Sadece yüzde 26.05 arttırabilirler

Çöp vergisini birçok belediye yüzde 700'lere varan oranlarda artırdı. Aslında bu verginin her yıl Maliye'nin belirlediği ‘‘yeniden değerleme oranı’’nın yarısı kadar artması gerekiyor. Yani yüzde 26.05.

Halk arasında çöp vergisi olarak bilinen çevre temizlik vergisi, belediyeler için tam bir mali kaynak haline geldi. Büyük maddi sıkıntılar içinde bulunan ve personel maaşlarını bile ödeyemeyen belediyeler çöp vergisine yüzde 700'e varan zamlar yaptı. Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen orana uyan belediye sayısı çok az.

Belediyelerin kendi encümenlerinde ya da meclislerinde karar verdiği zam oranlarına kısıtlama getirilemiyor, artışlara halk isyan ediyor. Defterdarlık ise ancak kişisel tavsiyelerde bulunabiliyor.

Çevre Temizlik Vergisi, hükümet tarafından 1994 yılının Ocak ayında belediyelerin gelir kaynaklarını arttırmak amacıyla yürürlüğe kondu. O tarihten bugüne kadar da her yıl, yapılan zamlar nedeniyle halkın tepkisine yol açtı.

Yasal oran yüzde 26.05

Vergiye yapılacak zaman, Maliye Bakanlığı'nın Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile her yıl ilan ettiği ve birçok alanda kullanılan ‘‘yeniden değerleme oranı’’nın yarısı kadar uygulanması gerekiyor. Bakanlık tarafından bu yıl için belirlenen yeniden değerleme oranı yüzde 52.1. Belediyelerin çevre temizlik vergisine bunun yarısı olan 26.05 oranında artış yapması gerekiyor. Yasal olan bu.

Ancak bu oranı uygulayan belediye sayısı çok az. İlçe belediyeleri, encümenlerinden çıkardıkları karar uyarınca yüzde 700'e varan artışlar yapıyorlar. Toplanan vergilerin yüzde 20'si Büyükşehir Belediyesi'ne, yüzde 10'nu ise Çevre Bakanlığı'na aktarılıyor.

Vatandaştan alınacak vergi miktarının metrekare üzerinden sınıflandırılması gerekiyor. Bu miktar gayrimenkulun ev veya işyeri olmasına göre de değişiyor. Ancak birçok belediye çöp vergisi sınıflandırmasını emlak değerine göre yapıyor. Bu nedenle de ilçeler mahalle mahalle ayrılıyor. Her mahalleden ayrı ücret alınıyor.

Bu tip bir uygulamaya giden belediyelere örnek Maltepe Belediyesi. İlçe 3 gruba ayrılmış. Altıntepe, Küçükyalı Merkez, Küçükyalı Çınar, İdealtepe, Altayçeşme, Feyzullah, Bağlarbaşı ve Yalı Mahalleleri'nden 9 milyon 156 bin, Cevizli, Esenkent, Gülsuyu, Zümrütevler, Girne, Aydınevler, Fındıklı ve Ferhatpaşa Mahalleleri'nden 7 milyon 344 bin, Gülensu, Başıbüyük ve Büyükbakkalköy Mahalleleri'nden ise 5 milyon 460 bin lira alınıyor. Maltepe'de geçtiğimiz yıl her yerden 1 milyon 732 bin lira alınıyordu.

Metrekareye göre

Fatih Belediyesi ise bu yıl yeni bir uygulamaya başladı. Geçtiğimiz yıl mahalleye göre alınan vergi, bu yıl metrekareye göre alınacak. 100 metrekarenin altındaki evlerden 7 milyon 300 bin, üstündekilerden ise 9 milyon çöp vergisi tahsil edilecek. Uygulamada yapılan bu değişiklik ile bazı semtlerdeki vatandaşlar geçtiğimiz yıla göre yüzde 700 fazla vergi ödeyecek.

Kadıköy Belediyesi de halkın tepkisi ile karşılaşmamak için vergi miktarında indirim yaptı. Burada da vergi miktarı mahalle bazında sınıflandırılıyor. Geçtiğimiz yıl en yüksek 5 milyon 832 bin lira olan çöp vergisi, bu yıl 9 milyon 156 bin lira. En yüksek vergi miktarı başta 15 milyon olarak belirlenmişti ancak tahsilata başlanmadan indirildi.

İstanbul Defterdarlığı yetkilileri, idari yapı bakımından belediyelerin amiri olmadıklarını, dolayısıyla soruşturma açma yetkileri bulunmadığını belirttiyor. Ancak kendilerine kişisel başvuru olursa, yol gösteriyorlar. Vergiyi ödememekte kararlı olanların, bireysel olarak iptal davası açabileceklerini belirtiyorlar. Defterdarlığa bugüne kadar birçok sözlü başvuru yapılmış. Ancak şimdiye kadar yazılı başvuruda bulunan yok.

Çöp Vergisi nasıl çıktı?

Çöp vergisi olarak tanımlanan Çevre Temizlik Vergisi hükümet tarafından, Ocak 1994 yılında, belediyelerin gelir kaynaklarının arttırılması amacıyla yürürlüğe kondu.

Vergi belediye sınırları içinde bulunan ve belediyelerin katı atık toplama ve kanalizasyon hizmetlerinden yararlanan konut, işyeri ve binalardan alınmaya başladı.

İlk sene çöp vergisi konutlar için 5 derece halinde 25 bin liradan 100 bin liraya kadar artan miktarlarda uygulandı. İşyeri, okul, otel, sinema ve benzeri yerler için 500 bin liradan başlayarak 5 milyona kadar çıkıyordu.

Vergi miktarı evlerde metrekareye ya da mevkiye, fabrikalarda kullanım alanına, sinemalarda koltuk, işyerlerinde personel sayısına ve hastanelerde yatak kapasitesine göre belirlendi.

1994 yılında çöp vergisinden Türkiye çapında 8.5 trilyonluk gelir elde edilmesi bekleniyordu. İstanbul'un payı ise 2.2 trilyondu. Vergiden elde edilen gelirin çöp projeleri için ve çevre koruma amacıyla kullanılması gerekiyor.

Daha ilk yılında yaşanan problemler nedeniyle Çevre Bakanı Rıza Akçalı, belediyelere muhtıra göndermişti. Akçalı, verginin hem ödenmesi, hem de ödenme şeklinin vatandaşlardan büyük tepki aldığını belirterek, ‘‘Belediye başkanlarına birer yazı yazdık. Vergilerin nereye gittiğini sorduk. Vatandaşa hizmet olarak geri dönmezse, kaldırılabilir ya da yasal mücadele içine gireriz’’ demişti.