SAĞLIKLI YAŞAM: Acil Servis Rehberi

Amerikalılar acil tıp hizmetinin önemini Vietnam savaşında anladı. Yapılan bir araştırmaya göre, Vietnam’da yaralanan birinin hayatta kalma olasılığının o yıllarda, şehirde hastaneye yakın bir caddede trafik kazası geçiren birinin yaşama olasılığından daha yüksek olduğu ortaya konulmuş. Bu da acil tıp hizmetini sistemli hale getirmenin önemini gösterdiğinden ‘Acil Tıp’ ayrı bir uzmanlık olarak kabul edilmiş. Türkiye’de son yıllarda acil servis hizmetinin niteliğinin tartışıldığını ve etkinliği konusunda halkın beklentilerinin arttığını görüyoruz. Bunda acil servislerin felaket durumlarında üstlendikleri rolün ortaya çıkması etkili oluyor.

Acıbadem Bakırköy Hastanesi Acil Servis Sorumlusu ve Acil Tıp Uzmanı Dr. Serpil Yaylacı, acil sağlık hizmetine yılın 365 günü ve 24 saat ihtiyaç duyulabileceğini belirterek, Amerika’da 911 acil servis numarasının çok iyi kullanıldığını belirtiyor. Acil durumlara karşı ise bir önerisi var: “Hepimiz her an acil bir sağlık sorunuyla karşı karşıya kalabiliriz. Bu nedenle önceden evimize hangi büyük hastanenin yakın olduğunu, oraya en kısa hangi yolu kullanarak gideceğimizi planlamalı, bir eylem planı yapmalıyız. Adeta acil tatbikatı yapıp kendimizi hazırlamalıyız. Acil servisin ambulansının numarasını cep telefonumuza kaydedebiliriz.” Bizim ulusal ambulans çağrı numaramız 112.

İNSAN YAŞATMA SERVİSİ

Pek çok hastalıkta hastanın acil servise hızla ulaşması, hızla tanı konulması ve tedavinin başlaması yaşam kurtarıcı ve sakatlıkları önleyici olabilir. Acil serviste hayatı tehdit eden ve hemen çözüm bekleyen sağlık sorunlarına çözüm aranmasının yanı sıra, hastaların taşıdıkları riskler göz önünde bulundurularak sorunlarına ilişkin birimlere yönlendirilmesi sağlanır. Acil serviste hastayı acile getiren sorun çözülmeye çalışılır. Hastanın acil ameliyatı, yatışı gerekiyor mu ona karar verilir.

Daha ayrıntılı değerlendirmeler gerekiyorsa hasta polikliniğe çağrılabilir. Acil servisler belli başlı şu konularda hizmet veriyor: Kalp krizi, felçler, enfeksiyonlar, diyabet, kronik hastalıklar, beyin kanaması, şeker koması, mide ve bağırsak sistemi sorunları, nefes borusu sorunları, doğum, jinekolojik hastalıklar, elektrik çarpması, böcek sokması, boğulma, yangın, kitle zehirlenmeleri, travmalar, kazalar, felaket durumları.

YAŞLI HASTALAR RİSKLİ

Aniden ortaya çıkan belirtiler acil servise gitmeyi gerektiren ciddi bir hastalığın habercisi olabilir. Yaşlı hastalar, kronik hastalığı olanlar, bebekler ve gebeler diğerlerine göre daha yüksek risk taşır. Bu belirtileri önemsemek, iyi takip etmek ve hemen ambulans çağırıp hastayı acil servise götürmek gerekebilir. Bu belirtileri şöyle özetlemek mümkün: Göğüs ağrısı, nefes darlığı veya çok hızlı nefes alıp verme, koma ve bilinç değişikliği, uyandırılmaya çalışıldığında yanıt vermeme, vücudun bir tarafının tutmaması, trafik kazaları, şiddetli karın ağrısı, ateş.

Hepimizin telaşlıyken yapabileceği bir hataya değinen Dr. Serpil Yaylacı, “Yaşlı hastalarda, kronik hastalığı olanlarda daha çok dikkat etmek gerekiyor. Profesyonel yardım her zaman önemli. Kalp krizi geçirdiği düşünülen bir hastanın taksiye atılması doğru değildir, ambulansla götürülmelidir. Çünkü taksi trafiği tehlikeye sokarak ilerleyecektir. Tedavi süreci ambulansta başlayacağı için en kısa zamanda çağırmak gerekiyor” diyor.

Tüm bunlar olurken telefonun ucundaki görevliye panik duygusuyla hareket edip yanlış bilgi vermemek de çok önemli. Adresi eksiksiz vermek ve mümkün olan kısa geliş yolunu tarif etmek, telefon numarasını unutmadan hastayla ilgili bilgileri hiç atlamadan detaylı bir şekilde anlatmak büyük değer taşıyor. Bu tür bilgiler hastaların hayatını birinci derecede etkiliyor. Uzmanlar geldiğinde eksiksiz bilgi verdiğiniz takdirde işlerini kolaylaştırmış oluyorsunuz. Ev yakınındaki büyük bir bina ya da, herkesin bildiği kolay bulunabilen bir yere göre tarif etmek, telefonda ambulans çağrısı yapılırken çağrıyı alan kapatmadan telefonu kapatmamak da oldukça önemli.  Ambulanslar doğru çağrılmadan gelemezler.

YARDIM ETMEDEN ÖNCE...

Trafik kazaları ve ilkyardım gerektiren konular, insanları "hayat kurtarma" amacıyla kahramanlık yapmaya itebilir. Bu duyguların etkisiyle kendi canınızı da tehlikeye atan davranışlarda bulunmamanız gerekiyor. Dr. Serpil Yaylacı bu durumlara ilişkin bazı püf noktalarına değiniyor: “Ciddi hastalığı olan, kalp krizi veya beyin kanaması geçiren kişilerin bu iş için planlanmamış araçlarla taşınması da hastaya zarar verir. Elektrik çarpmış bir kişiyi tutmak sakıncalı. Çünkü eğer güvenli değilse birine yardım etmeye çalışırken biz de yaralanırsak ortamda iki yaralı olacak ve kaynaklar iyi kullanılmayacak.”

Dr. Yaylacı’ya göre kahramanlık yapmadan önce başkaları için yapabileceğiniz çok önemli birkaç şey var: Hastaya zarar vermemek, bulunduğu pozisyonu değiştirmemek, profesyonel yardım istemek, yardım gelene kadar hastanın güvenliğini sağlamak.

İLKYARDIM BİLMİYORSANIZ...

* Yaralıya dokunmayın. Eğitimini almamışsanız kalp masajı ya da suni solunum yaptırmayın.

Yanığa salça, diş macunu, yoğurt sürmeyin. Soğuk suyun altına tutun. Temiz bir bezle kapatıp sağlık merkezine başvurun.

* Kırık olduğunu düşündüğünüz kol ya da bacağı hareketsiz hale getirmek için kartondan yapılmış bir güneşliği ya da rulo yapılmış bir gazeteyi kullanabilirsiniz.�

* Aracınızda mutlaka ilkyardım çantası bulundurun. Kanama varsa, kanayan yerin üzerine temiz bir bez koyun ve bastırın.

* Burun kanıyorsa, kişinin karşıya bakmasını sağlayın, elinizin baş ve işaret parmağıyla burnuna basınç uygulayın.

* Başkalarının hastaya dokunmasını engelleyin

* Birinin ambulans çağırmasını beklemeyin, kontrolü elinize alın. Ambulans çağrılması için birini görevlendirin. Bir başkası kalabalığı hastanın başından uzaklaştırmakla görevli olabilir.

Hastayı tokatlamayın, su içirmeyin, başına ve yüzüne su dökmeyin, kolonya sürmeyin.

* Başını sabitlemek için boyunluk gelene kadar, havlu veya ceketi katlayıp başının altına koyun.

Hepimiz her an acil bir sağlık sorunuyla karşı karşıya  kalabiliriz. Bu nedenle önceden evimize hangi büyük acil servisin yakın olduğunu, oraya en kısa hangi yolu kullanarak gideceğimizi bir eylem planı haline getirmeliyiz. Yapacaklarımızı aklımızdan geçirip kendimizi hazırlamalıyız. Acil servisin numarasını cep telefonumuza kaydedebiliriz.