Sakallıyı nasıl bilirdiniz?

İsmi lazım değil, bir arkadaşımızın çalışma masasının arkasında, Karl Marx'ın meşhur fotoğrafı poster formatında asılı dururdu.Marksist miydi? Belki. Ama posterin orada asılı durma sebebi, altındaki slogandı: ‘‘Rebel With A Cause.’’James Dean'in bizde ‘‘Asi Gençlik’’ adıyla oynayan ‘‘Rebel Without A Cause’’un filminin orijinal adında küçük bir değişiklik yapılmış ve bu esprili slogan bulunmuştu.‘‘Dava Sahibi Asi’’ veya ‘‘Misyon Adamı, Gönül Adamı’’ gibi çeviri önerilerine fazla itibar etmeyip, MFÖ'nün o dönem meşhur bir şarkısını seçmiştik çevirmek için bu sözü: ‘‘Mazeretim Var Asabiyim Ben...’’* * *Neyse bizim ‘‘meselemiz’’ bu poster değil elbette.İşçi sınıfı diktatörlüğünün kuramcısı olarak gösterilen Karl Marx'ın adını birkaç gün önce gelen bir haberle yeniden anmış olduk.Haber şöyle bir şeydi: ‘‘Karl Marx'ın karısı Jenny von Westphalen'in İskoçya dükü Argyll soyundan olduğu, bu nedenle karısının sayesinde İngilizlerin 'Burke's Peerage and Baronetage' adlı bütün aristokratların yer aldığı soylular kitabına gireceği kaydedildi.’’Markx'ın hayat öyküsü ve fotoğrafı yer alacakmış bu kitapta. Metni kim yazacak, ne yazacak hakikaten merak ediyorum.Marx, düşüncelerinden çok, düşüncelerinden yola çıkılarak oluşturulduğu söylenen sistem ve bu sistemin uygulandığı ülkelerle tanınan bir düşünür.Hoş, 1990'larda Wall Street'te filan itibarı iade edildi.1997'de New Yorker dergisinin ‘‘Karl Marx: The Next Great Thinker’’ kapağıyla çıkan sayısına konuşan ünlü bir banker, ‘‘Wall Street'te kaldıkça, Marx'ın haklı olduğunu görüyorum. Kapitalizmi en iyi anlayan ve tahlil eden kişi oymuş’’ bile dedi.Zaten özellikle Soğuk Savaş döneminde yaratılan Marx imajının gerçek Karl Marx ile alakasız bir imaj olduğunu bugün hemen herkes kabul ediyor.İngiliz gazeteci Francis Wheen'in 1999 yılında çıkardığı ‘‘Karl Marx’’ adlı biyografi, 'bir insan olarak' Karl Marx hakkında yazılmış en iyi kitaplardan biri olarak gösteriliyor.Wheen kitabının önsözünde, Karl Marx'ın henüz yaşarken yanlış anlaşılmaya alışık olduğunu yazıyor ve şu anekdotu aktarıyor:‘‘ Marx'a, Fransa'da yeni kurulan bir partinin Makxist ilkelere bağlı olduğunu duyurduğu söyleniyor. Marx şöyle cevap veriyor. İyi, en azından ben bir Makxist değilim...’’Marx için ‘‘İsa'dan bu yana en fazla yanlış anlaşılmış ve fena şekilde yorumlanmış biri olmadı’’ derler.* * *Wheen'in kitabında önce Prusyalı bir göçmen, sonra orta sınıf bir İngiliz centilmeni görülüyor.Dünyayı sarsan bu düşünür; aslında içkiye, puroya ve şaka yapmaya bayılan, ailesine düşkün, fakat neredeyse bütün hizmetkarlarından çocuk sahibi olan sıradan bir insan...Bira içmeyi seviyor mesela.Bir puro mağazası ‘‘Daha çok için, daha ucuza için’’ şeklinde reklam yapınca, teorik olarak kaç puro içtiğinde kára geçtiğini hesaplamaya kalkışıyor filan falan. Enteresan bir insan.Ama tabii ki Gulag'dan, Stalin'in zulmünden, Kamboçya'daki katliamlardan filan sorumlu tutulacağını bilseydi ne yapardı bilmiyorum.Kafayı Marx'a fena halde takmış insanlara göre makx cehennemden çıkıp gelmiş bir zebaniydi.Mesela şöyle bir model var:‘‘İsa İçin İşkence Görenler’’, ‘‘Moskova'nın İnciline Cevap’’ gibi son derece enteresan kitaplar yazmış olan Rahip Richard Wurmbrand, makx için de ‘‘Karl Marx Bir Satanist miydi?’’ adıyla kült mertebesine erişmiş saçmasapan bir kitap yazmıştı.Rahip, Marx'ın gençlik yıllarında yazdığı ‘‘Oulanem’’ adlı -yanılmıyorsam bir piyes- kitabın adına takmıştı mesela. İsa'nın İncil'deki adlarından Emanuel'den türetilmiş bu isim onun şeytani yönünü ortaya koyuyordu.Sonra o dönem başka meşhur insanların da bırakmış oldukları şekilde bıraktığı sakalına takmıştı.Rahibe göre; Şeytan Shiolah ile irtibatlı olduğunu öne süren satanist Joanna Southcott'un tavsiye ettiği bir sakal modeliydi bu.* * *Wheen'in kitabındaki Marx, üç bira içtikten sonra Engels'e mektup yazan ve ‘‘Kafam iyi oldu ne yazdığımı ben de bilmiyorum’’ filan diyen bir adam.Yani Soğuk Savaş döneminde yaratılmış imajıyla Kutsal Üçlü'nün (Güya, makx Tanrı, Lenin Yahya Peygamber, Stalin de Mesih İsa) bir parçası filan değil, olamaz.Herkes gibi hatalar yapan bir adam.Karısı evden uzaktayken hizmetçileri Helene Lenchen Demuth'tan bir çocuk sahibi olan bir adam mesela.Karısı ‘‘İyi ki Helene var, yoksa gözüm arkada kalırdı’’ diye mektup yazarken, makx da ‘‘İyi ki Helene var’’ diyormuş...Sonra çocuğu başka bir aileye vermişler falan filan...* * *Marx'la ilgili hikaye çok.Fakat ne bizim yerimiz var, ne de bu hikayelerin asaletle bir ilgisi.Marx'ın üç kızı da Viktorya döneminin meşhur ‘‘İtiraflar’’ oyununu çok severmiş. Bildiğimiz lisedeki anket defteri gibi bir şey.Kızları bu anketi Marx'a da yapmışlar. Sevdiği renk kırmızı, sevdiği yemek balık, sevdiği bitki defne ağacı, şair Shakespeare ve Goethe... Anket böyle gidiyor.Son soru ‘‘Düsturunuz nedir?’’Cevap: Nihil humani a me alienum puto. Yani ‘‘İnsana dair hiçbir şey bana yabancı değildir.’’