Rumlar Mevlit Kandili kutlayacak Türkler de paskalyayı

Annan Planı'nda yer alan anayasa metninin 10. maddesi, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti'nin resmi tatillerini düzenliyor. Buna göre, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin milli tatil günü, Kuruluş Anlaşması'nın referandumda onaylandığı gün olacak. Her şey planlandığı gibi gider ve Annan Planı 22 Nisan tarihinde düzenlenecek referandumda kabul edilirse, 22 Nisan tarihi Kıbrıs'ın milli günü olarak kutlanacak. Annan Planı, federal organlarda cumartesi gününü çalışma günü olarak sayıyor, yalnızca pazar günleri tatil hakkı veriyor.

TATÄ°L CUMHURÄ°YETÄ° OLACAK

Anayasaya göre, ayrıca her iki kesimin dini tatilleri de belli sınırlamalar içinde resmi tatil olarak kutlanacak. Bu durumda, Kıbrıs'ın tam 9 ayrı resmi tatili olacak. Tüm Kıbrıs'ta uygulanacak resmi tatillerin listesi şöyle:

1-Milli Kuruluş Günü
2- 1 Ocak yılbaşı
3- 1 Mayıs İşçi Bayramı
4- 25 Aralık Noel
5- Paskalya arifesi
6- Paskalya
7- Ramazan Bayramı'nın ilk günü
8- Kurban Bayramı'nın ilk günü
9- Mevlit Kandili

Federasyonun resmi tatillerine ek olarak, oluşturucu devletlere de  kendi tatillerini belirleyip uygulama hakkı tanınıyor. Federal kamu görevlileri de her iki oluşturucu devletin resmi tatillerini kutluyorlar.

Yorum
Sonuçta Kıbrıs, devlet dairelerinin çok sıkça tatile girdiği bir devlet olacak. Ayrıca Kıbrıslı Türkler, Ramazan ve Kurban bayramlarının yalnızca ilk günleri izinli olacakları için diğer bayram günlerinde mesaiye gitmek zorunda kalacaklar. Ancak bu günler, paskalya arifesi, paskalya ve Noel günlerindeki üç güne mahsup ediliyor. Plan, dini bayramlar açısından Türk tarafı ile Rum tarafı arasında üç gün üzerinden sayısal eşitlik gözetiyor. Sayısal eşitliği tutturabilmek için Mevlit Kandili'ni de resmi tatil olarak ilan ediyor. 1960 Anayasası'nda da aynı sistem geçerliydi.

Böyle başladılar

BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın masaya koyduğu plan, yeni Kıbrıs Federal Cumhuriyeti'nin federal organlarda Türk ve Rum tarafları arasında bir dizi çapraz denetim mekanizması getiriyor. Planda bu mekanizmaların dengesini BM sağlıyor. Annan'ın davetine uyan KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş ile Kıbrıs Rum lideri Tasos Papadopulos, 10 Şubat'ta New York'taki BM merkezinde bir araya geldiklerinde Annan aracılığıyla çapraz tokalaştılar. Bu tokalaşma da aslında Annan Planı'nın temel felsefesini yansıtıyordu.

Türkçe Rumlara zorunlu dil

Anayasanın 9. maddesi, resmi dilleri düzenliyor. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin iki resmi dili olacak: Rumca ve Türkçe. İngilizce'nin resmi amaçlarla kullanımı yasa ile düzenlenecek. Federal hükümetin yasama, yürütme, idari ve yasal işlemleri ve belgeleri tüm resmi dillerde düzenlenecek, Resmi Gazete her iki dilde yayımlanacak. Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşları, federal makamlara resmi dillerden herhangi biriyle hitap etme ve aynı dilde yanıt alma hakkına sahip olabilecekler. Bir Kıbrıslı Türk, federal bakanlıklarla ya da federal başsavcılık ile Türkçe, Rum ise Rumca yazışabilecek.

Annan Planı'nın dil faslında getirdiği ilginç bir düzenleme, ‘‘Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti'nin resmi dillerinin tüm ortaöğrenim öğrencilerine zorunlu olarak öğretilmesini’’ öngörmesi.

YORUM 1
1974 öncesi düzende Kıbrıslı Türklerin önemli bir bölümü Rumca da konuşabilmekteydi. Ancak Rumlar içinde iyi derecede Türkçe bilenlerin oranı oldukça düşüktü. Yine de Türkler ve Rumlar çat pat her iki dilde anlaşabiliyorlardı. Örneğin, Rauf Denktaş'ın Glafkos Klerides'e zaman zaman Rumca takıldığı biliniyor.

Ancak, 1974 sonrasında iki kesim arasına çekilen duvar, yaklaşık 30 yıl süreyle Türk ve Rumları ayrı yaşamak durumunda bıraktı ve bu süre içinde dünyaya gelen yeni kuşaklar karşı tarafın dilini öğrenemediler. Annan Planı'nın zorunlu eğitim yoluyla getirdiği bu düzenleme, çözüm olduğu takdirde bir arada yaşayacak olan iki halkın birbiriyle iletişim kurabilmesini kolaylaştırmayı amaçlıyor.

ÇEVİRMEN ORDUSU

1960 düzeninde taraflar, karşı tarafın dilini okullarda ‘‘seçmeli ders’’ olarak alabiliyorlardı. Yeni düzende ise karşı tarafın dili ‘‘zorunlu ders’’ haline getiriliyor.

Rum kesiminde İngilizce zorunlu ders olarak okutulduğu için Kıbrıslı Rumlar, Latin alfabesini biliyorlar. Ancak Türkçe dersi alırken ö, ü, ş, ç gibi yeni harflerle tanışacaklar. Rumlar, klasik Türkçe alfabe okutulursa ‘‘Koş Ali koş’’ ya da ‘‘Ayşe kapıyı aç’’ şeklindeki klasik alıştırmalarla yola koyulacaklar. Türkler ise son derece güç Yunan alfabesini öğrenmek zorunda kalacaklar. Ancak, zamanla İngilizce'nin iki cemaat arasındaki ortak iletişim dili haline gelmesi şaşırtıcı olmamalıdır.

YORUM 2
Federal makamlarla her iki dilde temas kurulacağı, bütün resmi yazışmalar iki dilde düzenleneceği için federal organlarda bir ‘‘çevirmen ordusu’’nun çalışması gerekecek. Örneğin, Bir Türk'ün herhangi bir federal bakanlıkta muhatap olduğu bürokrat Türkçe bilmeyen bir Rum ise kaçınılmaz olarak bir çevirmenin yardımı gerekecek.

KIBRIS LAÄ°KTÄ°R LAÄ°K KALACAK

Mezarlar açılacak

AnlaÅŸmanın yürürlüğe girmesiyle birlikte her iki taraf için sıkıntılı bir konu olan ‘‘kayıp kiÅŸiler’’ konusunun çözümü de gündeme oturuyor. Annan Planı, bu konuda 1997 yılında dönemin cumhurbaÅŸkanları Glafkos Klerides ile Rauf DenktaÅŸ arasında varılan anlaÅŸmayı devreye sokuyor. Buna göre, oluÅŸturucu devletler, bu anlaÅŸma çerçevesinde ‘‘Kıbrıs Kayıp Åžahıslar Komitesi’’ ile tam iÅŸbirliÄŸi yapma yükümlülüğü altına giriyorlar. Her oluÅŸturucu devlet, mezarların açılması dahil olmak üzere tüm gerekli soruÅŸturmayı sürdürmek ve sonuçlandırmak yükümlülüğü altına giriyor.Â

Yorum Türk tarafının resmi rakamlarına göre, kayıp Kıbrıslı Türklerin sayısı 700 dolayında. Bunların çoğu 1963-74 yılları arasındaki baskı döneminde Türk anklavları arasında gidip gelirken kaybolan ya da baskınlarda alıp götürüldükten sonra bir daha kendilerinden haber alınamayan Kıbrıslı Türklerden oluşuyor. Rum tarafının resmi rakamları, kayıp Rumların sayısını 2 binin üstünde gösteriyor. Rumlar, kayıpların ezici çoğunluğunun 1974'teki Türk müdahalesi sırasında ortaya çıktığını ve bu şahısların toplu mezarlara gömüldüklerini ileri sürüyorlar. Türk tarafı ise bu sayıyı abartılı buluyor ve kayıpların bir bölümünün 1974'teki Sampson darbesi sırasındaki iç çatışmalarda öldüğünü ileri sürüyor, bu yönde tanık ifadelerinin bulunduğunu belirtiyor.

Papazlara siyaset yasağı

Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nın beşinci maddesi, laikliği düzenliyor ve ‘‘Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti, federal hükümeti ve oluşturucu devletleri laiktir’’ hükmünü getiriyor.

Aynı maddede, ‘‘din adamlarının siyasi makamlara veya kamu makamlarına seçilemeyecekleri ya da atanamayacakları’’ şeklinde bir sınırlama da getiriliyor.

YORUM
Düzenlemenin gerisinde Kıbrıs tarihinin acı tecrübeleri yatıyor. Bu hükümle, özellikle Kıbrıs Rum kesiminde toplumun büyük bir manevi otorite ve siyasal güce sahip olan kilise görevlilerinin siyaset ve devlet yönetimine girişlerinin önüne set çekilmiş oluyor. Böylelikle, yeni Başpiskopos Makarios'ların siyaset sahnesine çıkmalarının da önü kesilmiş oluyor. Bu yasak, Rauf Denktaş'ın yakın dostu olan ve dergáhı Lefke'de bulunan Nakşibendi tarikatından Şeyh Nazım için de geçerli.

Bayrak cümbüşü

ANNAN Planı kabul edilirse, Kıbrıs'ta tam bir bayrak cümbüşü yaşanacak. Bunun nedeni, anayasanın sekizinci maddesinin tam 4 ayrı bayrağı resmileştiriyor olması. Bunlardan birincisi, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bayrağı. İkincisi, Avrupa Birliği'nin 12 yıldızlı mavi renkli bayrağı. Anayasaya göre, federasyonun bayrağı, federal hükümet binaları üzerinde ya tek başına ya da AB bayrağı ile yan yana göndere çekilecek. Federasyonun bir de milli marşı olacak. Oluşturucu devletler, kendi milli marş ve bayraklarına sahip olacaklar. Oluşturucu devletin bayrağı, oluşturucu devletin hükümet binaları üzerinde Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti bayrağı ile birlikte dalgalanabilecek. Oluşturucu devletin yasasınca öngörülürse, AB bayrağı da bu iki bayrağa eşlik edebilecek. Bu durumda Türk bölgesinde AB bayrağına da izin çıkarsa, 1) Federasyon bayrağı, 2) Türk Federe Devlet bayrağı ve 3) AB bayrağı birlikte dalgalanabilecek.

Anayasada getirilen dikkat çekici bir hüküm, oluşturucu devletlerin hükümet binaları ya da kamu malları üzerinde başka hiçbir bayrağın göndere çekilemeyeceğine ilişkin kısıtlama. Bir başka deyişle, oluşturucu devletlerde Türkiye ve Yunanistan'ın bayraklarının resmi davlet dairelerine çekilmesi yasaklanmış oluyor. Özel şahıs ve kurumlara ait binalarda Türk ve Yunan bayraklarına herhangi bir kısıtlama yok.

YORUM
Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki kent ve kasabaların siluetlerinde toplam 6 ayrı bayrağa rastlamak mümkün olabilecek.