Ruhsal travmalara psikolojik ilk yardım

AFET bölgelerindeki gönüllü ve görevli birçok uzman psikiyatr, psikolog, depremzedelerle bire bir iletişim kurarak travmayı atlatmalarına yardımcı olmaya çalışıyor. Hürriyet ekibi olarak Hatay’da depremzedelere psikolojik destek veren uzmanlara eşlik ettik. En çok yaşanan travmaları, depremzedelerin içinde bulunduğu psikolojik durumu ve onlara nasıl yaklaşılması gerektiğini uzmanların dilinden dinledik...

KAYGI, STRES, ÖFKE NÖBETİ

Türk Kızılay Uzmanı Sait Ali Nur:

İnsanların çoğu korku içinde, yüksek seviyede kaygı duyuyor. Şok, duygusal tepkisizlik gibi durumlarla karşılaşıyoruz. Kimi yakınını halen enkaz altında bekliyor. Gerçekliğe yabancılaşmış olduklarını da gözlemleyebiliyoruz. Etraflarında duydukları seslere karşı irkilme tepkileri veriyorlar, öfke nöbetleri geçirdiklerini görüyoruz. Bazen ne yaşadıklarını bile hatırlamıyorlar.

UYKU BOZUKLUĞU YAŞIYORLAR

Depremzedelerin çoğunun uyku problemleri var. Ruh sağlığı çalışanlarına çok fazla iş düşüyor. Bu insanların çoğu hem travma sonrası stres bozukluğu hem de yas yaşıyorlar. Etkileri yıllarca sürebilir. Önemli olan onların psikolojik dayanıklılıklarının ve uyumlanmalarının desteklenmesi. Çocuklara bakım verenler, yani ebeveynlerin psikolojilerinin çocuklarda yansıması farklı olabiliyor.

‘AĞLAMA, KORKMA DEMEYİN’

Çocukların ihmal edildiklerini gözlemliyoruz. Duymamaları, görmemeleri gereken şeylere şahitlik ediyorlar. Çocukların bu süreci en sağlıklı şekilde geçirebilmeleri için destek şart. Depremi yaşamış kişiler için yapılabilecek ilk şey, temel gereksinimlerinin karşılanarak güvenli bir barınma ortamının hazırlanması. Her çocuğun deprem deneyimi farklı olabiliyor. Depremin bir doğa olayı olduğu ayrıntıya girilmeden anlatılmalı ama muhakkak her sorularına yanıt verilmeli. Korkma, ağlama gibi söylemler yerine depremin korkulacak bir şey olduğu aktarılmalı.

YAS ACISI YAKIYOR

ŞU AN HERKES HAYATTA KALMA SAVAŞI VERİYOR

Psikyatri Uzmanı Cem Taylan Erdem:

Depremzedelerle görüşmelerimizde karşılaştığımız en büyük reaksiyon yas. Bu insanlara, ‘Biz sizi koruyacağız, biz sizin yanınızdayız, biz size destek oluyoruz. Evet siz yakınlarınızı kaybettiniz ama her şeyinizi kaybetmediniz, biz varız yanınızda’ diyebilmek gerekir. Şu an herkes survivor moduna geçmiş durumda, yaşamsal belirsizlik var. Büyük felaketler hiçbir şey belli değil, her şeyini kaybedebilirsin hissini yaratıyor. Yan yana durarak, el ele vererek ve dayanışmayla güçlü oluruz, onlara güç veririz. Yas tutanların acısını sadece güzel sözlerle telkin edemeyiz. Onların yanında olduğumuzu söylememiz, bu yönde güçlü mesajlar vermemiz gerekir. Travma insanları yaralar ama iyi tedavi edip uygun bir şekilde müdahalede bulunabilirsek o yarayı iyileştirebiliriz. İnsan malzemesini de unutmayalım. Şu an buradaki depremzedelerin psikolojik desteğe ihtiyacı var. Travmalarını atlatmaları için uzman kişilerin sahada olup destek vermeleri gerekiyor.

ÇOCUKLAR OYUN VE SEVGİYLE İYİLEŞİR

Psikolog Aişe Sümeyye Dal:

Çocukların yanında deprem bölgesinde yaşamını kaybedenler hakkında acı verici detayların konuşulduğunu duyuyoruz, bu yanlış. Böyle detayları çocuklar çok daha fazla içselleştirebiliyorlar. Çocuklarda uyku, üzüntü, öfke ya da hiçbir duyguya sahip olamama gibi gözlemlerimiz oluyor. Akut dönemde çocuklar destek almazlar ve onlara güvenli alan oluşturulmazsa ilerleyen yıllarda çok daha farklı psikolojik rahatsızlıkları doğabilir. Afete maruz kalmış kişilerde özellikle depremin üzerinden 6 ay geçtikten sonra depresyon anksiyete ve travma sonrası stres bozuklukları ile karşılaşabiliriz. Şu anda sahada ruh sağlığı alanında çalışan arkadaşlarımızla genel olarak psikolojik ilk yardım uyguluyoruz. Depremin çocuklara uygun bir dille anlatılması lazım. Depremi yaşamış, yakınlarının yaşadığına şahit olmuş ya da medya aracılığı ile maruz kalmış çocuklarda, anne-babadan ayrılmada yoğun kaygı hali, günlük aktivitelerde azalma, uyku ve yeme problemleri, önceki yaş dönemlerine gerilenmesi, çabuk sinirlenme gibi belirtiler var. Sakin ve güvenli ortamlar oluşturulmalı. Oyuncaklar çok önemli, psikososyal gelişimlerini desteklemek için çocuklara oyuncaklar temin edilmeli. Travmaya maruz kalan çocukları anlamak, sorunlarını kavrayabilmek ve onlarla iletişim kurmak zor olabilir, çünkü çocuklar duygu ve düşüncelerini yetişkinler gibi ifade edemezler, bazen de anlamlandırmakta zorluk yaşayabilirler. Oyun oynamak, onların kendi duygularını ve düşüncelerini kavramalarını sağlar.