Sanal mağaza devri

İnternet'te mağaza açan şirketler artıyor. Artık market, giysi, kitap, CD alışverişinizi, otel, uçak ve tiyatro rezervasyonunuzu ekranın önünde tuşlayarak yapabiliyorsunuz. Aldığınız giysiler, kitaplar, meyve ve sebzeler evinize ulaştırılıyor. Şimdilik şirketler cirolarını arttırmaktan çok, sektörlerinde öncü olmak ve tanıtım yapmak için sanal

mağaza açıyor; ama ABD örneği, bunun geleceğin ticareti olduğunu gösteriyor.

‘‘Geleneksel satış yapan şirketler, İnternet'te açılan on-line satış sitelerini gördükçe, sonlarının yaklaştığını farkediyorlar...’’ Bu sözler kimi çevrelerce dünyanın gelmiş geçmiş en büyük pazarlamacısı olarak kabul edilen Philip Kotler'e ait. Kariyer Dergisi'nin Nisan sayısında Kotler ile yapılan ‘‘Geleceğin Pazarlama Stratejisi’’ konulu söyleşide dile getiriyor bu düşünceyi. Pazarlama dehasına göre on-line ya da sanal (İnternet üzerinden yapılan satış) alışveriş, katalogla pazarlama, evden alışveriş gibi aracıyı pazarlama sürecinden çıkaran yeni pazarlama stratejilerinin vardığı son nokta.

Geleneksel pazarlama yerini doğrudan pazarlamaya bırakırken öncülüğü İnternet almış durumda. Bunun birkaç önemli nedeni var: Birincisi sanal mağazaların gerçek mağazalardan çok daha geniş olmaları; bu ürün çeşitliliğini getiriyor. İkincisi üretici firmaların on-line pazarlama ağı kurmalarının daha kolay ve ucuz olması. Üçüncüsü sanal mağazaların günde 24 saat danışma ve hatta satış hizmeti verebilmesi. Dördüncüsü aracının aradan kalkması ve pazarlama sabit giderlerinin düşmesi sonucu fiyatların düşmesi...

Bu avantajlar ve teknolojik yeniliklerin her zaman popüler olması on-line alışverişin değerini yükselten etkenler. Ama sanal alışverişin en büyük açmazı, İnternet kullanıcılarının sayısının, toplam alıcı kitle içindeki küçük payı olsa gerek. Bu oran alıcı profilini eğitimli, alım gücü yüksek, şehirli olarak belirliyor. Bu profil de ürün yelpazesini başta bilgisayar ve yan ürünleri, CD, kitap, oyuncak ve giyim eşyası ile sınırlıyor.

1997'de dünyada 40 milyon olan İnternet kullanıcı sayısının, 1998'de 120 milyona çıktığı ve 2000 yılında Birleşmiş Milletler'e bağlı Uluslararası Telekomünikosyon Birliği'nin (UIT) tahminlerine göre 300 milyonu bulacağı düşünülürse, bu piyasa büyük şirketler için gözardı edilecek bir alan değil. Sanal ticaretin cirosu konusunda rivayet muhtelif. Türkiye'de sanal ticaret alanında İSS (İnternet Servis Sağlayıcı) faaliyeti gösteren TradeNet'in rakamlarına göre 2000 yılında ticaret hacmi 200 milyar doları bulacak. Datamonitor adlı bir araştırma şirketinin öngördüğü rakam ise 2002 yılında toplam 16 milyar dolar, Forrester adlı araştırma şirketinin verilerine göreyse 327 milyar dolar olacak. 1996'da 600 milyon dolar olan sanal alış-veriş toplamı 1997'de 2.6 milyar dolar olarak gerçekleşti. 1998'e ait en son araştırma Amerika'da Noel ve yılbaşı alışverişi için yapılmış. Toplam 450 milyar dolarlık alışverişin sadece 1 milyar doları İnternet üzerinden yapılmış. Rakamlar muhtelif olsa da ortada bir gerçek var, sanal ticaretin hacmi her yıl yüzde 100 ila yüzde 200 artıyor.

Müşterilerin sayısı az

Ülkemizde resmi makamların verdiği, tartışmaya açık rakamlara göre 2000 yılına 2 milyonu aşkın İnternet kullanıcısı ile gireceğiz. Bugün çok kesin olmamakla birlikte Türkiye'de İnternet kullanıcısı sayısı 200 bin civarında. Dünya sanal ticaret piyasasında uçuşan rakamlar doğrultusunda, geçtiğimiz yıl İnternet üzerinde ticaret, firmalar tarafından keşfedildi. Migros'un sanal mağazası, Remzi ve Pandora Kitabevleri'nin İnternet'e girmesi, Superonline ve Spectrum'un bu kervana katılması süreci hızlandırdı. Ama 1998 beklenen patlamayı getirmedi. Türkiye için bunun en önemli nedeni İnternet'in bir türlü çözülemeyen altyapı sorunları ve buna bağlı olarak bir türlü artmayan İnternet kullanıcısı sayısı.

Sanal ticaretin belki en büyük düşmanları hacker'lar; yani kimilerine göre bilgisayar korsanları, kimilerine göre bilgisayar cambazları. Kredi kartıyla yapılan alışverişte kredi kartı bilgilerini ele geçirip, kullanan ve en önemli kurumların en gizli verilerine bile ulaşabilen bu bilgisayar cambazları, sanal ticaret için silinmesi zor bir çekince oluşturuyorlar. Sanal ticaretin güvenlik içinde yapılabilmesi için yeni güvenlik sistemleri geliştirilse de, İnternet üzerinde yapılamayacak şey yok. Sanal ticaretin diğer büyük açmazı da ürünün alıcıya teslim edilmesinde yaşanıyor. Kapıya bırakılan ürünleri takip eden hırsızlar ya da dağıtıcıya kapıyı açmayıp, kapıya bırakılan ürünü sonradan alarak ürünün kendilerine ulaşmadığını öne sürenlerin artışı, sanal ticareti özellikle Amerika'da büyük zararlara uğratıyor. Bir diğer sorun da İnternet'in sınır tanımaması, ama siparişlerin gerçek sınırlara ve dolayısıyla ülkelerarası gümrüklere takılması.

Herkes öncü olmak istiyor

İnternet'te sayfa açıp, satış yapan firmalardan aldığımız görüşlerden çıkan sonuç, ülkemizin on-line alışverişe hazır olduğu yönünde. Ama bu, bugün firmaların İnternet'ten bekledikleri ciroya ulaştıkları anlamına gelmiyor. Dünyadaki gelişmeleri yakından izleyen bu firmalar, genelde İnternet'te sektörlerinin ilki olmayı önemsiyorlar. Beklenen ciro gelmese de zaten web sayfalarını sadece satışa yönelik olarak düşünmemişler. Örneğin Silk & Cashmere'in Yönetim Kurulu Başkanı Ayşen Zamanpur, İnternet'in firmalarına getirdiği yararları ‘‘Web sayfamızda Çin'deki yatırımımız, tesisimizin

olanakları, bayiilik koşulları, nerelerde bayii ve corner aradığımız, ürünlerimiz ve markamızın özellikleri gibi konularda bilgiler mevcut. Bu bilgilerden yararlananlar, özellikle yabancı yatırımcılar, adresimize ve e-postamıza ulaşıyorlar. Böylece bize yeni iş olanakları doğuyor. Tantım yapmış oluyoruz’’ diye açıklıyor. İnternet'e geçtiğimiz aylarda giren Botanik Garden da benzer bir anlayış içinde, firma yetkilisi Esra Aksu web sayfalarını ‘‘vizyon genişletmenin’’ bir adımı olarak görüyor. Yaklaşık bir aydır on-line satış yapmasına karşın Botanik Garden toplam satışını yüzde 2 civarında artırmış.

Türkiye'de sanal ticaret adresleri

İnternet'te ticarete atılan Türk firmalarının ortak sorunu, sayfalarının henüz yeterli kullanım kolaylığına ve ürün çeşitliliğine ulaşamamış olması. Ülkemizde bu zorluklara rağmen sanal ticarete atılan bellibaşlı sanal ticaret adresleri:

Remzi Kitabevi (www.remzi.com.tr).

Sipariş etmek istediğiniz kitap ‘‘en çok satanlar’’ ya da ‘‘yeni yayınlar’’ arasında yer alıyorsa işiniz kolay. Ama kitap kataloğunda ya da yazarlar listesinde arama yapmanız gerekiyorsa, biraz uğraşıyorsunuz.

Migros (www.migros.com.tr).

Sanal ticareti en ciddiye alan, sayfalarını sürekli yenileyen Migros, bir alanda öncü olmanın dezavantajlarını avantaja çevirecek gibi görünüyor. Ürün yelpazesi henüz yeterli değil ama sunum oldukça özenli.

Silk & Cashmere (www.silkcashmere.com.tr)

Giyim sektörünün önemli firmalarından Silk & Cashmere'in yoğun görsellik gerektiren sayfası işlevini başarıyla yerine getiriyor.

İstanbul İnter Plaza (www.iiplaza.com/)

Jeusen Tools, Allen ve FIT gibi markaların elektronik ürünlerinin Türkiye distribütörü olan Pan Elektronik tarafından hazırlanmış.

Superonline Shopping (shop.superonline.com/)

İnternet Servis Sağlayıcı olan Superonline'ın sanal ticaret sayfasında altı ayrı adres bulunuyor: Gözlükevi, Botanik Garden, Bil's, Superonline, Megavizyon ve Tom & K.

Pandora Kitabevi (www.pandora.com.tr/)

Türkiye standartlarında başarılı, olumlu sinyaller veriyor.

Maryot Otel (www.maryot.com.tr/).

1993'den beri Antalya'da faaliyette. İnternet'le rezervasyon yaptırabiliyorsunuz..

Alevi Kitabevi (abone.superonline.com/ÿ7Euser0303/kitkato.htm).

Alevilik ve etnik kimlikler üzerine geniş bir kotaloga sahip.

Türk Hava Yolları (www.turkish_fltbooking.com/).

İnternet'le rezervasyon mümkün.

EfesNet (www.efes.net.tr/efesnet/main/turizm/turizm.htm).

Havayolları ve otel rezevasyonları.

Devlet Tiyatroları (www.devtiyatro.gov.tr/).

Haritadan ili seçiyorsunuz, aylık yenilenen Devlet Tiyatroları programına ve oyunlar hakkında ayrıntılı bilgilere ulaşıyorsunuz.

Market Ultra (www.marketultra.com/).

Bilgisayar parçaları ve destek ürünlerini İnternet üzerinden satıyor.

Seçkin Yayınevi (www.seckin.com.tr/).

Bilgisayar, sözlük ve hobi ağırlıklı kitaplar yer alıyor. Dağıtımı satış minibüsü adını verdikleri bir sistem ile yapıyorlar.