Rouge d’Adrinople 280 yıl sonra orijinal reçetesiyle üretildi: Edirne kırmızısı köklerinden doğdu

İLK kez 15. yüzyılda Edirnekâri ustaları, “Tuğla kırmızısının daha parlağı” olarak nitelenen rengi elde etti ve adı “Edirne kırmızısı” olarak yayıldı. Bitki köklerinden  üretilen Edirne kırmızısının formülü iki boya ustası tarafından Fransa’ya götürüldü. Burada 1740’lı yıllarda üretilmeye başlanan ve “Rouge d’Adrinople” (Edirne kırmızısı) diye tanınan renk, özellikle tekstil alanında kullanıldı. Fransa’nın, Osmanlı’dan götürdüğü bu rengi elde edebilmek için İngiltere, Fransa’ya casus gönderdi. Avrupa’da uzun yıllar revaçta olan Edirne kırmızısı, sanayi devrimiyle birlikte sentetik boyaların üretilmeye başlanması sonucu zamanla unutulmaya yüz tuttu ve rengin geleneksel yöntemleri de bir daha bulunamadı.

Geçtiğimiz yıllarda Edirne Kırmızısı’nı yeniden keşfetmek için çalışma başlatan Trakya Üniversitesi araştırmalar sonucunda halk arasında ‘dil kanatan’ ve ‘kırmızı çubuk’ olarak bilinen bitkinin köklerinden aynı rengi elde etmeyi başardı. Trakya Üniversitesi Havsa Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Mustafa Tan ve Edirne Kırmızısı Projesi’nden sorumlu öğretim görevlisi Orkun Akman hem yaptıkları çalışmaları hem de Edirne Kırmızısı’nın tarihini anlattı...

AVRUPA O RENGİ İSTEMİŞTİ

“Osmanlı zamanında ipek böcekçiliğinin, dokumacılığın ve boyamacılığın merkez olduğu yerlerden biri Edirne. 4. Mehmet Edirne’de çok vakit geçirirmiş. Bütün sarayı Edirneli ustaların bulduğu bu kırmızıyla donatmış. O renk tonunu sarayın bütün süslemelerinde kullanmışlar. Sarayı ziyarete gelen tüm misafirler başta Avrupalılar bu renge hayran kalmışlar. İşte o dönemde bir Fransız gezgin, 10 kişilik bir ekip ve iki boyacıyı bu rengi uretmeleri için Fransa’ya götürmüş ve Edirne kırmızısı orada Rouge d’Adrinople adıyla büyük sükse yapmış. Özellikle tekstil  sektöründe çok kullanılan bir renk haline gelmiş. Fransa’da bu renk başarılı olunca diğer Avrupa ülkeleri de rengin formülünün peşine düşmüş. Fransızlar da bu formülü vermek istemedikleri için sahte reçeteler çıkarıp piyasaya sürmüş. Birleşik Krallık, orijinalini bulmak için Fransa’ya casus göndermiş. Başarısız olunca Manchester sanayicileri iki yıl üst üste yarışma düzenleyip Edirne kırmızısına en çok yaklaşan yarışmacıları ödüllendirmiş. Ama yine de aynı rengi elde edememişler.

YOL HARİTASI KİTAP ABD’DEN

ABD’de bir kütüphanede bulduğumuz Edirne kırmızısının ortaya çıkış sürecini ve yapım aşamalarını anlatan Fransızca “Andrinople Le Rouge Magnifique” kitabı bu rengi yeniden üretme fikrimize kaynak oldu. 2017’de üniversitemizin girişimleriyle bu kitap getirildi ve Türkçeye çevrildi. Bizim de bu rengin orijinal formülünü yeniden bulmak için çalışmalarımız hızlandı.”

A MİLLİ FORMADA NEDEN OLMASIN

Akman ve Tan, “Biz tekrar bu rengi eski ihtişamlı günlerine kavuşturmak istiyoruz. Coğrafi işaret için başvurduk. Türk milli takımının kırmızı yoğunluklu formasına da milli takım rengi olarak çok yakışacağını düşünüyoruz” diye konuştu.