Şah Mesud'un ölümü

MİLENYUMUN ilk savaşında hafta sonu molası verenler açısından son durumu özetlemek gerekirse... New York'a saldıran eylemcilere dönük adli soruşturmada hızlı ilerlemenin yanı sıra;1) Pakistan, Taliban'la yakın ilişkisi, ülkesinde bulunan 6 milyon Afgan mülteci ve güçlü köktendinci muhalefete rağmen ABD safına geçti. Ancak Pakistan'ın sancısı bu kararla sona ermedi. Çünkü sırada Afganistan'a muhtemel saldırıda yeniden başlayacak mülteci dalgasına çözüm bulmak var.2) Afganistan topraklarının yüzde 10 ila yüzde 30'unu kontrol eden Taliban karşıtı askeri cephenin komutanı Ahmed Şah Mesud geçen hafta uğradığı suikastta aldığı yaralar nedeniyle cumartesi günü öldü.* * *Şah Mesud'un ölümünün askeri sonuçlar açısından analizinden önce muhalefet liderinin etnik ve siyasi pozisyonunu hatırlatmakta yarar var...Ahmed Şah Mesud Kabil'in doksan kilometre kuzeyindeki Pencşir Vadisi'ndeki Cangalak köyünde 1955 yılında doğdu... Albay babası Kabil'deki askeri garnizonda görevliydi. Bu nedenle çocukluğu başkentte geçti, Kabil Politeknik Üniversitesi'nde mühendislik bölümüne yazıldı. 1978 nisan ayındaki ihtilalle ülkede sosyalist rejimin kurulması üzerine eğitimini yarıda bırakarak Pencşir Vadisi'ne döndü...Şah Mesud Afganistan'da faaliyet gösteren iki büyük muhalefet örgütünden Cemiyet-i İslami'ye (diğer örgüt Hizbi İslami idi) bağlıydı.Cemiyet-i İslami örgütünün önderi 1940 doğumlu Profesör Burhaneddin Rabbani tıpkı Pencşir Vadisi'nde yaşayan nüfus gibi Tacik asıllıydı, Sünniydi ve Farsça konuşuyordu.* * *Önce hükümet güçlerine ardından Sovyet işgaline karşı savaşında sergilediği başarı Ahmed Şah Mesud'a ‘‘Pencşir Aslanı’’ lakabını kazandırdı. 1992 yılında Özbek komutan Reşit Dostum, Kabil'de yönetimde bulunan sosyalist lider Necibullah'a sırt çevirince Şah Mesud'a gün doğdu.1992 nisan ayında Kabil'e giren Şah Mesud ulusal kahraman gibi karşılandı. Başkent, Şah Mesud'la ittifak halindeki Dostum güçleri ve Şii Hizbi Vahdet kadroları arasında paylaşıldı. Şah Mesud'un bağlı bulunduğu Cemiyet-i İslami örgütünün lideri Profesör Burhaneddin Rabbani yeni dönemin ilk cumhurbaşkanı oldu...Ne var ki bırakın etnik ve dini farkları, üçüncü ülkelerin tercihleri de Afganistan'a kalıcı barışa izin vermedi... Pakistan tarafından desteklenen Hizbi İslami örgütünün Peştun asıllı lideri Gulbeddin Hikmetyar daha mücahit iktidarının ikinci haftası dolmadan ayaklandı.Gerçi Mesud ve Dostum'un güçleri Hizbi İslam kadrolarını başkentten kovmayı becerebildi ama Hikmetyar aylarca Kabil'i top/roket ateşi altında tuttu, sivil halkı canından bezdirdi.Taliban hareketi işte bu iç savaş koşullarında ülkenin güneyinde Kandahar bölgesinde doğdu... Pakistan, Suudi Arabistan ve ABD'nin destek verdiği medrese öğrencileri kısa sürede geniş mali imkánlar kullanarak -örneğin rakip savaş beylerini satın alarak- veya ağır silah desteğiyle ülkenin büyük bölümünü ele geçirdi, Kabil kapısına dayandı.Şah Mesud ve Rabbani hiç direnmeden başkenti Taliban'a teslim edip kuzeye çekildi... Bu çekilme Şah Mesud'a ikinci lakabını armağan etti: ‘‘Kabil tilkisi’’... (Şah Mesud ve diğer konularda iyi bir Türkçe kaynak: Esedullah Oğuz, Afganistan, Cep Kitapları, 1998)* * *1996 Eylül ayında Kabil'in düşmesinin ardından ülkede ikili yönetim başladı... Özbek, Türkmen, Tacik ve Şii güçler Şah Mesud komutasında ülkenin kuzeyinde ittifaka girdiler... Böylece Peştun tabanlı köktendinci Taliban hareketinin Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan'a sıçraması önlendi...Bu ittifak tahmin edileceği üzere sayılan ülkelerin yanı sıra Rusya, hatta İran ve Hindistan'dan açık destek gördü...Ahmed Şah Mesud geçen hafta pazar günü Cezayir TV'sinden geldiklerini söyleyen iki kişiyle görüşürken kameraya yerleştirilen bombanın patlaması sonucunda aldığı yaralar nedeniyle cumartesi günü Duşanbe'de öldü.Mesud'un ölüm haberinin Rabbani tarafından teyidi, Pakistan'ın ABD safına geçtiği açıklamasına denk düştü... Bu nedenle askeri açıdan;1) Şah Mesud'un ölümü mevcut ittifakları bozacak kadar önemli gelişme değildir. ABD ve müttefikleri Taliban muhaliflerine uzun süredir çaresizce bekledikleri desteği esirgemez, karşılığında muhtemelen istihbarat yardımı ile cephe gerisi sabotaj eylemleri/baskınlar bekler...2) Ne var ki kabile ve dini kökenin büyük önem taşıdığı bu ilkel coğrafyada 1978 yılından bu yana saygın isme sahip komutanın yarattığı boşluğun doldurulması da o kadar kolay değildir.