Rezene ve rezene çayının faydaları ve zararları nelerdir? Hamileler dikkat!

Maydanoz, karaman kimyonu ve dereotunun yakın akrabası olan rezene zarif ve tüy gibi sapıyla 1,2-1,5 metre uzunluğa ulaşabilen heybetli bir bitkidir. Beyaz ya da açık yeşil renkli, gevrek ve tatlı çiçek soğanından saplar çıkar. Rezenenin tüm kısımları yenebilir ve anason ve meyanköküne benzeyen hafif bir kokusu vardır. Rezenenin İngilizce’deki karşılığı olan “fennel” kelimesi Eski İngilizce’deki fenol ya da finol’den gelir, bu kelime bitkiye Romalıların verdiği ad olan foeniculum’dan (günümüzde bitkinin cins adıdır) gelir. Eski Yunanda bitkiye “ince yetişmek” anlamındaki maraino’dan gelen marathron adı konmuştu. Bunun nedeni rezenenin iştah azaltıcı olarak kullanılmasıydı.

Yüzyıllar sonra Amerikan püritenleri de rezene tohumunu aynı amaçla kullandı. Kurutulmuş küçük rezene tohumları kilisedeki ibadetlerde açlık sancılarını bastırmak için kullanılırdı. Rezene aşçılık ve tıp alanında 2000 yıldan fazla bir süredir kullanılan bir bitkidir. Yunanlı hekimler Hipokrat (M.Ö 460-377) ve Dioskorides (M.S 23-79) rezeneyi kolik ağrısı çeken bebekler ve bebek emziren annelerin sütlerinin daha rahat gelmesi için tavsiye etmişlerdi. Romalı hekim ve doğa bilimci Büyük Pilnius (M.S 23-79) rezeneyi 20’den fazla ilaçta kullandı. Hindistan’da Ayurveda tıbbı uygulayıcıları rezeneyi sindirime yardımcı olarak kullandılar. Rezeneye hayran kalan Şarlman (M.S 742-814) bitkiyi Orta ve Kuzey Avrupa’ya yaydı. İngiltere’de rezene tüm hastalıklara iyi geldiğine inanılan dokuz kutsal bitkiden biri oldu. Avrupalı koloniciler rezeneyi Kuzey Amerika’ya getirdi ve burada sindirime yardımcı, nefesi tazeleyici, gırtlak iltihabını ve dişeti enfeksiyonunu giderici olarak, ayrıca emziren annelerin sütünü arttırmak ve diğer ilaçları tatlandırmak için kullanıldı. Günümüzde bitki uzmanları, kendilerinden öncekiler gibi, rezeneyi şişkinlik, gaz ve ishal gibi sindirim sorunları ve mide ağrıları için; iştah arttırmak ya da aşermeyi azaltmak ve kabızlık gidericilerin kramp etkilerini düzeltmek için tavsiye etmektedir. Rezene günümüzde de kolik ağrıları, gaz, şişkinlik için bebeklere ve emziren annelerin sütünü arttırmak için annelere verilmektedir. Öksürük ve boğaz iltihabı için gargara olarak kullanılmaktadır.

Yetişme Alışkanlıkları

Yaygın olarak bilinen rezene Yunanistan’da en az 5000 yıldır yetiştirilmektedir. Anavatanının Çin’in batısından Hazar Denizi’ne kadarki Asya toprakları olduğuna inanılır, ama artık Avrupa’da geniş ölçüde yetiştirilmektedir. Orta Çağ’da Avrupa’nın ortası ve kuzeyine yayılmış ve İspanya’da 961 yılından bu yana yetiştirilmektedir. Rezene Kuzey Amerika’ya Avrupalı göçmenler aracılığıyla gelmiştir. Sonraki zamanlarda Kalifornia’dan Washington’a batı sahili boyunca
yerelleştirilmiştir. Bu eyaletlerin batısında yol boylarında görülebilir. Kuzey Amerika’nın doğusunda da yerlileştirilmiştir ama Batı sahilindeki kadar yaygın değildir. Akdeniz bölgesinde, Kuzey Avrupa’da ve Birleşik Devletler’in batısında bulunan kıyı ortamlarını sever.
Cins adı olan Foeniculum bitkinin eskiden kullanılan adıdır, Latince’de “saman” anlamına gelen foen kelimesinden gelir, bu ismin konmasının nedeni bitkinin kurutulmuş yapraklarının samana benzemesidir.

Ekim ve Hasat

Rezene soğuk hava tehlikesi geçtikten sonra tohumlarla kolaylıkla çoğalır. Tohumlar genellikle 14 gün içinde filizlenir. Yılın erken zamanlarında ekilen bir soğuk iklim bitkisidir. Rezene güneşi ve hafif, kuru, kireçli ve ph değeri 7-8,5 arasında değişen toprağı sever. Finokyo rezenesi etli sapı için yetiştirilir ve lezzetli ve etli saplar çıkarması için nemli ve zengin bir toprağa ihtiyaç duyar. Rezene tohumu bitki olgunlaştığında hasat edilir. Finokyo rezenesi genellikle yakın yerlerdeki pazarlar için üretilir. En fazla üretim yapılan ülkeler Çin, Mısır ve Hindistan’dır.

Tedavi Amaçlı Kullanımı

✚ Sindirim
✚ Kolik ağrıları
✚ Adet krampları
✚ Öksürük ve soğuk algınlığı

Rezenenin tıp ve aşçılık alanında kullanımının zengin bir tarihi vardır. Rezene tohumlarının kokusu anason ve meyanköküne benzer ve ekmeklere, bazı
İtalyan soslarına ve lahana turşusuna konur. İlaç olarak rezene tohumları önemli bir gaz giderici olarak ve sindirim ve üreme sistemlerindeki kasları rahatlatmak için kullanılır. Bebeklerde yapılan iki çalışma, rezene tohumunun tek başına ya da oğulotu ya da mayıs papatyasıyla birlikte kullanıldığında kolik ağrısını azalttığını göstermiştir. Bağırsak kramplarını engellemek için gaz gidericiler kabız gidericilere eklenir. Kronik kabızlık çeken insanlar
üzerinde yapılan 28 günlük bir çalışmada rezene içeren bir çayın etkili olduğu ve vücut tarafından iyi tolere edildiği görülmüştür. Hindistan’da nefes ve sindirimi güçlendirmek için rezene tohumları çiğnemek yaygın bir alışkanlıktır ve birçok Hint restoranında şekerlenmiş rezene bulabilirsiniz. Rezene tohumu adet sancısı çeken kadınlara yardımcı olabilir. Yapılan bir çalışmada rezenenin, yaygın olarak reçete edilen bir anti-enflamatuvar ilacı olan mefenamik asitle eşit derecede sancı giderici özelliğe sahip olduğu görülmüştür. Geçmişte rezene laktagog olarak anne sütünü arttırmak amacıyla kullanıldı, ama bitkinin bu
yönde olumlu bir etkisinin olduğunu gösteren bilimsel bir kanıt yoktur. Rezene tohumları hem tıbbi amaçlarla hem de lezzet katması için bazen öksürük ve soğuk algınlığı şuruplarına katılır. Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar rezenenin ince mukus tabakasına iyi geldiğini ve ekspektorasyona (ç.n.: balgam çıkarma) yardım ettiğini göstermiştir. Alman sağlık yetkilileri rezenenin gaz, hazımsızlık ve solunum sıkışıklığını tedavi ettiğini kabul etmişlerdir. Rezene tohumları boğaz iltihabı ve ağız kokusuna karşı çok iyi gargara olur.

Kullanım Şekli

ÇAY: 1 bardak kaynar suya yarım çay kaşığı ezilmiş rezene tohumu atın, 10 dakika demleyip süzün. Çocuğa verecekseniz ılıklaştırın.

Uyarılar

Rezene, Gıda ve İlaç Yönetimi’nin hazırladığı güvenli bitkiler listesinde (GRAS) vardır. Hamilelikte kullanımı sınırlanmalıdır.