Robert Fritz: Yaratıcı bir besteci

“The Path of Least Resistance” ve “Creating: a guide to the creative process” adlı yapıtlarında, bizi nelerin yaratıcı kıldığı ve yaratma işinde nasıl daha başarılı olabileceğimiz konusundaki fikirlerini özetler. Fritz, yalnızca Peter Senge (Beşinci Disiplin’in yazarı) ile olan ilintisi ve iş dünyasında giderek artan ağırlığı nedeniyle bile olsa, önemli bir figürdür. Örgütsel değişim konusundaki görüşlerini 1996’da “Corporate Tides” başlığı altında yayınlamıştır.

Fritz yaratıcı tekniklerin çoğunu alaya alır: “Mozart’ın Figaro’nun Düğünü’nün alternatif uvertürleri için beyin fırtınası yaptığını düşünebiliyor musunuz?” demiştir.

Fritz’e göre bu teknikler yaratıcı sürecin şu can alıcı sorusunu bir yana bırakmaktadır: “Ne yaratmak istiyorum?”

Onu ilgilendiren şey, yeni ve değerli bir şeyi var eden süreçtir. Bu süreç, arzulanan yaratıma ilişkin vizyonedan doğar ve yaratma zanaatının gelişmesiyle yaşamaya devam eder.

Fritz’in yaratıcılığın ancak bir şey yaratma arzusu bağlamında bir anlamı olabileceği konusundaki ısrarı, fikir yaratmanın ancak daha büyük, yaratıcı bir amacın parçasıysa yararlı olabileceği konusunda güçlü bir uyarıdır.

Fritz, yaratıcılık ile problem çözmekten çoğu zaman aynı anda söz edildiğine işaret ediyor. Yaratmak ile problem çözmenin farklı faaliyetler olduğu konusunda ısrarcı. Problem çözmeyi bir şeyi bertaraf etme işidir; oysa yaratma bir şeyi var etme işidir. Problem çözme, Fritz’in “tepkisel-yanıtsal yönelim” diye adlandırdığı şeyden çıkar. Burada eylemimiz içinde bulunduğumuz koşullara dayalıdır. Koşullara tepki göstermek ve yanıt vermek gerçek yaratıcılığa imkan vermeyen döngüsel bir sistem halini alır. Yaratmaya başlayabilmek için “yaratıcı yönelime” geçmemiz gerekir. Bu yönelimde koşulların esiri olmayız; tersine bu koşulları yaratıcı sürecin kuvvetlerinden biri olarak kullanırız.

Yaratıcı yönelime engel olan şey, yaratma arzusudur. Bu, “yaratıcılığı özgürleştirme”, “risk alma” veya “bağlılık imal etme” meselesi değildir. Bunlar yalnızca, yaratıcılık, risk alma veya bağlılık eksikliğine verilen yanıtlardır, tepkilerden ibarettir. Yaratma ise bir şeyi var etmiş olmak için var etmektir.

YARATMANIN BEŞ ADIMI

• Tasavvur edin: Ne yaratmak istediğinize dair bir fikriniz olsun. Bu genel bir fikir olabileceği gibi, özgül de olabilir. Yaratmaya başlamadan önce neyi var etmek istediğinizi biliyor olmalısınız.
• Şu anda neyin var olduğunu bilin: Bu beklemediğiniz kadar zor olabilir. Gerçekliğe çeşitli önyargılarla, varsayımlarla, değerlerle, inançlarla bakarız, bunlar fiilen var olan hakikati çarpıtırlar. Oysa, arzuladığınız şeye karşılık o anda neyin var olduğunu bilmiyorsanız, onu yaratma eylemine girişmeniz mümkün değildir.
• Eyleme geçin: Ne yapacaksınız? Fritz’in bu soruya çok basit gibi görünen, aslında hiç de öyle olmayan bazı yanıtları var: “Ber şey yapın”. “Sınama-yanılmayı deneyin”. Söylemek istediği şudur: Yaratacağınız şeyi var olma noktasına yaklaştırmak için ne gerekiyorsa onu yapın. Girişeceğiniz şeylerden bazıları sizi arzulanan sonuca yaklaştırırken, çoğu bunu yapmayacaktır. “Yaratma sanatı, çoğu zaman, o ana kadar yaptıklarınıza bir ayarlama veya düzeltme yapma yeteneğinize bağlıdır”. Yeni bir şey yaratmak söz konusu olduğunda “doğruyu ilk denemede bulma” felsefesinin size hiçbir yararı olmaz. Yaratmak, yol aldıkça öğrenmek demektir. Fritz’e göre, bu, uygulayarak öğrenilebilecek bir beceridir.
• Yaratıcı sürecin ritimlerini öğrenin: Bunlar filizlendirme, özümseme, tamamlama’dır. Filizlendirme yenini verdiği heyecanla başlar; özümseme fikir ve eylemlerinizle yaşayıp, bunların birbirlerine yakınlaşmasına yardımcı olmaktır. Tamamlama ise sonucu görebildiğiniz ve onu eksiksizce gerçekleştirme enerjisini bulduğunuz son aşamadır.
• İvme yaratın: Yaratıcı süreç, gelişmesinin tohumlarını kendi içinde taşır. Hele bir şey yaratın, bir sonrakini yaratmaya çok daha hazırlıklı olursunuz.

         Alan Barker – Yenilikçiğilin Simyası adlı kitabından