ROCK'N ROLL TARÄ°HÄ°NDE KISA BÄ°R GEZÄ°NTÄ° Rock'n Roll'un doÄŸuÅŸuna tanık olamayanlara bu fenomenin ortaya çıkışını anlatmak için, "Internet'in doÄŸuÅŸuna benziyor"

ROCK'N ROLL TARÄ°HÄ°NDE KISA BÄ°R GEZÄ°NTÄ°Rock'n Roll'un doÄŸuÅŸuna tanık olamayanlara bu fenomenin ortaya çıkışını anlatmak için, "Internet'in doÄŸuÅŸuna benziyor" demek yanlış olmayacaktır. "Kimse bunu planlamamıştı." Rock'n Roll, tıpkı Internet gibi kendiliÄŸinden doÄŸdu...Ortaya çıkışından kısa bir süre sonra hem Amerikan hem de dünya müzik kültürü üzerinde köklü deÄŸiÅŸiklikler yaratan Rock'n Roll tıpkı Internet'in global iletiÅŸimde bir çığır açması örneÄŸinde olduÄŸu gibi, evrensel müziÄŸe yepyeni boyutlar kazandıran bir öğe olarak sahneye çıkmıştı.Genelde Rock'n Roll'un köklerinin Amerikan siyah nüfusunun müzikal geleneklerinde olduÄŸu söylenir. Siyahlar, Afrika'dan Amerika'ya gelirken beraberlerinde hikaye anlatma, eÄŸlence ve iÅŸ merkezli, güçlü bir sözlü müzikal gelenek getirmiÅŸlerdi. Yeni Dünya'da, olaÄŸanüstü zor koÅŸullar altında varolmaya çalışırlarken karşılaÅŸtıkları güçlüklerin de etkisiyle blues müziÄŸini yarattılar...Her biri kendi başına bir dünya olan eyaletlerden kurulu ABD'nin müziÄŸi de oldukça zengindi. Güneyde yaÅŸayan beyazların kendilerine has müzik gelenekleri vardı: Anglo-Sakson halk ÅŸarkıları, Appalache müziÄŸi, dini müzikler, bu yelpazenin içinde yer alan unsurlardı.Afro-Amerikalılar bu unsurları alarak kendilerine ait, telli sazlı çalgılardan ve özgün armonilerinden oluÅŸan geleneksel müzik potalarında erittiler. Bunun sonucunda ortaya caz çıktı. Yirminci Yüzyıl'ın baÅŸlarında insanlar, güçlü ritmik elemanlar kullanarak müzik yapan grupların doÄŸuÅŸuna tanıklık ettiler. Teknolojik geliÅŸmeler Yirminci Yüzyıl yaÅŸamının çehresini deÄŸiÅŸtirdiÄŸi gibi müziÄŸi de deÄŸiÅŸtirdi. Popüler müzik hızla yayılmaya baÅŸladı. Gramofon plaklarının icadıyla müzik daha geniÅŸ dinleyici kitlelerine ve diÄŸer müzisyenlere ulaÅŸabilme özelliÄŸi kazandı. Sanatçıların birbirlerini etkileyebilme güçleri arttı. Güneyden çok sayıda siyah Amerikalı, ÅŸehirleÅŸmiÅŸ bölgelere göç etti. Åžehirde müzik, daha kalabalık ve coÅŸkulu mekanlarda icra ediliyordu. Bu kalabalık içerisinde müziklerin insanlarca duyulmasının da tek yok yolu vardı: Elektrikli enstrümanlar ve amplifikatörler kullanmak.1930'lar gibi hayli erken bir tarihte, nakaratların ön plana çıktığı swing caz örneklerinde güçlü Rock'n Roll tınıları bulmak mümkündü. Aynı tınıları, "blues etkisindeki country" ÅŸeklinde tanımlayabileceÄŸimiz türde çalışmalar ortaya koyan Delmore Brothers, Bob Wills, Jimmie Rodgers, the Maddox Brothers gibi sanatçı ve grupların plaklarında da bulmak olası.Charlie Christian, 1940'ların baÅŸlarında ÅŸarkılarında elektrogitar kullanmaya baÅŸlamıştı. Aynı sıralarda Lionel Hampton gibi caz müzisyenleri, nakaratların ön planda tutulduÄŸu ÅŸarkılar üretmeye baÅŸlamışlardı. 50'li yıllara doÄŸru gidildikçe ÅŸarkılarında, daha güçlü ve yüksek tonda vokaller, agresif saksafonlar ve baskın piyano melodileri kullanan müzisyenler ortaya çıkmaya baÅŸladı. Bunlar arasında ilk akla gelenler, Illinois Jacquet, Big Joe Turner, Louis Jordan gibi R&B ÅŸarkıcılarıdır. 2. Dünya Savaşı sonrasındaki zor günlerde, büyük müzik grupları ekonomik olmamamaya baÅŸladılar. Daha ufak gruplar belirdi müzik dünyasında. Küçük olmalarına karşın aynı yüksek volümle çalmak durumundaydılar. Müziklerindeki temel öğeler, nakaratlar, elektrogitarlar ve "bağıran" R&B vokallerdi. Bütün bunlar "jump blues" türü müziÄŸin doÄŸuÅŸuna zemin hazırlayacak ve Louis Jordan'ın önderliÄŸinde ilerleyen Wynonie Harris, Tiny Bradshaw ve Roy Brown gibi seçkin sanatçıların piyasaya çıkmasını saÄŸlayacaktı. Jump blues, temelde Rock'n Roll'dan çok da farklı bir tür deÄŸildi. 50'lerin başında Delmore Brothers, çılgın bir country boogie plak doldurmuÅŸtu. Bu plak Rock'n Roll müziÄŸini geliÅŸinin ayaksesleri gibiydi. Orioles gibi vokal grupları, siyahlara özgü armonileri alarak bunlara daha bir R&B ve gospel havası kattılar. Delta plak ÅŸirketine baÄŸlı Muddy Waters gibi müzisyenler, gitarların sesini yükseltip ritm seksiyonları eklediler ortaya çıkan bu harmana. Bu aÅŸamadan sonra baÅŸta Chicago ve Memphis olmak üzere birçok Amerikan ÅŸehrinde Elektro-blues tarzının yayılmaya baÅŸlar. Fats Domino, Lloyd Price ve diÄŸerleri klavyeli çalgılar ile nefesli çalgıların ön planda tutulduÄŸu New Orleans tarzı bir R&B türevi geliÅŸtirirler. Les Paul ise, elektrogitar çıkışlarını yükselterek doldurduÄŸu plakları ile bu müziÄŸe ayrı bir renk katar.Gençler o zamana kadar sadece azınlıkların dinlediÄŸi varsayılan müziÄŸi radyolar vasıtasıyla dinliyor, müzik geniÅŸ genç nüfusa hızla ulaşıyor ve hepsinden önemlisi beÄŸendikleri plakları gidip satınalıyorlardır... Ekonomik koÅŸullarda 1950'lerden baÅŸlayarak gözlenen iyileÅŸme gençlerin daha çok plak satın almasını saÄŸlayan en önemli unsurlardan biridir artık... Ve müzik dünyasının tam da böyle bir finansman kaynağına ihtiyacı vardır. Müzik otoriteleri arasında modern anlamda ilk Rock'n Roll ÅŸarkının hangisi olduÄŸu pek tartışmalı bir konudur. Hatta sırf bu konuyu irdeleyen koca bir de kitap yazılmıştır: "What Was the First Rock'n Roll Record?" (=Rock'n Roll'un Ä°lk Plağı Hangisidir?) Rock'n Roll'un ilk plağını kaydettiÄŸi söylenenler arasında Jackie Brenston, Bill Halley, Lloyd Price, Hank Ballard, Fats Domino gibi isimler yer alır.1954'e gelindiÄŸinde "Top 30" listesinde Rock'n Roll olarak tanımlanabilecek birçok ÅŸarkı yer almaktadır. Bu yeni tarz için bir de isim gerekmektedir. Saygın dj'lerden Alan Freed'in, Rock'n Roll'un isim babası kabul edilir. Bu isim bu tarza son derece uygun düşmekteydi çünkü köklerinin ait olduÄŸu zenciler arasında rock'n roll, -yani sallan ve yuvarlan- dans, partiler ve diÄŸer özel eÄŸlenceler anlamına gelen bir deyimdi.1955'te Bill Halley'in "Rock Around the Clock" adlı parçası bir numaraya yükselen ilk Rock'n Roll ÅŸarkısı oldu. Onu Little Richard ve Chuck Berry izledi. 1956'da Elvis Pressley'in "Heartbreak Hotel" adlı ÅŸarkısının bir numaraya yerleÅŸmesi ise bu müzik tarzının gelip geçici bir moda deÄŸil global anlamda kalıcı bir tür olduÄŸunun göstergesi ÅŸeklinde yorumlandı. Elvis, Rock'n Roll'u uluslararası sahneye taşıyan ve Rock müziÄŸinin türevlerinin geliÅŸmesinde en büyük katkıya sahip sanatçı olarak müzik dünyasının unutulmazları arasına girdi.Levent GÖKTEM 20 Mart 2000, Pazartesi Â