Şah, Mansur ve Davut gibi türleri olan müzik aleti nedir? İşte cevabı
Güncelleme Tarihi:
Müzik aletleri arasında önemli bir yeri olan ve tasavvufi müzik içerisinde önemli bir yer tutan Ney, Şah, Mansur ve Davut gibi türlere sahiptir. Peki, Ney'in tarihi nedir? İşte, Şah, Mansur ve Davut gibi türleri olan Ney hakkında bilinmesi gerekenler
Mevlânâ’nın Mesnevî’si Anadolu’da tasavvuf kültürünün yerleşmeye başladığı bir dönem ürünü olup “Mevlânâ’nın hayatının yaklaşık onbeş yılını dolduran bir faaliyetin ürünüdür.”
Yüzyıllar boyu sanatçılara esin kaynağı olan Mesnevî’nin en ünlü kısmı ise, ney öyküsüne ayrılan ilk on sekiz beytidir. Mesnevî’nin ilk on sekiz beytinde öyküsü anlatılan neyin farklı kaynaklardaki tanımları şu şekildedir: “Kamıştan yapılan, yedi delikli ve çeşitli cinsleri olan Türk sanat müziği üflemeli çalgısı. Ney çalan sanatçıya “neyzen” denir. (…) Ney dokuz boğumludur.
Boğumların çatlamaması için çevresine gümüş tel sarılır. Deliklerinin altısı üsttedir. Üflenen yukarı kısmına fildişi, veya kemikten yapılan bir parça takılır. Ağız bölümüne takılana “prazvana”, üflenen bölüme ek olarak konan parçaya ise “paşpare” denir. Küçüklerine yarım anlamına gelen “Nısfiye” denir.
Ahenklerine göre ney cinsleri şunlardır. 1. Davud, 2. Şah, 3. Mansur, 4. Kızneyi, 5. Müstahsen, 6. Süpürde, 7. Bol ahenk.” 2 “ Geleneksel sanat müziğimizin üflemeli çalgısı. Tasavvuf müziğinde ve din dışı müzikte de kullanılır. Farsça “nây: kamış; dilimizde “ney” olarak yerleşmiştir. Bir çeşit budaklı kamıştan yapılır; yaklaşık 70 santim uzunluğunda olan çalgının, biri altta olmak üzere yedi deliği bulunur.”
Ney’in “İlk örneği Sümerlerde görülür. Bu kavmin “Na” dedikleri çalgı, do, re, mi, fa diyez, sol, la ve si seslerini çıkarabiliyordu. Ney, Anadolu’da ve İran’da XII. ve XIII. yüzyıllarda yaygınlaştı. Mevlana’nın “Mesnevi’sinde bu çalgının adı sık geçer. XV. yüzyılda Doğu Türkistan’da kullanılmıştır. Divânü Lugati’t-Türk’te ney’den askerî müzik çalgısı olarak bahsedilmektedir.”
Tarihi ilk çağlara dek uzanan neyin duygulu, etkileyici ve yanık bir sesi vardır. Dinleyende farklı çağrışımlar uyandıran “Ney, duygusal etkisi yüksek ses rengi özellikleri taşıması bakımından geleneksel müziğimizin tarihinde çok önemsenmiş, girift ve benzeri üflemeli çalgıların önüne geçmiştir. Çalgı topluluğunda ses gürlüğü ve tınısıyla öteki çalgıların yanında kişiliğini koruyan nitelikler içerir.”