak alanı sayılacak. Seçmen ittifak çerçevesinde bir partiye tercihini basacak. Bu alanda birden fazla mühür de vurulsa pusula geçerli olacak. ‘Evet’ mührü, hem partiye ayrılan alana hem ittifak unvanına basılsa da geçerli sayılacak. Çerçeveden taşıp başka partinin alanına geçmemesi şartıyla, çok sayıda mühür geçerli olacak.

BARAJI GEÇMİŞ SAYILACAK

Sayım cetvelinde, parti oylarının yanı sıra ittifakların ortak oyları için sütunlar ayrılacak. Partilerin amblemi dışında ittifak unvanına veya her iki tarafa mühür basılan pusulalar, ‘ortak oy’ sütununa kaydedilecek. Bu oylar oransal bir formülle ittifak partilerine dağıtılacak.

Barajın hesaplanmasında toplam oylar dikkate alınacak. Buna göre yüzde 1’in altında oyu olan bir parti, ittifak yaptığı partiyle birlikte yüzde 10’u geçmişse barajı geçmiş sayılacak. Ancak milletvekili dağılımında parti oylarına bakılacak. İttifak içindeki partilerin geçerli oyu ayrı bir sütunda kaydedildiğinden, seçim çevresindeki milletvekili kazancı buna göre hesaplanacak. Bu hesapta ‘ortak oy’dan gelen pay eklenmiş olacak.

CAYMA HAKKI

İttifak kuran partiler, seçim takviminin başlangıcından itibaren 7 gün içinde Yüksek Seçim Kurulu’na bir protokol sunacak. Partiler, aday listelerinin belirlenmesinden 3 gün öncesine kadar ittifaktan vazgeçebilecek.

ÖNCE CUMHURBAŞKANI

Birlikte yapılan Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinde iki pusula aynı zarfa konulacak. Sandıklar kapandığında önce Cumhurbaşkanı seçimine ait pusulalar sayılacak. Zarftan çıkan diğer pusula okunmadan, seçim türüne göre ters çevrilerek masanın üzerine konulacak.

SANDIK BİRLEŞTİRME

Vali veya il seçim kurulu başkanı, seçimden bir ay önce sandıkların en yakın seçim bölgelerine taşınmasına, sandık bölgelerinin birleştirilmesine, muhtarlık seçimleri hariç olmak üzere seçim bölgelerinin birleştirilmesi ile seçmen listelerinin karma şekilde düzenlenmesine karar verebilecek. Aynı binada veya köyde oturanlar, aynı seçim bölgesi şartıyla farklı sandık bölgelerine kaydırılabilecek. Örneğin seçim kurulları, baskı gördüğünü düşündüğü 3 köydeki seçmeni yine 3 köyde farklı sandıklara dağıtabilecek.

SEYYAR SANDIK

Hastalığı veya engeli nedeniyle yatağa bağımlı seçmenlerin oy kullanmalarını sağlamak için seyyar sandık ekipleri kurulacak. Seyyar ekipler, önceden başvuran vatandaşların konutlarına, hastanelere, huzurevlerine giderek oylarını yerinde alacak. Bu yöntem sadece muhtarlık seçiminde uygulanmayacak.

TAMAMI DEVLET GÖREVLİSİ

Tüm sandık kurulu başkanları, asıl ve yedek üyeleri memurlardan oluşacak. Bir ilçede görev yapan tüm kamu görevlilerinin listesi, mülki amirlerce ilçe seçim kurullarına gönderilecek. İlçe seçim kurulu başkanı, ihtiyaç duyulan sayının iki katı kamu görevlisi arasından kurayla bu kurulu oluşturacak.

KOLAY MÜDAHALE

Sandık çevresi; ‘oy sandığının konulduğu ve sandık kurulunun görev yaptığı oda, bölüm veya bu amaçla oluşturulan yer’ olarak genişletildi. Kolluk güçleri, artık sandık çevresine daha rahat girebilecek. Bir seçmenin ihbarıyla da güvenlik güçleri sandık çevresine müdahale edebilecek.

MÜHÜRSÜZ PUSULA

Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmayan zarf ve birleşik oy pusulaları geçerli sayılacak. Ancak bunun için pusula üzerinde; YSK filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunması şart olacak. Üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi ‘bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan’ pusulalar ve zarflar geçerli sayılacak.

Mahalli idarelerde 25 olan seçilme yaşı da yeni Anayasa’ya uyum çerçevesinde 18’e indirildi. Seçilebilmek için aranan ‘askerlik hizmetini yapmış olma’ şartı da kaldırıldı.

KAVGALI FİNAL

SEÇİM sisteminde ittifak modeli getiren yasanın Meclis Genel Kurulu’ndaki finali kavgalı oldu. CHP İzmir Milletvekili Musa Çam, AK Parti Genel Başkanı Tayyip Erdoğan ile MHP’li yöneticiler arasında 2014’te yaşanan ‘zürriyet’ tartışmasını gündeme getirdiği için Meclis’ten 3 gün yasaklandı, 12 bin lira cezaya çarptırıldı.

GELDİĞİ GİBİ GEÇTİ

AK Parti ile MHP’nin ortak Seçim Yasası Teklifi, önceki gün Genel Kurul’un gündemine alındı. AK Parti’nin sabaha kadar çalışıp yasanın görüşmesini tamamlatma kararı geceyarısı duyuldu. CHP ve HDP sözcüleri, TBMM TV’nin canlı yayın yapmadığı bir günde yasanın ‘apar topar’ çıkarılmasıyla tartışmaların halktan gizlenmek istendiğini savundular.

MİKROFONU KAPATILDI

Pazartesi saat 14.00’de başlayıp 20 saat süren görüşmenin ardından son konuşmacı olarak kürsüye gelen CHP’li Çam, “Anadolu’da bir söz var; ‘Öpeceğin surata tükürmeyeceksin, tükürdüğün suratı da öpmeyeceksin’. 2014 yılında, AKP Genel Başkanı Sayın Tayyip Erdoğan, bizim her zaman saygıda kusur etmediğimiz, kendi ilkeleri olan Sayın Devlet Bahçeli’ye şu sözleri söyledi;

‘O zürriyet sahibi değil. Ne anlar çoluktan çocuktan! Ne anlar!’” dedi.
Çam ifadesini bitirmeden mikrofonu kapatılırken, Genel Kurul da karıştı. Bazı AK Partililer “Ayıp be, ayıp. Terbiyesiz” diye bağırdı ve MHP grubu topluca ayağa kalktı. Bazı MHP’lilerin “Şerefsiz” bağırışları ve küfürleri duyuldu. Çam, kürsüden inerken AK Partililer de CHP sıralarına yürüdüler.

KULİSTE DEVAM ETTİ

Bahçekapılı, oturumu açtığında savunması istenen Çam, “Sayın Bahçeli’nin ne kadar saygın, itibarlı ve ne kadar iyi bir insan olduğunu söyledim. Böyle bir insana zamanında AKP Genel Başkanı’nın söylemiş olduğu sözün ne kadar yakışıksız olduğunu söyledim. Bir yanlış anlaşılma varsa üzüntü duyarım” dedi. Bahçekapılı, Çam’ı salon dışına davet ederken, kuliste sıkıştırmak isteyen MHP’liler ondan önce salondan ayrıldılar. Kuliste Çam’ın bulunduğu bölümün kapısını tutan CHP’liler ile MHP’liler arasında arbede ve küçük çaplı yumruklaşmalar yaşandı. Polisler, danışmanları ve görevlileri uzaklaştırarak kargaşayı durdurmaya çalıştılar. Bu arada bazı medya çalışanları da MHP’li danışmanların hedefi oldu.

CHP ADINA ÖZÜR

Genel Kurul’da daha sonra söz alan CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, CHP grubu adına MHP Lideri Devlet Bahçeli’den özür dilediklerini söyledi.

KAYITLARI İSTEYECEĞİZ

Kavganın ardından basın açıklaması yapan CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, kuliste milletvekillerine, danışmanlarına saygısız davranışlar ve saldırılar olduğunu, Meclis kayıtlarını isteyeceklerini söyledi. Özel, “CHP’nin sözünün üzerine söz söyleyemeyenler, gelip de gözünün üzerine yumruk atmaya çalışarak sindireceğini sanıyorlarsa, bu vandallığa biz teslim olmayız. Meydanı bir diktatöre, sultanlık, halifelik hayali kuranlara bırakmayacağız” dedi.